رقابت یا انحصار، مساله این است!

تا چند ماه گذشته، سه اپراتور تلفن همراه کشور، بسته‌های مکالمه نامحدود درون شبکه‌ای خود را ارایه می‌کردند. در این میان حتی یکی از اپراتورها با دریافت مبلغ ثابت ماهانه ۵۰ هزار تومان، اینترنت نامحدود و تماس برون شبکه‌ای نامحدود نیز ارایه می‌کرد، شارژ‌های شگفت انگیز، شور انگیز و پیوستن به خانواده چند ده میلیون نفری نیز از شعارهای جذاب این سرویس دهندگان بود.

پس از گذشت مدتی سرویس‌های نامحدود تغییر نام داد و ارایه آن از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی متوقف شد. قصه توقف این سرویس‌ها از آنجا آغاز شد، که شرکت ارتباطات سیار (همراه اول) نسبت به ارایه سرویس مکالمه نامحدود درون شبکه‌ای اقدام کرد، اما با این تفاوت که مکالمه با تلفن ثابت نیز در این طرح قرار داشت. طبیعی است که یک بنگاه اقتصادی با توجه به مزیت‌های رقابتی و توانمندی‌های خود نسبت به تعریف سرویس‌های مختلف برای مخاطب خود اقدام کند و در این راستا مزیت رقابتی مساله‌ساز برای اپراتور همراه اول نیز دسترسی به شبکه تلفن ثابت بود.

زمانی که شرکت مخابرات واگذار شد، ارتباطات ثابت و سیار به خریدار سهام این شرکت واگذار شد و به همین جهت در طرح مذکور، مصرف‌کننده به ارتباطی نامحدود درون شبکه‌ای در ارتباطات سیار و ثابت دسترسی پیدا کرد.در ادامه بحث نسبت به بررسی اجمالی سرویس اپراتورهای مطرحی مانند Verizon و AT&T در کشور غربی می‌پردازیم. شرکت Verizon، ۵ پنج بسته مختلف برای سرویس تلفن همراه خود تعریف کرده است:

نکته بسیار مهم: بدیهی است تبدیل قیمت دلار به ریال و مقایسه مستقیم قیمت اینترنت، به هیچ عنوان مقیاس مناسبی نیست، زیرا معیارهای اقتصادی دیگری مانند میزان درآمد سرانه هر نفر، حداقل حقوق دریافتی و غیره در مقایسه ارزش کالا یا سرویس در بین دو کشور تاثیرگذار است که موضوع این نوشتار نیست.

این شرکت مدل درآمدزایی خود را از تماس صوتی و متن تغییر داده و تمرکز خود را بر میزان استفاده کاربر از دیتا قرار داده است. به همین دلیل ارایه خدمات صوتی و پیامک بصورت نامحدود، تشویقی است برای کاربران که نسبت به خرید این بسته‌ها اقدام کنند.

البته مزیت رقابتی این شرکت، پوشش بسیار بالا و مناسب حتی در ایستگاه‌های زیر زمینی مترو، برقراری ارتباط پایدار، سرعت دسترسی به اینترنت و ارایه خدمات تلفن ثابت، تلویزیون کابلی و اینترنت ثابت و خدمات هوشمندسازی ساختمان (البته همگی این سرویس‌ها روی بستر فیبرنوری در درب منزل یا محل کار تحویل می‌شود) است.

همانند ورایزون، شرکت AT&T نیز اقدامات مشابهی انجام داده است:

تفاوت این تامین کننده در ۱- قیمت گذاری ۲- پوشش شبکه  ۳- در صورت اتمام حجم دیتا، دسترسی به اینترنت قطع نشده ولی سرعت دسترسی کاهش می‌یابد، در تمامی‌ این سرویس‌های نیز تماس تلفنی و پیامک رایگان است.

در بررسی بیشتر اپراتورها، همانند نمونه‌های مذکور، آنطور که مشهود است، مدل کسب و کار مبتنی بر استفاده از حجم دیتا بوده و ارایه خدمات نامحدود صوت و متن به عنوان محصول پایه‌ای در نظر گرفته شده است. همچنین کاربران با عقد قرارداد‌های دوساله و پرداخت مبلغ منطقی از گوشی‌های موبایل هوشمند و معتبر مطابق سلیقه و نظر خود استفاده کرده و در پایان هر سال، گوشی موبایل استفاده شده را عودت داده و مدل جدید همان برند را دریافت خواهند کرد.

با بررسی اجمالی اپراتورهای مطرح در اروپا مانند T-Mobile و Vodafone، متوجه می‌شویم که تمرکز بر کیفیت سرویس و پاسخ به نیاز کنونی مشتری، یعنی دسترسی به اینترنت پر سرعت است. بر این اساس سرویس‌های صوتی ورودی و خروجی و ارسال متن، آن‌ هم بدون قطعی‌های چند باره در طول مکالمه، به عنوان سرویس‌های پایه و اولیه محسوب می‌شود.

