زمانی هجوم انواع مسابقات پیش‌بینی نتایج فوتبال که برخی آنها را نوعی قمار و شرط‌بندی می‌دانستند، تقریبا تمامی شبکه‌های صداوسیما را به اشغال خود درآورد. کمی بعد سازمان صداوسیما به بستر تبلیغات سونامی و بمباران‌گونه اپلیکیشن‌هایی تبدیل شد که برخی از آنها ابهاماتی، از سازنده گرفته تا نحوه کارکردشان را در جامعه مطرح کردند. اکنون رسانه ملی به تسخیر کدهای دستوری USSD یا همان ستارهمربعها درآمده و ابهامات و اعتراضاتی را به جان خریده است.
اگرچه در هر سه مورد اخیر هیچ نهادی حریف صداوسیما نشد و این سازمان همچون گذشته و بدون هیچ تردیدی به راهی می‌رود که خود می‌خواهد. پرسش اما در مورد اقدام اخیر رسانه ملی در بمباران مردم با ستارهمربعها این است که اصولا این موضوع چه تبعات، ابهامات و مشکلاتی می‌تواند برای مردم ایجاد کند و صدالبته که نمی‌توان نقش خود مردم را نیز نادیده گرفت.
سودای برنده شدن، هیزم آتش ستارهمربعها
سودای برنده شدن جوایزی که یک‌شبه زندگی مردم عادی را متحول می‌کند و سوءاستفاده از وضعیت بد اقتصادی مردم، تنها توجیهی است که می‌شود برای تداوم این تبلیغات و رونق ستارهمربعها در صداوسیما یافت.
در واقع صداوسیما با تبلیغ مداوم و مکرر خدمات ارزش افزوده عملا بازار بزرگ مخاطبان را در اختیار آنها می‌گذارد و در هیچ‌کدام از برنامه‌های تلویزیونی به مخاطبان نمی‌گوید که با عضویت در این سامانه‌ها روزانه مقداری پول از حساب‌شان کسر می‌شود.
هر شبکه‌ای از تلویزیون را در هر ساعتی از شبانه‌روز تماشا می‌کنید، مجری یا زیرنویس برنامه افراد را وسوسه می‌کند که با وارد کردن کدهای خاص در قرعه‌کشی شرکت داده شوند و هرگز هم هیچ هشداری داده نمی‌شود که ممکن است افراد بخواهند از همین محل روزانه متحمل زیان مالی شوند.
اوضاع بد اقتصادی بازار ستارهمربعها را داغ کرد
سیده‌حمیده زرآبادی، عضو کمیته ارتباطات کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با صحه گذاشتن بر این نکته، می‌گوید: در برهه‌ای که شرایط اقتصادی غیرطبیعی و با شیب تند روند نزولی پیدا می‌کند، مردم از نظر روانی به شرکت در قرعه‌کشی‌ها ترغیب می‌شوند تا بتوانند از این طریق پول‌های بیشتری به دست آورند.
به اعتقاد این نماینده مجلس، متشنج شدن وضعیت اقتصادی بازار کد دستوری USSD با استفاده از ستارهمربعها را داغ کرده است و از آنجایی که صداوسیما و اپراتورهای تلفن همراه، بنگاه اقتصادی هستند، در حال حاضر که اوضاع اقتصادی نابسامان شده، با هماهنگی یکدیگر در تمامی برنامه‌های تلویزیونی مانند برنامه‌های ورزشی، فرهنگی، اخلاقی، آموزشی و… با نمایش جایزه‌های بزرگ تلاش می‌کنند مردم را به شرکت در قرعه‌کشی‌ها ترغیب کنند تا از طریق اپراتورهای همراه و صداوسیما سودهای درخور به دست آورند.
مرکز پژوهش‌های مجلس در ماه‌های گذشته در گزارشی درباره بازار خدمات ارزش‌افزوده در ایران هشدار داده بود که اغوا، تبلیغات کاذب و سوءاستفاده از مشترکان به‌صورت علنی و فراگیر در جریان است و شرکت‌های فعال در این زمینه حق مشترکان برای امکان فسخ معامله و بازپرداخت وجه پرداختی را رعایت نمی‌کنند.
روایت زرآبادی، نماینده مجلس از مکانسیم این سرویس‌ها این‌گونه است: اگرچه اپراتورهای همراه به برنده این قرعه‌کشی‌ها خودرو اهدا می‌کنند، اما می‌توانند از قِبَل شرکت مردم در این برنامه‌ها پول ۳۰۰ خودرو را به دست آورند؛ بازار آشفته خودرو نیز به تمایل مردم برای شرکت در قرعه‌کشی‌های تلویزیونی دامن می‌زند.
