این روزها یکی از پرسش‌هایی که ذهن بیشتر کاربران اینترنت در ایران را به‌خود مشغول کرده، این است که وضعیت دسترسی به اینترنت در سایر کشورهای جهان چگونه است؟ کاربران برای اتصال به اینترنت چه بهایی می‌پردازند و سرویس ارائه‌شده به آن‌ها چه سرعت و کیفیتی دارد؟
سرعت
منابع مختلف آمارهای متفاوتی از میانگین سرعت اتصال به اینترنت در کشورهای دنیا ارائه می‌کنند که در اینجا به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
وب‌سایت Speedtest.net یکی از مشهورترین سرویس‌هایی است که شاخص‌های کیفی اتصال اینترنت مانند سرعت دانلود، آپلود و میزان تأخیر (latency) کاربران را بررسی می‌کند. ازآنجاکه اسپیدتست‌دات‌نت با مقایسه‌ی سرعت اتصال کاربران به بیش از ۴,۷۰۰ سرور در سرتاسر جهان، تا سال ۲۰۱۸ حدود ۲۱ میلیارد آزمایش سرعت انجام داده، می‌توان با تقریب خوبی به آمار و ارقام ارائه‌شده‌ی این سایت اعتماد کرد.
بنابر اعلام این سایت، در آوریل۲۰۱۹، متوسط سرعت دانلود ازطریق اینترنت پهن‌باند ثابت در جهان برابر با ۵۸.۶۶ مگابیت‌برثانیه است و این سرعت برای آپلود به ۲۸.۹۹ مگابیت‌برثانیه می‌رسد. این در حالی است که ایران در همین بازه‌ی زمانی با داشتن سرعت ۱۲.۶۲ مگابیت‌برثانیه در رتبه‌ی ۱۳۱ و پایین‌تر از کشورهایی چون عراق، سومالی، اتیوپی، رواندا و اوگاندا قرار دارد. می‌توانید فهرست کامل رده‌بندی اسپیدتست براساس سرعت اتصال به اینترنت ثابت را از اینجا مشاهده کنید.
وب‌سایت cable.co.uk نیز با انجام ۱۶۳ میلیون آزمایش سرعت در ۲۰۰ کشور و منطقه‌ی خودگردان در جهان، ایران را با کاهشی ۱۲ پله‌ای درمقایسه‌با سال ۲۰۱۷ در رتبه‌ی ۱۴۵ جهان قرار داده است. نتایج ارائه‌شده‌ی این سایت حاصل بررسی سرعت ۱۲ ماه اخیر کاربران ازطریق M-Lab (پروژه‌ای مشترک از گوگل و دانشگاه پرینستون و چند شرکت و دانشگاه دیگر) است.
آکامای (Akamai) یکی دیگر از شرکت‌هایی است که درزمینه‌ی ارائه‌ی خدمات ابری فعالیت می‌کند. شبکه‌ی تحویل محتوا (CDN) این شرکت بزرگ‌ترین پلتفرم پردازش غیرمتمرکز در سطح جهان است که به ۱۵ تا ۳۰ درصد از کل ترافیک وب سرویس می‌دهد. این شرکت در سه‌ماهه‌ی پایانی سال ۲۰۱۵ در گزارشی با نام وضعیت اینترنت، با تحلیل بیش از ۲۰۰ تریلیون درخواست ثبت‌شده در پلتفرم CDN خود، فهرستی از سرعت دسترسی به اینترنت در ۱۴۵ کشور جهان ارائه کرده بود که نتایج آن را در قالب نقشه‌ی تعاملی زیر مشاهده می‌کنید.
کیفیت اتصال و سلامت سرویس
هنگامی‌که صحبت از کیفیت سرویس اینترنت در میان باشد، هر کاربر بسته به نوع استفاده‌اش از اینترنت، به‌دنبال سنجش معیار متفاوتی است. برای مثال، اگر گیمر هستید و به بازی‌های آنلاین علاقه دارید، احتمالا داشتن پینگ (Ping)پایین، برایتان از هر چیز دیگری مهم‌تر باشد. پینگ بالای بازی‌های ویدئویی آنلاین در ایران بیشتر به فاصله از سرورها و مراکز داده‌ی غربی مربوط می‌شود. درصورت افتتاح مراکز داده‌ی شرکت‌های بزرگ مانند مایکروسافت و آمازون در کشورهای هم‌جوار، این میزان پینگ برای کاربران ایرانی هم تاحدزیادی کاهش پیدا خواهد کرد.
