تغییر پارادایم ها در حوزه های مختلف توسط کرونا

 

دکتر محمد جواد امیدی در سال ۱۳۷۷ در رشته الکترونیک از دانشگاه تورنتو کانادا فارغ التحصیل شد و سپس دوره فوق دکتری خود را در همین دانشگاه در زمینه مخابرات سیستم به پایان رساند. وی از بنیان گذاران چند شرکت موفق در زمینه های مختلف همچون تجارت الکترونیک و طراحی سیستم های الکترونیکی ومخابراتی در ایران، کانادا و امریکا بوده است. .از سوابق اجرایی دکتر امیدی علاوه بر مدیریت شرکت‌ها در بخش خصوصی میتوان به مواردی همچون ریاست مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه صنعتی اصفهان، مشاور فناوری اطلاعات و ارتباطات استانداری اصفهان، ریاست دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه صنعتی اصفهان، معاونت توسعه فناوری شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و مدیر کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان اصفهان اشاره نمود. در حال حاضر دکتر امیدی عضو هیئت علمی و دانشیار دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه صنعتی اصفهان و قائم مقام رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان در روابط بین الملل و توسعه فناوری است و مدیریت موسسه دفتر منطقه‌ای آیریس وابسته به یونسکو را نیز به عهده دارد. در این گفتگو نظرات ایشان را در مورد آموزش عالی دوران کرونا و پساکرونا می خوانیم.

۱٫ دانشگاه صنعتی اصفهان در حال حاضر در حوزه ی فناوری اطلاعات در چه زمینه های بصورت حرفه ای فعالیت می کند؟ 

مراکز و واحدهای فناور مختلفی در حوزه ی فناوری اطلاعات در دانشگاه صنعتی اصفهان مستقر هستند. مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه وظیفه مدیریت شبکه دانشگاه و کلیه نرم افزارهای مورد استفاده با قریب به ده هزار کاربر را در انواع حوزه های کاربردی به عهده دارد. علاوه بر آن می‌توان به مرکز تخصصی آپا اشاره کرد که در حوزه ی امنیت سایبری خدماتی مانند رسیدگی به حوادث شبکه های رایانه ای، امن سازی اتوماسیون صنعتی، تحلیل آسیب پذیری و بدافزار و ارزیابی امنیتی ارائه می کند و در حوزه ی ارائه خدمات آموزشی و برگزاری کارگاه ها و رویدادهای ملی در حوزه امنیت  مانند برگزاری جشنواره ملی افتا و مسابقات ملی فتح پرچم نیز فعال است.(لینک برای اطلاعات بیشتر)

مرکز ابررایانش ملی شیخ بهایی که با استفاده از ابرکامپیوترهای پر قدرت امکان اجرای محاسبات حجیم و پیشرفته را برای صنعتگران و پژوهشگران فراهم کرده است از دیگر مراکز فعال مستقر در دانشگاه است که در نوع خود در کشور منحصر به فرد است.(لینک برای اطلاعات بیشتر)

پژوهشکده فاوا که قدمتی بیش از ۳۰ سال دارد  در حوزه ی طراحی و نظارت سامانه های صنعتی مختلف، تهیه و ارائه امکانات و تجهیزات پیشرفته تحقیقاتی و ارائه خدمات آموزشی فعالیت دارد. (لینک برای اطلاعات بیشتر)همچنین با توجه به نیاز گسترده کشور و پیشرفت سریع علوم حوزه ی  فناوری اطلاعات، واحدهای فناور مختلفی در بخش تجاری سازی و مدیریت نوآوری دانشگاه فعال هستند.

۲٫ ایجاد شهرهوشمند در پردیس دانشگاه ، یکی از برنامه های آینده این دانشگاه است. در این خصوص توضیحاتی بفرمایید.

