تشعشعات موبایل و مخاطراتی که برای سلامت انسان به همراه دارند موضوعی است که دیگر همگان با آن آشنا هستند اما این نگرانی تا چه اندازه جایز است و راهکارهای مقابله با مخاطرات ناشی از تشعشعات موبایلی از چه قرار است؟پیشرفت تکنولوژی امروزه شرایطی ایجاد کرده که شاید حتی تصور یک روز زندگی بدون موبایل برای خیلی از ما امکان‌پذیر نباشد، با این وجود همه ما هم این را می‌دانیم که تشعشعات موبایلی به هرحال مخاطرات خاص خود را برای سلامت افراد و جامعه به همراه دارند.در این میان اگرچه اکثر توجه افراد به BTSها معطوف می‌شود اما باید این نکته را نیز در نظر داشت که خود گوشیهای موبایل هم ضریب تشعشعات خاص خود را دارند و این موضوعی است که معمولا مورد بی توجهی قرار می گیرد.
ضریب تشعشع گوشی خود را می دانید؟!
مدیر فنی اتحادیه تجهیزات مخابراتی در این باره معتقد است: زمانی که به خرید یک گوشی اقدام می‌شود لازم است چند آیتم مورد توجه قرار گیرند که یکی از مهم‌ترین این موارد ضریب تشعشعات گوشی است که متاسفانه به سادگی از کنار آن عبور می‌شود و هیچ‌کس دقت چندانی به این موضوع نمی‌کند. سمیعی با بیان این که اکنون بخش عمده‌ای از گوشیهای تلفن همراه از طریق قاچاق وارد کشور می شوند می گوید: در اکثر موارد وارد‌کننده در میان گوشی‌هایی که در چین وجود دارد سعی می‌کند ارزان‌ترین نمونه‌ها را وارد کشور کند تا سودی بالاتر داشته باشد. در این میان متاسفانه هیچ‌گاه به این نکته توجه نمی‌شود که ضریب تشعشع این گوشی‌ها بر روی افراد و بدن آنها تا چه اندازه است. این کارشناس در عین حال عنوان می کند: متاسفانه در داخل کشور هم خریداران خیلی به این موضوع توجه نمی‌کنند در حالی که اگر ضریب تشعشع گوشی تلفن همراه از حدی بگذرد بر روی سلول‌های مغز تاثیر خواهد گذاشت.
برندهای معروف هم می توانند گوشی نا امن بسازند
از سوی دیگر مسوولان سازمان تنظیم مقررات ارتباطات در این باره هشدار داده اند که برخی برندهای مطرح تلفن همراه هم گاهی گوشی‌هایی را وارد بازار می کنند که پس از بررسی‌ها مشخص می‌شود در زمینه جذب تشعشات توسط سر انسان نامناسب عمل می کنند. گرشاسب جمشیدنژاد – مدیر کل دفتر سرویس‌های رادیویی سازمان تنظیم مقررات ارتباطات – در این باره می گوید: تشعشعات آنتن‌های BTS موضوعی است که همگان به آن توجه دارند اما درباره تشعشات گوشیهای تلفن همراه ممکن است کمتر صحبت شود. وی در ادامه از زمانی نه چندان دور که وقتی با گوشیهای تلفن همراه صحبت می‌کردیم، گرمای شدیدی در صورت حس می‌شد یاد می کند و این گرما را مربوط به تشعشعات گوشی‌ها می داند. جمشیدنژاد با تاکید بر این که مطابقت میزان تشعشعات یک تلفن همراه با استاندارهای سلامت موضوعی است که باید در چندین آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد می گوید: یکی از فعالیت‌های ما در سازمان تنظیم مقررات ارتباطات اعتباردهی به این آزمایشگاه‌ها است و طی سال ۹۲ قرار است که سه آزمایشگاه داخلی و هفت آزمایشگاه خارجی به مجموعه آزمایشگاه‌های ما اضافه شود. پیش از این هم آزمایشگاه‌های مختلفی به بررسی این موضوع می‌پرداختند. مدیر کل دفتر سرویس‌های رادیویی سازمان تنظیم مقررات ارتباطات همچنین یادآوری می کند: در سال ۹۱ از میان ۱۲۲۵ گوشی بررسی شده ۳۹ مورد از نظر سلامت مردود اعلام شدند که در موارد متعدد این نمونه‌ها از برندهای بسیار مطرح بوده‌اند.