به‌جز پینگ، معیارهای دیگری هم هستند که با استفاده از آن‌ها سلامت اینترنت هر کشور اندازه‌گیری می‌شود. اوراکل سال گذشته سرویسی با نام «نقشه‌ی اطلاعات اینترنت» (Internet Intelligence Map) راه‌اندازی کرد که در آن «سلامت» اینترنت کشورهای مختلف به‌صورت درلحظه سنجیده می‌شود. اوراکل در پستی وبلاگی سرویس جدیدش را این‌گونه معرفی کرده بود:
اوراکل امروز دردسترس قرارگرفتن «نقشه‌ی اطلاعات اینترنت» را اعلام می‌کند؛ سرویسی که با استفاده از رابط گرافیکی ساده، کاربران را از سلامت اینترنت مطلع می‌کند. این نقشه بخشی از حرکت ابتکاری اوراکل با نام «اطلاعات اینترنت» (Internet Intelligence) است که به فهم و تحلیل وضعیت زیرساخت‌های اینترنت جهانی کمک خواهد کرد.
بیش از یک دهه است که اعضای تیم اطلاعات اینترنت اوراکل برخی از بزرگ‌ترین حوادث اینترنتی را رازگشایی کرده‌اند؛ از سرقت پروتکل مرزی (BGP Hijacking) گرفته تا قطع‌شدن کابل‌های زیر آب‌های اقیانوس براثر برخورد با زیردریایی‌ها.
با مراجعه به سایت map.internetintel.oracle.com، متوجه می‌شویم اینترنت ایران بیشتر اوقات از سلامت خوبی برخوردار نیست.
سایت‌های مسدود شده
درست یا غلط بودن مسدود‌کردن دسترسی کاربران ایرانی به بسیاری از سایت‌ها و سرویس‌ها، بحثی است که نه به موضوع این مطلب ارتباطی دارد و نه بررسی آن در این مقاله می‌گنجد. با درنظرگرفتن این توضیح، دسترسی کاربران ایرانی به سایت‌ها و سرویس‌های اینترنتی را صرفا از دیدگاه آماری بررسی خواهیم کرد.
آخرین‌باری که آمار دقیقی از تعداد سایت‌های مسدودشده ارائه شد، مربوط‌به سال ۱۳۸۷ است. در آن سال، مشاور قضایی دادستانی کل کشور، آقای خرم‌آبادی، در مصاحبه با خبرگزاری مهر تعداد سایت‌های فیلترشده را پنج‌میلیون اعلام کرد. همچنین، وب‌سایت Mashable در سال ۲۰۱۴ با بررسی معیارهایی چون «موانع اتصال» و «محدودیت دسترسی به محتوا»، کشورهای جهان را رده‌بندی کرده بود که در آن ایران آخرین رتبه‌ی فهرست (حتی پایین‌تر از کشورهایی چون چین و کوبا) را به‌خود اختصاص داده بود.
سقف حجم و مصرف منصفانه
اواخر آبان۱۳۹۶ با ابلاغ مصوبه‌ی ۲۶۶ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات سرویس‌دهنده‌های اینترنتی ایران طرح‌های جدید خود را با نام‌هایی چون «اینترنت غیرحجمی» و «اینترنت نامحدود» عرضه کردند. پس از مدتی کوتاه، مشخص شد آنچه از آن به‌عنوان «اینترنت نامحدود» نام برده می‌شود، کوچک‌ترین شباهتی به نمونه‌های مشابه در سطح جهانی ندارد. در قسمت «پنجم» از بند «ب» مصوبه‌ی ۲۶۶ می‌خوانیم:
پس از عبور از آستانه‌ی استفاده‌ی منصفانه‌ی ماهانه، دارنده‌ی پروانه می‌تواند نسبت به اعمال سیاست استفاده‌ی منصفانه اقدام کند و نسبت به کاهش سرعت کاربر تا حداقل سرعت ۱۲۸ کیلوبیت‌برثانیه (۱۶ کیلوبایت‌برثانیه) اقدام کند یا آنکه براساس اطلاع‌رسانی‌های قبلی انجام‌شده به کاربر و اخذ تأییدیه‌های مربوطه از وی، نسبت به فروش حجم اضافه‌ی ترافیک بین‌‌الملل و داخلی اقدام کند.
پس از مطرح‌شدن سؤالات متعدد کاربران، صادق عباسی‌شاهکوه، معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، تأکید کرد اسم این طرح، عرضه‌ی اینترنت نامحدود نیست. البته اولین فردی که این طرح را به این نام خواند، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بود؛ ولی پس از انجام بررسی‌های فنی مشخص شد که عرضه‌ی اینترنت به‌صورت نامحدود از لحاظ فنی میسر نیست. عباسی‌شاهکوه درادامه ادعا کرده بود:
در دنیا دو مدل برای روش اتصال محور وجود دارد: در مدل اول وقتی مصرف کاربر از سقف مجاز عبور کند، سرعت را کم می‌کنند و در مدل دوم با گذشتن از سقف مجاز به کاربر امکان خرید حجم اضافه می‌دهند. در اجرای این طرح در ایران، مدل دوم انتخاب شده است.