ایجاد شهر هوشمند اصولا مبتنی بر تکنولوژی اینترنت اشیاء است. در حال حاضر دانش و توانمندی بسیار خوبی در دانشگاه برای اجرای این طرح وجود دارد و پروپوزال‌هایی تهیه شده است. لکن متاسفانه به دلیل عدم جذب منابع مالی لازم برای اجرای این پروژه هنوز تلاش منسجمی در سطح دانشگاه برای اجرای آن شروع نشده است و صرفا پروژه های مستقلی انجام شده‌اند که در صورت تامین مالی و تشکیل تیم مدیریتی قابل استفاده و پیاده سازی در سطح دانشگاه خواهند بود.

۳٫ با شیوع کرونا ، شیوه ی اکثر فعالیتها تغییر کرد. از تاثیر کرونا بر آموزش بگویید.

آموزش از اولین و بزرگترین فعالیت‌هایی بود که با شروع کرونا با تعطیلی دانشگاه‌ها به حالت تعلیق در آمد. در ابتدای امر و با توجه به نامشخص بودن وضعیت شیوع بیماری و مدت زمان تعطیلی‌ها وقفه کوتاهی داشتیم، اما سپس با سرعت فعالیت‌های آموزش مجازی در همه‌ رده‌ها آغاز شد. با توجه به عدم وجود تجربه گسترده در آموزش مجازی در ابتدای کار چالش‌های زیادی داشتیم اما در ادامه تولید محتوای‌ و ارائه‌ی آموزش‌ها بر بستر آنلاین شتاب خوبی گرفت. طبیعتا پوشش دادن بعضی از دروس عملی و کارگاهی از طریق آموزش مجازی عملا امکان‌پذیر نیست. اما در خصوص دروس نظری کار تولید محتوا با شتاب و کیفیت خوبی در دانشگاه‌ها در جریان است. انطباق‌پذیری و دسترسی دانشجویان به محتوای آنلاین نیز از دیگر چالش‌های این روش است که با توسعه زیرساختی و پشتیبانی منظم سعی در برطرف کردن مشکلات آنها داریم.

۴٫ با توجه به عدم زیرساخت های لازم در آموزش مجازی در کشورمان ، وضعیت مراکز آموزش عالی در اصفهان چگونه بود؟

با توجه به ضرورت ادامه آموزش در همه سطوح، مراکز آموزشی هر یک سعی کردند از کلیه ابزارهای در اختیار استفاده کنند. اگر چه کاستی‌هایی در بسیاری از ابعاد مشاهده می‌شد، اما در مجموع تلاشی که آموزگاران و اساتید از خود نشان دادند شایسته تقدیر بود. بسیاری از این مدرسین تجربه ای در آموزش از راه دور نداشتند و محتوای آموزشی آماده‌ای هم در دسترس‌شان نبود اما نهایت تلاش خود را کردند، و باید بگویم چندین برابر شرایط عادی کار کردند و زحمت کشیدند تا آموزش لازم را ارائه دهند. حاصل این تلاش تا کنون تولید حجم بسیار بالایی از محتوای آموزشی دیجیتال ارزشمند است که شاید هنوز مدرسین برنامه خاصی برای آن ندارند و جمع آوری و ارائه آن در یک بستر مناسب میتواند فرصت کسب و کار خوبی برای بخش خصوصی باشد.

۵٫ در دوران کرونا دانشگاه صنعتی اصفهان ، فعالیت آموزشی خود و ارتباط با دانشجویان را چگونه انجام داده است؟

