در حالی که آمریکا به دنبال فشار گسترده بر روسیه از طریق تحریم‌های تکنولوژی است، تحلیل‌گران معتقدند این موضوع می‌تواند عواقب مختلف ژئوپلیتیکی به دنبال داشته و باعث تقویت شرکت‌های تکنولوژی روسیه و حمایت آنها توسط چین بشود. روسیه و چین در سال‌های اخیر میلیاردها دلار برای توسعه تکنولوژی‌های جایگزین سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا بتوانند نفوذ آمریکا در صنعت تکنولوژی را کاهش بدهند.
شعله‌های جنگ همچنان در اوکراین زبانه می‌کشد؛ جنگی که به اراده روسیه آغاز شده و حالا مقامات این کشور بر ادامه آن تا زمان رسیدن به اهداف‌شان خبر داده‌اند. با این اوصاف انتظار می‌رود دامنه تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه گسترده‌تر شود. حالا کشورها و بیشتر کشورهای غربی از تمام قدرت‌شان برای اعمال محدودیت‌های مختلف علیه روسیه مهاجم، استفاده می‌کنند. در این میان آمریکا با مدرن‌ترین و مهم‌ترین اهرم فشار خود، یعنی صنعت تکنولوژی، به مقابله با روسیه برخاسته است؛ موضوعی که می‌تواند واکنش‌ها و عواقب مختلف ژئوپلیتیک به دنبال داشته باشد. صنعت تکنولوژی در سراسر دنیا تا حد زیادی به سیلیکون‌ولی متکی است؛ جایی موسوم به دره تکنولوژی در سانفرانسیسکو. سال‌هاست که تکنولوژی در جهان با نشانه‌هایی مانند تراشه‌های شرکت اینتل، نرم‌افزارهای شرکت مایکروسافت، موتور جست‌وجوی گوگل، آی‌فون‌های شرکت اپل و سرویس رایانش ابری شرکت آمازون شناخته می‌شود. این واقعیت، امکان نفوذ بیش از حدی در درگیری‌های ژئوپلیتیکی را به آمریکا می‌دهد.
تکنولوژی به مثابه یک اهرم فشار
تحلیل‌گران معتقدند از آنجا که مقامات ایالات متحده به دنبال مانع‌تراشی برای روسیه هستند تا تبعات حمله به اوکراین را برای این کشور بیشتر کنند، با اتکا به این اهرم فشار، همچنان به اعمال تحریم و محدودیت‌های جدید متوسل خواهند شد. در حقیقت اعمال تحریم‌های تکنولوژی می‌تواند به عنوان یک سلاح نرم در جنگ‌های مدرن به کار برود؛ این موضوعی است که کشورهای جهان در دهه‌های اخیر به خوبی اهمیت آن را درک کرده‌اند. با این همه اعمال تحریم‌های تکنولوژی علیه روسیه، برای اقتصاد آمریکا هم هزینه‌بر خواهد بود. این تحریم‌ها احتمالا به کندی اثر خواهند کرد و در عین حال تاثیرات و عواقب ژئوپلیتیک دیگری هم به همراه خواهند داشت. این در حالی است که این تحریم‌ها به احتمال زیاد قبل از اینکه جلوی ژنرال‌های روسی از پیشروی و پرتاب موشک را بگیرند، مردم عادی روسیه را تحت تاثیر قرار خواهند داد.