البته سیاست مصرف منصفانه (Fair Use Policy) تنها مختص ایران نیست؛ اما آنچه آقای عباسی‌شاهکوه درباره‌ی مدل‌های ارائه‌ی سرویس اینترنت در جهان ادعا می‌کند، شباهتی با واقعیت ندارد.
نکته‌ی دیگر این است که برخلاف گفته‌ی معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی درباره‌ی طرح‌های مشابه در دنیا، تقریبا در تمام کشورهای دنیا محدودیت‌های حجمی که تحت نام «میزان مصرف منصفانه» شناخته می‌شد، از تعرفه‌ی سرویس‌های ثابتِ اینترنتی برداشته شده است و تنها سرویس‌های موبایلی و سرویس‌های ارزان‌قیمتِ ثابت با محدودیت‌های حجمی، آن هم با حجم‌های ۵۰ تا ۳۰۰ گیگابایت در ماه عرضه می‌شوند.
در جدول زیر، مشاهده می‌کنید بسیاری از ISPهای مشهور در سطح جهان، از چیزی به اسم سیاست مصرف منصفانه استفاده نمی‌کنند و اینترنت ثابت ارائه‌شده‌ی آن‌ها به‌معنای واقعی کلمه «نامحدود» است.
| شرکت‌های خدمات‌رسانِ اینترنتی و ضوابطِ مصرف منصفانه در سرویس‌های غیر حجمی | |||
| توضیحات | محدودیت FUP در طولِ یک ماه | نام شرکت | |
|
۱۰۰GB~300GB – قبل از ۲۰۱۳ |
Unlimited – بدون محدودیت |
BT (UK) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
Talk Talk (UK) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
Sky (UK) |
|
|
– |
Limit only for Uploads – محدودیت فقط در آپلود بر حسب سرعت |
Virgin Media (UK) |
|
|
۳۰۰GB – ۲۰۱۶ قبل از |
۱TB |
Comcast (US) |
|
|
– |
۱TB |
AT&T (US) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
Teleconnect (FR) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
Nordnet (FR) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
Orange (FR) |
|
|
– |
no throttling – بدون محدودیت |
۱&1 (GR) |
|
|
– |
no throttling – بدون محدودیت |
O2 DSL (GR) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
Turktelekom (TR) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
Millenicom (TR) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
TIME Fiber (MY) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
UniFi (MY) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
Korea Telecom (SK) |
|
|
– |
۱۰۰ گیگابایت در روز |
SKbroadband (SK) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
AsahiNet (JP) |
|
|
– |
Unlimited – بدون محدودیت |
Optus (AU) |
|
|
– |
۱۰۰GB~500GB |
Teleron (AU) |
|
قیمت سرویس
مقایسه‌ی قیمت سرویس ایترنت در ایران با دیگر کشورهای جهان، به‌ویژه کشورهای غربی، کار ساده‌ای نیست؛ چراکه از یک طرف، در خیلی از کشورهای اروپایی و آمریکایی، سرویس‌های اینترنت ثابت با سرعت مشابه ایران عرضه نمی‌شود و از طرف دیگر، بیشتر این سرویس‌ها یا کاملا نامحدود هستند یا درصورت داشتن سقف دانلود (Data Cap)، حداکثر حجم مجاز دانلود آن‌ها با سرویس‌های ایرانی قیاس‌پذیر نیست. به‌همین‌دلیل، درادامه بالارده‌ترین سرویس اینترنت ایران را با پایین‌رده‌ترین سرویس‌های خارجی مقایسه می‌کنیم. در این مقایسه، علاوه‌بر هزینه‌ی اصلی سرویس، قیمت معادل را با درنظرگرفتن نسبت سرانه‌ی تولید ناخالص داخلی (GDP per Capita) محاسبه خواهیم کرد.
