شاخص جهانی امنیت سایبری (GCI) شاخصی است که همه ساله براساس گزارش اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) وابسته به سازمان ملل متحد منتشر می‌شود. این شاخص نخستین بار در سال ۲۰۱۵ توسط اتحادیه مخابرات منتشر شد و هدف از تهیه و انتشار آن کمک به کشورهای جهان برای اقدام عملی و آگاهی عمومی در جهت ارتقای امنیت سایبری است.در گزارش امسال این اتحادیه رتبه ایران در میان ۱۸۲ کشور جهان به ۵۴ رسید که شش رتبه نسبت به سال قبل رشد نشان می‌دهد.این گزارش براساس تحلیل پرسش‌های متنوعی از حوزه‌های مختلف از ۱۹۴ کشور جهان تهیه می‌شود.
الزام به ایجاد زیرساخت‌های حقوقی
این دوره شاهد رشد ریسک‌های امنیت سایبری بودیم و از این‌رو تهیه‌کنندگان شاخص جهانی امنیت سایبری در سال ۲۰۲۰ تاثیر پاندمی بر امنیت سایبری را مورد مطالعه قرار دادند. براساس تخمین‌های جهانی میزان جرایم رایانه‌ای از یک تریلیون دلار در سال ۲۰۲۰ به ۶ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۱ خواهد رسید. به همین دلیل زیرساخت‌های حقوقی و رگولاتوری مطمئنی برای حفظ امنیت ملی درسطح ملی باید ایجاد شود.
براساس این گزارش هم اکنون ۱۳۳ کشور در جهان مقررات حفظ حریم شخصی را قانون کرده‌اند، ۱۵ کشور چنین مقرراتی را در دستور بررسی و تدوین دارند و ۴۶ کشور نیز اساسا هیچ قانونی برای این موضوع ندارند.
در این میان بررسی‌ها نشان می‌دهد کشورهایی که ضریب نفوذ اینترنت بالاتری دارند بیش از کشورهای دارای ضریب نفوذ پایین به داشتن قوانین و زیرساخت‌های حفاظت حریم شخصی و امنیت داده‌ها توجه کرده‌اند.
از سوی دیگر بحث‌های مربوط به آزار و اذیت آنلاین، نژادپرستی آنلاین و بیگانه‌هراسی نیز از جمله مباحثی هستند که در ۱۰۰ کشور جهان هم اکنون برای مقابله با آنها زیرساخت‌های حقوقی و قانونی لازم به‌وجود آمده است.
داشتن مکانیزم‌هایی در سطح ملی برای مقابله با خطرات و حوادث سایبری نیز حالا به موضوعی مهم تبدیل شده است. وجود مرکز اعلام رخدادهای کامپیوتری که به اختصار CIRT نامیده می‌شود کشورها را قادر می‌سازد در برابر حوادث و رخدادهای سایبری در سطح ملی از طریق یک نقطه تماس متمرکز اقدام سیستماتیک انجام دهند یا از تجربه دیگر کشورها در این زمینه بیاموزند.تا پایان سال ۲۰۲۰ تعداد کشورهایی که دارای تیم واکنش سریع کامپیوتری در سطح ملی هستند به ۱۳۱ کشور رسیده است.
همچنین داشتن یک برنامه استراتژیک در سطح ملی نیز به یک ضرورت اصلی تبدیل شده و درحال‌حاضر ۹۵ درصد کاربران اینترنت در جهان در کشورهایی هستند که برنامه استراتژیک امنیت سایبری و مرکز اعلام رخدادهای ملی سایبری دارند. با این حال شاخص جهانی امنیت سایبری در سال ۲۰۲۰ تاکید می‌کند داشتن یک برنامه استراتژیک به تنهایی کافی نیست و داشتن برنامه به‌روزرسانی و بازبینی هم بسیار مهم است. بنا بر این گزارش بسیاری از کشورها دارای برنامه استراتژیک امنیت سایبری هستند اما این برنامه را مرتبا به‌روز نمی‌کنند.