این تحریم‌ها یک هزینه سنگین دیگر را هم به آمریکا تحمیل می‌کنند. کارشناسان هشدار داده‌اند که حاکمیت ایالات متحده بر صنعت جهانی تکنولوژی ممکن است در طولانی‌مدت به خطر بیفتد. این اتفاق احتمال متحد شدن کشورهای مخالف و تبدیل شدن آنها به قدرتی رقیب در برابر آمریکا را بیشتر می‌کند. روسیه و چین در سال‌های اخیر میلیاردها دلار برای توسعه تکنولوژی‌های جایگزین در خانه خودشان سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا به این ترتیب بتوانند نفوذ ایالات متحده آمریکا در صنعت تکنولوژی را کاهش بدهند؛ به خصوص در چنین شرایطی. در واقع به همین دلیل هم بوده است که با وجود تمایل زیاد مردم روسیه به خرید آی‌پدها، دستگاه‌های مبتنی بر اندروید و کامپیوترهای شخصی ویندوزی، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به‌شدت آنها را از این کار منع کرده و تلاش می‌کند تا میزان وابستگی کشورش به تکنولوژی‌های غربی را به حداقل برساند. کارشناسان و تحلیل‌گران می‌گویند اگر روسیه و متحدانش در این زمینه موفق بشوند، این اتفاق می‌تواند آسیبی بلندمدت به سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا بزند که برای کار و بقای خود به‌شدت وابسته به تکنولوژی‌های ساخت آمریکا هستند و در نهایت امکان ردگیری پیشروی‌های نظامی در جنگ‌های بعدی را از دست خواهند داد.
نتیجه اینکه اگرچه تحریم‌های تکنولوژی بدون شک می‌توانند تاثیرگذار باشند، اما می‌توانند پیامدهایی به همراه داشته باشند که اثر مثبت آنها را در بلندمدت تضعیف می‌کنند. محروم کردن کشورهای مخالف و رقیب از ابزارهای تکنولوژی همچنین می‌تواند تهدیدی برای آینده این صنعت جهانی باشد که در قرن اخیر کلید رشد اقتصادی آمریکا بوده است. ظهور گوگل روسی و فیس‌بوک چینی تنها در حد حرف و نظریه نیست؛ آنها همین حالا هم وجود دارند. پیتر میچک، مشاور ارشد گروه «اکسس نو» (Access Now) – که یک گروه فعال در زمینه حقوق بشر است و بر ایجاد دسترسی برابر مردم جهان به اینترنت تاکید دارد- در این مورد می‌گوید: «وقتی روسیه و مردمش را از دسترسی به تکنولوژی‌های آمریکایی محروم می‌کنید، آنها قطعا جایگزین‌هایی پیدا خواهند کرد.» مقامات آمریکا و مدیران شرکت‌های تکنولوژی این کشور در تلاش هستند تا این شطرنج پرخطر را مدیریت کرده و در مقابل، مجموعه‌ای از اقدامات تنبیهی را علیه روسیه اعمال کنند.
در حال حاضر این تحریم‌ها باعث شده‌اند که فروش محصولات اپل در روسیه متوقف شود و بسیاری از پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی بزرگ در واکنش به تقاضای دولت‌های غربی، از گسترش پروپاگاندا و تبلیغات دولت روسیه از طریق سرویس‌های خبری تحت نفوذش مانند RT، جلوگیری کنند. این در حالی است که ابزارهای خرید آنلاین مانند اپل‌پی هم به دنبال اعمال تحریم‌های کشورهای غربی دیگر در عملیات روزانه بانک‌های روسی در دسترس و قابل استفاده نیستند. با این حال اما حتی درخواست مقامات اوکراین مبنی بر محروم کردن روسیه از دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و حتی قطع اینترنت این کشور، هم شرکت‌های تکنولوژی و هم گروه‌های فعال در زمینه حقوق دیجیتال مخالفت کرده‌اند. آنها معتقدند ابزارهایی مانند توییتر، واتساپ و تلگرام می‌توانند منابع اطلاعاتی مهمی درباره اقدامات روسیه باشند و به عنوان منابع خبری قابل‌توجهی برای دنبال کردن مسائلی مانند احتمال بروز جنایات جنگی در اوکراین، مورد توجه قرار بگیرند. دولت روسیه اما در مقابل، این شرکت‌ها را تحت فشار گذاشته است. این دولت دسترسی به شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک و توییتر را محدود و گوگل را تهدید کرده است که به خاطر اعمال محدودیت دسترسی سرویس خبری RT این کشور به یوتیوب (زیرمجموعه گوگل) به خاطر تقاضای دولت‌های غربی، از این شرکت شکایت خواهد کرد.