| مقایسه‌ی قیمت سرویس اینترنت در ایران با سایر کشورهای جهان | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| کشور | ISP | سرعت دانلود | مصرف منصفانه | هزینه‌ی ماهانه | نسبت سرانه‌ی GDP به ایران |
قیمت معادل با درنظرگرفتن سرانه‌ی GDP |
| ایران | تمام ISP-ها | ۸ مگابیت برثانیه |
بسته به ISP، از ۴۰ تا ۲۰۰ گیگابایت |
۵۰ هزار تومان | ۱ | ۵۰ هزار تومان |
| ایران | تمام ISP-ها | ۱۶ مگابیت برثانیه |
بسته به ISP، از ۶۰ تا ۵۰۰ گیگابایت |
۸۰ هزار تومان | ۱ | ۸۰ هزار تومان |
| انگلستان | Post Office | ۱۱ مگابیت برثانیه |
بدون محدودیت | ۱۵.۹ پوند | ۷.۷۵ | ۳۴.۴ هزار تومان |
| انگلستان | Vodafone | ۳۵ مگابیت برثانیه |
بدون محدودیت | ۲۲ پوند | ۷.۷۵ | ۴۷.۶ هزار تومان |
| آمریکا | Verizon | ۱۰۰ مگابیت برثانیه |
بدون محدودیت | ۳۹.۹ دلار | ۱۱.۴۰ | ۴۵.۵ هزار تومان |
| آمریکا | AT&T | ۱۰۰ مگابیت برثانیه |
۱ ترابایت در ماه | ۴۰ دلار | ۱۱.۴۰ | ۴۵.۵ هزار تومان |
| آلمان | ۱&1 | ۵۰ مگابیت برثانیه |
بدون محدودیت | ۳۴.۹ یورو | ۸.۷۹ | ۵۸.۹ هزار تومان |
| کره‌جنوبی | SK Broadband | ا گیگابیت برثانیه |
بدون محدودیت | ۵۵ هزار وون (معادل ۴۶ دلار) |
۵.۶۵ | ۱۰۶ هزار تومان |
| ژاپن | SoftBank | ۵۰ مگابیت تا ۱ گیگابیت برثانیه |
بدون محدودیت | ۴۹۰۰ ین (معادل ۴۵ دلار) |
۷.۱۶ | ۸۱.۷ هزار تومان |
* بعضی قیمت‌های اشاره‌شده (مانند سافت‌بنک ژاپن) مربوط‌به سرویس‌های یک‌ماهه است. درصورت خرید سالانه، قیمت سرویس ارزان‌تر محاسبه می‌شود. همچنین قیمت برخی از سرویس‌ها در ۱۲ ماه اول اشتراک بسیار کمتر است. قیمت معادل براساس نرخ برابری ارز در تاریخ نگارش مقاله (۲۵خرداد۱۳۹۸) محاسبه شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی شرایط سرویس، روی نام ISP کلیک کنید.
تمامی آنچه تابه‌حال گفته شد، به‌معنای آن است که متأسفانه اینترنت ثابت کشورمان یکی از کندترین و بی‌کیفیت‌ترین و گران‌ترین سرویس‌های اینترنت در جهان است. شاید انتظار ارائه‌ی سرویسی با کیفیت نزدیک به استانداردهای جهانی از ISPهای داخلی، انتظاری گزاف و خلاف واقعیت‌های موجود باشد؛ اما به‌نظر نمی‌رسد چنین انتظارِ حداقلی، درباره‌ی قیمت سرویس‌های ارائه‌شده چندان نابه‌جا باشد.
اینترنت همراه
خوشبختانه اوضاع اینترنت همراه ایران (مخصوصا ازلحاظ قیمت) بسیار بهتر از اینترنت ثابت آن است. براساس آمار Speedtest.net، اینترنت همراه ایران در آوریل۲۰۱۹ با متوسط سرعت ۲۹.۲۷ مگابیت‌برثانیه، بالاتر از کشورهایی چون مکزیک، برزیل، روسیه و ایرلند، در رتبه‌ی ۵۳ جهانی قرار گرفته است. فهرست کامل رده‌بندی کشورها براساس سرعت اینترنت همراه را از اینجا می‌توانید مشاهده کنید.
بااین‌حال، شاید آنچه برای بسیاری از کاربران ایرانی از سرعت اینترنت هم مهم‌تر باشد، قیمت آن است. گرچه قیمت بسته‌های اینترنت همراه در ایران بسته به اپراتور و طرح انتخابی متفاوت است، با تقریب خوبی می‌توان گفت این قیمت در بدترین حالت ممکن نیز به‌زحمت از سه‌چهارهزار تومان برای هر گیگابایت تجاوز می‌کند. درنتیجه، می‌توان گفت ایران یکی از ارزان‌ترین اینترنت‌های همراه را در جهان دارد.
نمودار زیر حاصل بررسی cable.co.uk از ۶,۳۱۳ طرح اینترنت همراه در بیش از ۲۰۰ کشور جهان در سال ۲۰۱۹ است.
با نگاهی به نمودار بالا، متوجه می‌شویم برای خرید هر گیگابایت اینترنت همراه در آمریکا باید به‌طور متوسط ۱۲ دلار (معادل ۱۵۶ هزارتومان با درنظرگرفتن نرخ تقریبی برابری ارز در زمان نگارش این مقاله) پرداخت کرد. حتی با درنظرگرفتن اختلاف ۱۱ برابری سرانه‌ی تولید ناخالص داخلی دو کشور، قیمت معادل‌سازی‌شده همچنان بالاتر از ۱۴ هزار تومان برای هر گیگابایت خواهد بود.البته بایستی این نسبت را به درآمد هر کشور در نظر گرفت تا درجه ارزان بودن اینترنت مشخص شود