برنامه‌های ملی آگاهی‌رسانی
براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد روزانه حدود یک میلیون نفر برای نخستین بار به اینترنت متصل می‌شوند و دو‌سوم جمعیت جهان دارای تلفن همراه هستند. درحالی‌که منافع تکنولوژی دیجیتال در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی کاملا عیان است ریسک‌های دیجیتالی شدن هم قابل‌توجه است.
در همین حال این گزارش نشان‌دهنده این است که حتی برخی کشورهایی که در قعر لیست کشورهای درحال توسعه هستند مثل بنگلادش، بنین، رواندا و تانزانیا هم زیرساخت‌های توسعه امنیت سایبری خود را ایجاد کرده و درحال رشد دادن هستند.
این گزارش تاکید می‌کند دولت‌ها باید برنامه‌ها و کمپین‌های آگاهی‌رسانی در زمینه امنیت سایبری را در سطوح مختلف از شرکت‌های کوچک و متوسط و بخش‌خصوصی گرفته تا افراد پیر و دارای معلولیت گسترش دهند.
بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد هم اکنون ۶۰ درصد کشورهای جهان برنامه‌های اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی برای شرکت‌های کوچک و متوسط، بخش‌خصوصی و نهادهای دولتی را انجام می‌دهند. در این میان ۳۸ درصد کشورها هیچ نوع برنامه‌ای از این دست را اجرا نمی‌کنند.
تخمین زده می‌شود بین ۵/ ۳ تا ۴ میلیون فرصت شغلی اشغال نشده در زمینه امنیت سایبری در سطح جهان در سال ۲۰۲۱ وجود داشته باشد. این موضوع اهمیت برنامه‌های آموزشی و مهارت‌آموزی در این حوزه را گوشزد می‌کند.
بحث محافظت از کودکان در فضای آنلاین یک چالش جهانی است که نهادهای مختلف بین‌المللی از جمله اتحادیه جهانی مخابرات راهنماها و الگوهای عمل متنوعی را تهیه و به اجرا گذاشته‌اند. این موضوع به‌خصوص بعد از فراگیر شدن آموزش آنلاین کودکان در دوران کرونا اهمیتی دو‌چندان یافته است در زمانه‌ای که کودکان بیش از گذشته در معرض ریسک‌های ناشی از اتصال به اینترنت قرار می‌گیرند.
درحال‌حاضر تنها ۲۷ کشور دارای استراتژی محافظت کودکان در برابر چنین ریسک‌هایی هستند و ۱۰۸ کشور اساسا هیچ استراتژی ندارند درحالی‌که ۵۹ کشور استراتژی در حال تدوین دارند.
در ادامه این گزارش کشورهای جهان از جهت شاخص‌های مختلف امنیت سایبری مورد بررسی قرار گرفته و در یک جدول جهانی امتیاز و رتبه آنها لیست شده است.
بر این اساس آمریکا، بریتانیا، عربستان سعودی، استونی، کره‌جنوبی، سنگاپور، اسپانیا، روسیه، امارات و مالزی ۱۰ کشور اول جهانی از نظر داشتن بالاترین امتیاز هستند.
از میان کشورهای منطقه ترکیه در رتبه ۱۱، عمان در رتبه ۲۱، مصر در رتبه ۲۳، قطر در رتبه ۲۷، قزاقستان در رتبه ۳۱ و آذربایجان در رتبه ۴۰ قرار دارند.ایران با امتیاز ۰۷/ ۸۱ در رتبه ۵۴ از ۱۸۲ کشور جهان قرار گرفته است که بالاتر از کشورهایی چون گرجستان، آفریقای‌جنوبی، کویت، پاکستان و کوبا است. این گزارش همچنین رتبه ایران را در منطقه آسیا پاسیفیک در جایگاه ۱۲ قرار داده است