مقاومت مردم در برابر نصب دکل های مخابراتی
اما همان طور که پیش از این نیز اشاره شد از نظر مردم بیشترین نگرانیها در حوزه تشعشعات به دکلهای مخابراتی یا آنتن‌های بی تی اس بر میگردد تا جایی که مدیرعامل اپراتور اول مقاومت مردم در برابر نصب سایت های جدید را به نوعی دغدغه شرکت همراه اول برشمرده و در این زمینه می گوید: که در این زمینه مشکل اصلی ما دغدغه‌های مردم است چرا که برخی از مردم احساس می‌کنند که نصب سایت جدید به معنای ایجاد مشکلات در حوزه سلامت آنها است به همین دلیل آنها برای نصب سایت جدید همکاری نمی‌کنند، در صورتی که ما همواره اعلام کرده‌ایم که مضرات آنتن کامل به مراتب کمتر از پوشش‌دهی ناقص است و حتی ما این‌گونه اعلام می‌کنیم که اگر کاربری در نقطه‌ای از شهر آنتن کامل ندارد سعی کند با خط خود تماس نگیرد، چرا که ضرر آنتن‌دهی ناقص بر روی سلامت به مراتب بیشتر است. وی البته به برخی موارد دیگر هم اشاره کرده و می گوید: برابر بررسی فنی از ۵۰ میدان در شهر تهران و اندازه گیری چگالی امواج بربدن انسان، خطر تشعشعات امواج رادیو تلویزیون ۹ برابر موبایل است. وحید صدوقی همچنین به نظارتهای سازمان تنظیم مقررات در این زمینه اشاره کرده و می گوید: در سال ۹۱ سازمان تنظیم مقررات ارتباطات ۲۶ استاندارد برای گوشیهای تلفن همراه تدوین کرد. امسال نیز ۳۵ استاندارد در دست داریم که با این استانداردها در نهایت به عدد ۶۰ می‌رسیم که این ۶۰ مورد اولویتش برای ما و وزارت ارتباطات مشخص شده‌است.
خطر تشعشات تا چه فاصله ای زیاد است؟
اما در این زمینه رضا تقی‌پور که پیش از این به عنوان وزیر ارتباطات دولتهای نهم و دهم فعالیت داشته و علاوه بر آن این روزها در شورای شهر هم حضور دارد، در پاسخ به سوالی مبنی بر این که در نهایت متولی این موضوع کدام نهاد یا سازمان است می گوید: به هر حال این کار متولی خاص خود را دارد اما گاهی اظهارنظرهای غیرکارشناسی در این حوزه باعث تشویش اذهان مردم می‌شود. یک بار نمایندگان در مجلس گفتند که واقعا بگوییم این تشعشعات برای سلامت ضرر دارد یا خیر؟ من به آنها گفتم شما اکثرا پزشک هستید آیا دود ماشین برای شما ضرر دارد؟ پاسخ معلوم بود. به هر حال خودروهایی که دودزا هستند باید از رده خارج شوند و نمونه‌های سالم بمانند؛ در حوزه فن‌آوری نیز ما باید همین کار را انجام دهیم، در حال حاضر تمام تجهیزاتی که وارد کشور می‌شوند در سه مرحله با استانداردهای جهانی در حوزه سلامت تست می‌شوند و تاکنون نیز تمام تجهیزات بدون استثنا این استانداردها را دریافت کرده‌اند و تشعشعات آنها کمتر از حدی بوده است که استانداردها تعیین می‌کند. وی همچنین می گوید: تنها در شعاع ۱۲۰ سانتی متر آتن اصلی ممکن است مشکلاتی ایجاد شود که با توجه به ارتفاع BTSها معمولا آن فضا خیلی قابل دسترس نیست. البته دلنواز فروردین – عضو هیات مدیره انجمن حفاظت در برابر اشعه ایران و کارشناس سازمان انرژی اتمی – درباره این فاصله نظری متفاوت دارد و با اشاره به فاصله ۱۰ متری می گوید: آنچه که مهم است این است که فاصله ۱۰ متری از آنتن حفظ شود ولی از آنجا که آنتن در فاصله بالاتری قرار می گیرد خطرات ناشی از این تشعشعات به طور چشم گیری کاهش پیدا می کند.