در نمونه‌ای دیگر از طرح‌های تشویقی اپراتورها، امروزه جهت افزایش هر چه بیشتر وفاداری مشتری، سرویس‌های خانوادگی (Family Services) از سوی این اپراتورها ارایه می‌شود. برای مثال علاوه بر دسترسی به مکالمه نامحدود درون شبکه‌ای، تخفیف‌های متعددی در بسته‌های بعدی برای اعضای خانواده کاربران ارایه می‌شود که با تجمیع سرویس‌های دریافتی مانند اینترنت سیار، تلفن و اینترنت ثابت و غیره کاربران از تخفیف‌های ویژه‌ای نیز برخوردار می‌شوند.

رقابت، شورای رقابت، حمایت از بازار رقابتی و حفظ حقوق مصرف کننده نهایی

در متن قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، در خصوص حفظ بازار رقابت توضیح داده شده است، در این راستا شورای رقابت نیز تشکیل شده است که دو هدف اصلی ذیل این قانون را دنبال می‌کند، ۱- حفظ بازار رقابت ۲- حفظ حقوق مصرف کننده.

پرسش اول: در صورتیکه اقدام یکی از اپراتورها مبتنی بر دارایی‌ها خود (نه اقدامات انحصار طلبانه) بر فرض آنکه شرایط رقابتی بازار را بر هم می‌زند، آیا نهادی بنام سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌تواند راسا اقدام کند؟ یا مطابق قانون باید درخواست و مستندات مصادیق مغایر با رقابت به شورای رقابت ارجاع و این شورا بعد از بررسی نسبت به صدور حکم اقدام کند؟

پرسش دوم: با ایجاد رقابت آزاد و سالم، اپراتورها نسبت به ارایه خدمات مبتنی بر مزیت‌های رقابتی خود می‌توانند شرایطی را ایجاد کنند که در نهایت مصرف کننده نهایی بتواند سرویس مناسب با قیمت منطقی دریافت کند. برای مثال اگر یک اپراتور تلفن سیار با سرمایه‌گذاری و تجهیز مناسب، نسبت به افزایش و پوشش شبکه خود اقدام کند و برای نگهداری شبکه تحت پوشش خود از پرسنل و پیمانکاران متعدد با صرف هزینه‌های زیاد رضایت کاربر نهایی خود را فراهم کرده و در انتها جهت برگشت سرمایه خود از طرح‌های فروش نامحدود استفاده کند، چنانچه رگولاتوری ورود کرده و اپراتور مربوطه را به علت داشتن پوشش بهتر نسبت به دیگر اپراتورها از ارایه این سرویس منع کند، جای تعجب ندارد؟ حال همانند مثال فوق، اپراتور تلفن سیار، در لیست محصول و سرویس‌های خود امکان ارایه تلفن ثابت را نیز دارد و ارایه خدمات تلفن ثابت برای دیگر تامین‌کنندگان نیز در قالب مجوزهای مربوطه امکان پذیر است، در این صورت اگر دسترسی یک اپراتور به تلفن ثابت، آن هم با در نظر گرفتن تمامی‌ هزینه‌های آن در بخش Opex و Capex به قدری جذاب است که موجب بروز شرایط غیر رقابتی می‌شود، چرا دیگر تامین‌کنندگان نسبت به ایجاد این شبکه اقدام نمی‌کنند؟

پرسش سوم: امروزه ارایه خدمات صوت و متن دیگر مزیت رقابتی برای ارایه‌کنندگان خدمات ارتباطی محسوب نمی‌شود. این در حالیست که از سوی دیگر در شرایط کنونی کشور، ارایه خدمات حرفه‌ای و پرسرعت دیتا دارای مسایل مختلفی از جمله تامین پهنای باند، وجود انحصار حمایت از سرمایه‌گذار در ایجاد بستر فیبر نوری، عدم توجه به کیفیت کابل‌های مسی برای ارایه خدمات پر سرعت ADSL بر بستر‌های کنونی با اما و اگر‌های فراوانی روبروست. در این صورت و تا زمان نامعلوم برون‌رفت از چنین شرایطی آیا حداقل خدمات پایه صوت و متن نامحدود، حق کاربر نهایی نیست؟

پرسش چهارم: آیا بهتر نبود سازمان رگولاتوری به جای تمرکز بر مسایل رقابت، تمرکز خود را بر نظارت بر کیفیت خدمات اپراتورها افزایش دهد؟ در حال حاضر ارایه خدمات نامحدود بصورت محدود اما با حجم بالای مصرف ارایه می‌شود، برای مثال با پرداخت حدود ۴۰ هزار تومان تقریبا ۳۰۰۰ دقیقه مکالمه درون شبکه‌ای خواهیم داشت، از نظر کاربر معمولی این مصرف برای یکماه تقریبا همانند سرویس نامحدود است و به نوعی کاربر، سرویس نامحدود را تجربه خواهد کرد البته با ذهنیت نه چندان مطلوب از تجربه استفاده از داشتن سرویس نامحدود.

جان کلام عدم توجه به تجربه و رضایت مشتری از سوی بازیگران است و ای کاش به جای حساسیت به رفتارهای رقابتی یا غیر رقابتی اپراتورهای تلفن همراه، بیشتر تفکر و رویکرد ارایه سرویس‌های نوین و نیاز روز جامعه فرهیخته و شایسته کاربر ایرانی مد نظر بود.

(منبع:عصرارتبط)