تمامی اساتید با حداکثر تلاش در حال تولید محتوای آموزشی آنلاین هستند. سامانه آموزش مجازی دانشگاه با پشتیبانی منظم دروس را ارائه می‌کند و راه‌های ارتباطی متعددی جهت رفع اشکال تعریف شده است. اساتید تمامی تلاش خود را کردند که سرفصل‌های آموزشی را پوشش دهند. آموزش‌های مجازی به دو صورت آنلاین و آفلاین در اختیار دانشجویان قرار گرفته است که برای همه قابل استفاده باشد. تمامی تلاش دانشگاه بر این است که دانشجویان حتی‌الامکان ترم تحصیلی خود را حفظ کنند و به دلیل مشکلات به وجود آماده مجبور به حذف ترم نشوند اما برای دانشجویانی که امکان بهره‌مندی از آموزش مجازی را نداشته‌اند تسهیلاتی جهت حذف ترم در نظر گرفته شده است.
ستاد حمایت از دانشجویان به منظور حمایت از دانشجویان و رسیدگی به مسائل مختلف آنها تشکیل گردید. این ستاد، در راستای افزایش آرامش روانی دانشجویان و ایجاد حس تعلق به دانشگاه در آنان تماس‌های تلفنی با بیش از هشت هزار دانشجو برقرار نمود تا ضمن اطلاع از وضعیت روحی و روانی ایشان، از مشکلات احتمالی که در دوران آموزش مجازی دارند اطلاع حاصل نماید. همچنین دستورالعمل‌ها و راهنماهای مورد نیاز جهت دفاعیه‌های مجازی تحصیلات تکمیلی و امتحانات جامع تهیه و در اختیار دانشجویان قرار گرفت. در راستای کمک به بهداشت روان دانشجویان نیز خدمات مشاوره‌ی روانشناختی تلفنی در اختیار ایشان قرار گرفت و همچنین کارگاه‌های آموزش مجازی با راهکارهای حفظ بهداشت روان در دوران قرنطینه برگزار شد. همچنین بنیاد حامیان دانشگاه صنعتی اصفهان کمک‌های نقدی و غیر نقدی جهت همیاری خانواده‌های دانشجویان نیازمند و آسیب‌دیده از کرونا فراهم کردند و تعداد خوبی از دانشجویان صرفا بر اساس اعلام شرایط خود به صورت تلفنی مبالغی را به عنوان وام شرافتی از سوی دانشگاه دریافت کردند که درآینده هرگاه امکان داشتند بازپرداخت کنند.

۶٫ در سایر کشورهای دنیا ، با فراگیری کرونا ، وضعیت به چه صورت بوده است؟

یکی از کارهایی که با شروع شیوع کرونا، توسط مرکز روابط بین الملل دانشگاه صنعتی اصفهان انجام گرفت بررسی نحوه برخورد سیستم های آموزش عالی در کشورهای پیشرفته مختلف با وضعیت ایجاد شده بود. در این بررسی‌ها چهارده کشور از قاره های آسیا، اروپا و آمریکای شمالی مورد بررسی قرار گرفت. استفاده از شیوه آموزشی آنلاین و برگزاری کلاس ها بصورت مجازی، به تعویق افتادن پروژه‌هایی که نیازمند حضور دانشجویان بوده است، ارائه خدمات روانکاوی توسط موسسات آموزش عالی برای دانشجویان و تنظیم پروتکل هایی برای نحوه ارزیابی دانشجویان مانند استفاده از شیوه رد یا قبول به جای نمره دهی و یا برگزاری آنلاین امتحانات از راهکارهایی بود که توسط این دانشگاه ها اتخاذ شده بود، چالش های ایجاد شده برای آموزش عالی و راهکارها به صورت دسته بندی شده در این گزارش بررسی شده و در وب سایت مرکز روابط بین الملل دانشگاه صنعتی اصفهان قابل دسترسی است.(لینک گزارش)

۷٫ در رابطه با سوال قبل ، از چه پلتفرم ها ، امکانات و زیرساختی اساتید و دانشجویان بهره مند بودند؟

با همکاری مرکز آموزش های الکترونیکی دانشگاه، دانشجویان و اساتید بصورت آنلاین در تعامل با یک دیگر پروژه های پژوهشی و فعالیت های آموزشی را ادامه دادند. علاوه بر آن بسیاری از اساتید با هدف کمک به سایر دانشجویان کشور و همچنین دانشجویان کشورهای فارسی زبان، دروس ارائه شده را بصورت آزاد در فضای وب قرار دادند. برگزاری وبینارهای علمی مختلف با اساتید برجسته در دانشگاه های دنیا و استفاده از پلت فرم های برگزاری جلسات آنلاین برای انج`ام هماهنگی های لازم بین واحدها و مراکز مختلف، تجربه های ارزنده ای بود که پتانسیل فناوری اطلاعات را در تسهیل شرایط موجود نمایش داد. پلت فرم های برگزاری کلاس‌های آنلاین، برگزاری وبینار و برگزاری جلسات که از قبل در اکثر دانشگاه ها از جمله دانشگاه صنعتی اصفهان وجود داشت در این دوران با توجه بیشتری مورد استفاده قرار گرفت. همچنین در گزارشی که در سوال قبل به آن اشاره شد، ابزار استفاده شده توسط دانشگاههای مختلف برای برگزاری امتحان از راه دور مطالعه و معرفی شد.