با این حال ایده اعمال محدودیت در به‌روزرسانی نرم‌افزارها یا پشتیبانی آنلاین شرکت‌های آمریکایی می‌تواند باعث مختل شدن عملکرد ابزارهای تکنولوژیک بشود که دولت و مردم روسیه هر روز از آنها استفاده می‌کنند. تحلیل‌گران معتقدند که چنین اقداماتی اگرچه دولت پوتین را دچار درماندگی می‌کند، اما می‌تواند دشمنی و خصومت علیه قدرت‌های غربی را شدت بخشیده و رهبران سیاسی را به استفاده از استراتژی‌هایی برای آسیب زدن به سلطه و هژمونی تکنولوژیکی سیلیکون‌ولی، ترغیب کند.
مخالفت جدی چین
این محدودیت‌ها خطر مهم‌تری برای آمریکا هم دارند که وابستگی بیشتر و بیشتر روسیه به صنعت تکنولوژی چین است. چین به سرعت می‌تواند جایگزین‌هایی را برای محصولات تکنولوژیک آمریکایی ارائه کرده و سرمایه‌گذاری‌های عظیمی انجام دهد تا به استقلال بیشتر از سیلیکون‌ولی منجر شود. در حالی که واشنگتن در انتظار حمایت شرکت‌های بزرگ چینی مانند SMIC و لنوو و همراهی آنها با تحریم‌های تکنولوژیک آمریکا علیه روسیه است، اما چین بزرگ‌ترین تامین‌کننده لوازم الکترونیکی روسیه به حساب می‌آید؛ تا جایی که نزدیک به یک‌سوم واردات تراشه‌های نیمه‌رسانا و بیش از نیمی از کامپیوترهای شخصی و موبایل‌های هوشمند در روسیه، از مبدا چین انجام می‌شود. پکن مواضع جدی در مقابل اعمال تحریم‌های تکنولوژی و تجاری آمریکا علیه روسیه گرفته است، اما بعضی شرکت‌های چینی مانند SMIC که تامین‌کنندگان قطعات اولیه مورد نیاز صنعت تکنولوژی آمریکا هستند، ناچارند برای ادامه همکاری و فعالیت‌های‌شان از قوانین جدید تبعیت کنند. یکی از مقامات آمریکایی به بلومبرگ گفته است که هر محصولی که از ورودی‌های مشخص آمریکا مانند طراحی و نرم‌افزار آمریکایی بهره می‌برد، مورد تحریم قرار دارند و نباید به روسیه فروخته و صادر شوند؛ حتی اگر در خارج از مرزهای ایالات متحده ساخته شده باشند. شرکت‌هایی که تلاش کنند از این قوانین سر باز بزنند، با محدودیت‌های جدی از سوی دولت آمریکا مواجه خواهند شد و حتی خطر جریمه و زندانی شدن برای مدیران آنها وجود دارد.
حالا بسیاری از شرکت‌های خارجی و عمدتا غربی که در سال ۱۹۹۱ و همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در روسیه انجام داده بودند، در فکر خروج از این کشور هستند. طبق آمار ارائه شده توسط موسسه اقتصاد بین‌المللی پترسون، روسیه ۷۰ درصد از تراشه‌ها، کامپیوترها و موبایل‌های هوشمند مورد نیازش را از طریق چین تامین می‌کند. احتمالا به همین خاطر هم هست که وزیر امور خارجه چین در هفته گذشته به‌طور جدی مخالفتش با تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه را اعلام کرد و گفت که این تحریم‌ها نمی‌توانند باعث حل مشکلات و درگیری‌ها بشوند. البته چین نگرانی‌های دیگری هم دارد؛ بسیاری از شرکت‌های بزرگ تکنولوژی چین مانند شرکت شیائومی که سازنده موبایل‌های هوشمند است، از تراشه‌های تولید شده توسط شرکت‌های آمریکایی از قبیل کوآلکام استفاده می‌کنند و این تحریم‌ها می‌تواند ادامه فعالیت این شرکت‌ها را هم تحت تاثیر قرار بدهد. این در حالی است که تحریم‌های تکنولوژی آمریکا علیه روسیه، یادآور تحریم‌های اعمال شده علیه شرکت هوآوی است که در سال ۲۰۲۰ باعث ایجاد اختلال در تجارت این شرکت و کاهش فروش آن شد.