فقط جیب مردم خالی می‌شود
آنچه در این میان نادیده گرفته می‌شود، منافع مردم است. اغلب افرادی که گرفتار این مساله می‌شوند و روزانه مبلغی از حساب آنها کسر می‌شود، ناخواسته وارد این بازی می‌شوند؛ چرا‌که همان‌طور که گفته شد، در هیچ‌یک از این تبلیغات اعلام نمی‌شود که در صورت عضویت در سرویس یادشده مبلغی از افراد کسر می‌شود یا اینکه حتی وقتی فرد خود آگاه است که گرفتن همین ستارهمربعها چه پیامدی دارد، برای مثال در برنامه‌های مربوط به کودکان فرزندش او را وارد این بازی می‌کند.
عضو کمیسیون صنایع مجلس در این مورد می‌گوید: رسانه ملی در تبلیغات خود باید منافع مردم را در نظر گیرد، اما در حال حاضر فقط جیب مردم خالی می‌شود.
رمضان‌علی سبحانی‌فر، بعد دیگری از این کلاهبرداری علنی را روشن می‌کند و می‌گوید: تبلیغات صداوسیما در زمینه برگزاری مسابقات و قرعه‌کشی به یک شرکت خاص واگذار شده و این شرکت تمامی تبلیغات برنامه‌های تلویزیونی را به دست گرفته و آگهی‌ها در رسانه ملی انحصاری شده است.
در مورادی که حتی فرد آگاهانه می‌پذیرد با عضویت در این سرویس‌ها روزانه مبلغی از او کسر شود هم باز به این اقدام صداوسیما انتقادهایی وارد است؛ چرا‌که افراد به امید برنده‌شدن سرمایه‌گذاری می‌کنند و این سرمایه‌گذاری برای آنها و تولید کشور نفعی ندارد.
سبحانی‌فر معتقد است: حرکت سازمان‌یافته‌ای در بخش تبلیغات این سازمان شکل گرفته که همانند و شبیه بخت‌آزمایی‌های قدیم در تلویزیون اجرا می‌شود و این عملکرد برای سازمان صداوسیما مناسب نیست.
کاری از دستگاه‌های نظارتی بر نمی‌‌آید
صداوسیما تمام برنامه‌های خود را در قرعه‌کشی‌های تلویزیونی متمرکز کرده و این روند را در تمام برنامه‌های آموزشی، اخلاقی، فرهنگی، خانوادگی و ورزشی به کار می‌برد، اما در نهایت این خود مردم هستند که باید مراقب تبعات شرکت در این قرعه‌کشی‌ها و به عبارتی خالی نشدن جیب خود باشند.
گرچه درباره تخلفات ارزش‌افزوده چند وقتی است آذری جهرمی تحرکاتی انجام داده و با تاکید بر اینکه حق‌الناس است برخوردهایی با شرکت‌های متخلف را در دستور قرار داده، اما در این مورد در ظاهر تخلفی صورت نمی‌گیرد و در واقع صدا ژوسیما حقوق مخاطب را رعایت نمی‌کند.
اما برای حفظ حقوق مخاطب اگر رسانه بی‌مسوولیتی می‌کند، خود مخاطب باید حقوق خود را صیانت کند. سوی دیگر این ماجرا مخاطبان هستند که بارها و بارها در رسانه‌ها، کانال‌های تلگرامی و توییتر همه تلاش کردند تا درباره این شیوه کلاهبرداری بنویسند، اما طمع برنده شدن، یک‌شبه پول‌دار شدن و خودروهای لوکسی که نهایتا به یکی دو نفر می‌رسد مانع از توجه به هشدارها است.
آنچه درباره شیوه درآمدزایی صداوسیما برای خود و اپراتورها گفته می‌شود بیشتر توصیه‌‌ای است. سبحانی‌فر می‌گوید: صداوسیما رسانه ملی است و باید در تبلیغات خود منافع مردم را نیز در نظر گیرد.
این نماینده مجلس با عبور از راهکار احتمالی نظارتی تاکید می‌کند که باید بر قرعه‌کشی‌های تلویزیونی نظارت دقیق صورت گیرد و تاکید دارد که صداوسیما باید از شیوه‌های علمی و به‌روز دنیا برای تبلیغات استفاده کند و با نظارت دقیق به قرعه‌کشی‌ها سامان دهد.
واقعیت این است که حتی اگر ستاره‌مربع‌هایی که صداوسیما در تسخیر آنهاست مردم را خسته کند، تغییری در این سال‌ها در رویکرد صداوسیما مشاهده نمی‌شود و هرچند بارها اعتراض شده اما سه روشی که در ابتدا اشاره شد، تنها به هم تبدیل شده و اصلاحی صورت نگرفته است. تمرکز صداوسیما بر قرعه‌کشی روشی است که نفع متقابل صداوسیما و اپراتورها را تامین می‌کند و به همین دلیل تمام برنامه‌های آموزشی، اخلاقی، فرهنگی، خانوادگی و ورزشی و… از آن بی‌نصیب نمانده‌اند.
نویسنده : احمد محمدغریبان – هفته نامه عصرارتباط