۸٫ به نظرتان آیا کرونا میتواند پایه گذار آموزش آنلاین در ایران شود؟

پیش از شیوع بیماری کرونا تجربیاتی در زمینه‌ی آموزش آنلاین در دانشگاه‌ها و مراکز آموز عالی وجود داشت اما هیچ زمان به این وسعت و کثرت از آموزش مجازی استفاده نشده بود و از این نظر تقریبا این شرایط در تمام جهان حاکم بود. چالش اصلی که فعلا ما با آن درگیر هستیم، تا حدی ضعف بسترهای زیرساختی مانند سرعت اینترنت و دسترسی به آن در سطح کشور است. اما باید بگویم تا کنون شرایط کشور علیرغم افزایش شدید ترافیک در این دوران تا حد زیادی قابل قبول بوده است، اما به هر حال نیاز به ارتباط سریعتر و مطمئن تر تمام نشدنی است. ما تا به اینجای کار پیشرفت بسیار خوبی داشته‌ایم و به نظر می‌رسد می‌توان آینده خوبی برای آموزش آنلاین در کشور متصور بود. این می‌تواند شروع فعالیت‌های بسیار گسترده و نو در عرصه آموزش در کشور گردد و به عنوان مثال می‌توان با استفاده از ابزارها و بسترهای آنلاین دوره‌های آموزشی کوتاه و بلند مدت بین‌المللی را با همکاری اساتید دانشگاه‌های معتبر جهان به سادگی تعریف کرد و پیش برد.
۹٫ نقدهای فراوانی از سوی برخی کارشناسان به آموزش آنلاین میشود.آیا آموزش آنلاین میتواند جای آموزش حضوری را بگیرد یا هر دو لازم و ملزوم یک دیگرند؟
قطعا آموزش آنلاین و آموزش حضوری هر یک مزایایی دارند. در شرایط کنونی و با درنظر گرفتن همه‌ی محدودیت‌ها انتخاب روش آنلاین خصوصا برای دروس نظری بهترین و تنها انتخاب بود. اما در شرایط ایده‌آل، همراهی این دو روش با یکدیگر می‌تواند امکان بهره‌برداری صددرصدی را فراهم سازد. باید این موضوع را در نظر داشت که تنها کارکرد فضاهای آموزشی، انتقال مطالب علمی نیست. دانشجویان و دانش‌آموزان با حضور در فضاهای آموزشی گذشته از تحصیل و کسب علم، مهارت‌های گوناگونی را کسب می‌کنند که برای موفقیت و پیشرفت در آینده ضروری و لازم است. تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های فوق برنامه فرهنگی و ورزشی تأثیر به‌سزایی در رشد هوش اجتماعی دانشجویان دارد. علاوه بر این آموزش آنلاین در بعضی از دروس و رشته‌های عملی کارآیی ندارد. در نهایت به نظر می‌رسد استفاده به جا و درست از هر دوی این راهکارها در کنار هم می‌توانند بسیار کارآیی و بهره‌وری اساتید و دانشجویان را ارتقا بخشد و زمینه‌ساز تحولات مثبتی در حیطه آموزش باشد.
برای من نیز به عنوان یک مدرس بسیار سخت است وقتی ارتباطات رو در رو با دانشجویان کم میشود و هر دانشجو صرفا با یک آدرس ایمیل جایگزین میشود! این ارتباطات نزدیک و دوستانه با دانشجویان همیشه زمینه ساز بسیاری از فعالیت های علمی مشترک بود که الان از آن محروم هستیم.

۱۰٫ از چالشهای این دوران بفرمایید.

شیوع کرونا بسیاری از قالب های پیش فرض و پارادایم ها را در حوزه های مختلف تغییر داده است. چالشهای مختلفی در حوزه های آموزش و پژوهش، مدیریت منابع انسانی، اقتصاد و درآمدهای مراکز آموزش عالی به وجود آمده است که همچون بسیاری از شرایط دیگر این چالش ها می تواند فرصتی برای تغییرات مثبت و پیشرفت ایجاد کند. شرایط ایجاد شده و لزوم بهره مندی از پلتفرم های ارتباط آنلاین توجه سیاست گذاران آموزش عالی را به اهمیت توسعه ی زیرساخت های سخت افزاری جلب کرد که لازم است در این حوزه با سرمایه گذاری مناسب و بررسی دقیق هزینه ها و تسهیلات لازم، امکانات قوی تری ایجاد شود. به عنوان مثال در گزارش اخیر مرکز روابط بین الملل دانشگاه که در خصوص شیوه های مناسب برگزاری آنلاین امتحانات انجام شده است اطلاعاتی در خصوص به کارگیری هوش مصنوعی در پلتفرم های برگزاری آزمون آنلاین وجود دارد که نمونه ای از زمینه های متعددی است که توسط محققان و مهندسین داخلی می تواند توسعه داده شود و به تقویت زیرساخت های سخت افزاری کمک کند.
از سوی دیگر در این دوران ضرورت یادگیری مهارت های نرم (soft skills) همچون کار تیمی بصورت دورکاری، یادگیری آنلاین و تدریس آنلاین، مهارت های مدیریت منابع انسانی بصورت غیرحضوری و… بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است که دانشگاه صنعتی اصفهان با تکیه بر حضور اساتید قوی و دانشجویان علاقمند و همچنین همراهی و همکاری پرسنل توانسته است به شکل قابل قبولی از این چالش برای توسعه ی زیرساخت ها استفاده کند.

۱۱٫ در شرایط سیاسی کنونی ، ارتباطات علمی با سایر کشورهایی دنیا به چه صورت است؟ آیا فشار حداکثری بر روابط علمی تاثیر گذاشته است؟ از همکاریهایی که با سایر کشورهای دنیا بگویید. آیا اینگونه همکاریها منجر به انتقال فناوری شده است؟

بروز این شرایط جدید، موجب شد برخی مشکلاتی که در حوزه روابط بین الملل داریم کمتر شود. قبل از دوران کرونا با محدودیت اتباع خارجی برای سفر به ایران از سوی امریکا روبرو بودیم و به دلیل افزایش قیمت ارز نیز هزینه مسافرت ما را محدود میکرد. با شرایط حاضر به راحتی و مانند هر کس در هر جای دیگر دنیا میتوان با دانشگاههای خارج از کشور تماس گرفت و زمینه همکاری و ارتباط بین المللی را ایجاد نمود. مردم جهان این شرایط را قبول کرده‌اند و برگزاری جلسات از راه دور دیگر غیر عادی نیست و به عنوان تنها راه ممکن محسوب میشود. این موضوع باعث شده محدودیت هایی که ما قبلا داشتیم بسیار کمرنگ تر شود.

۱۲٫ در خصوص موضوع بین المللی شدن دانشگاه اگر توضیحاتی دارید بفرمایید.

در حال حاضر پروژه بین المللی شدن دانشگاه را در پنج محور عمده با عناوین زیر دنبال می‌کنیم:
روابط عمومی بین الملل ۲- آموزش در حوزه بین الملل ۳- ارتقا جایگاه دانشگاه در رتبه بندی های بین الملل ۴- انتقال فناوری با خارج از کشور ۵- جذب گرنت های بین المللی
در هر یک از این محورها تلاشهای بسیار خوبی شده است که شرح آن در این گزارش نمی گنجد و امیدواریم منجر به ارتقاء جایگاه بین المللی دانشگاه صنعتی اصفهان شود.