نگرانیها تا چه اندازه واقعی است؟
اما در ارتباط با این که این مسئله تا چه اندازه جای نگرانی دارد رییس نظام ایمنی هسته‌یی کشور معتقد است: جامعه در عین بهره‌مندی از فن‌آوری‌های نو، حق آگاهی از مخاطرات این فن‌آوری‌ها را هم دارد. هر فن‌آوری معضلاتی به همراه دارد ولی قرار نیست به خاطر بروز پاره‌ای از مشکلات از ورود فن‌آوری جلوگیری کرد و آمادگی اجتماعی برای پذیرش فن‌آوری‌های ارتباطی ضروری است. ناصر راستخواه – معاون رییس سازمان انرژی اتمی – با بیان این که با توسعه فن‌آوری‌ها نمی‌توان مقابله کرد می‌گوید: در بین فن‌آوری‌های جدید سرعت فن‌آوری تلفن‌های همراه و اپراتورها روز به روز بیشتر می‌شود و به نظر می‌رسد گریزی از امواج رادیویی و ماکروویو آنتن‌های BTS وجود ندارد. وی با بیان این که اپراتورها باید به سمت به حداقل رساندن خطرات امواج رادیویی حرکت کنند، از نظارتهای دائمی سازمان انرژی اتمی بر تشعشعات شبکه‌های تلفن همراه یاد می‌کند و این گونه می‌گوید که به نظر می‌رسد این نظارت‌ها نگرانیها را از بین برده است. وی همچنین عنوان می‌کند: برخی مدعی خطرات این امواج برای مردم هستند و در این رابطه توصیه و هشدارهایی ارایه می‌کنند ولی بسیاری از این ادعاها پشتوانه علمی ندارند.
چند راهکار برای مراقبت بیشتر
اکنون نتایج تحقیقات گوناگونی که در کشورهای مختلف دنیا صورت گرفته در موارد متعدد گویای آن است که تشعشعات گوشیهای موبایل می تواند خطر ابتلا به بیماریهایی چون سرطان را افزایش دهد این در حالی است که به نظر می‌رسد در دنیای امروز حذف این تکنولوژی ارتباطی به نوعی غیرممکن است. با این وجود می توان راه‌های مختلفی را مورد استفاده قرار داد که خطرات این بخش به حداقل برسد. برخی توصیه‌هایی که توسط پزشکان و متخصصان مختلف ارائه شده گویای آن است که استفاده طولانی مدت از گوشیهای تلفن همراه می‌تواند موجب عوارضی همچون سردردهای مداوم، احساس درد در ناحیه گوش، بی‌خوابی و حتی پایین آمدن سرعت گوارش در بدن شود. در این میان یکی از راهکارهای موثری که گفته می شود تاثیر بسزایی در کاهش تاثیرگذاری امواج دارد استفاده از هدفون‌ها و یا هندزفری موبایل است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی استفاده از هندزفری بی سیم – بلوتوث – آسیب ناشی از تشعشعات مضر موبایل را تا ۸۰۰ برابر کاهش می‌دهد و این در حالی است که طبق آخرین آمارها تنها ۴ درصد مشترکان ایرانی از هندزفری و هدست استفاده می کنند. نرخ استفاده از هندزفری و هدست بلوتوث در دنیا حدود ۱۵ درصد برآورد شده و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که استفاده از هدست بلوتوث از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ در جهان به دو برابر افزایش یابد. در این میان اگرچه ایران بزرگترین بازار هدستهای پشت گوشی در خاورمیانه به شمار می‌رود اما نرخ استفاده این فناوری در ایران کمتر از ۴ درصد است. راهکار دیگری که می توان برای کاهش تاثیر تشعشعات موبایلی به کار برد استفاده کمتر از تلفن همراه، کوتاه کردن مدت زمان مکالمات و جایگزینی پیامک به جای تماس است. همچنین گفته می شود اگر فاصله افراد از دکلهای تلفن همراه بیشتر باشد امنیت آنها بالاتر خواهد بود که البته در این زمینه مدیران مخابراتی کشور بر این نکته تاکید دارند که تجهیزات آنها به گونه‌ای است که کمترین میزان مشکل را برای افراد ایجاد می کند و بر اساس آخرین و بالاترین استانداردهای جهانی خریداری شده است. همچنین گفته می شود مضرات تشعشعات تلفن همراه در زمانی که تلفن‌ها آنتن خوبی ندارند به مراتب بیشتر از سایر اوقات است و به همین دلیل کاربران باید هنگامی که قدرت سیگنال آنتن‌دهی ضعیف است موبایل خود را خاموش کنند و یا مکان مناسب‌تری را برای برقراری مکالمه پیدا کنند. علاوه بر این برای کاهش پرتوگیری، افراد هنگام خرید گوشی، میزان SAR (نرخ جذب ویژه) مستندشده آن را از فروشنده درخواست کنند چرا که گفته می‌شود میزان SAR گوشی حتما باید کمتر از ۲ وات بر کیلوگرم در مدت شش ثانیه باشد و این مقدار هرچه کمتر باشد آسیب‌های احتمالی کمتر خواهد بود. همچنین بهتر آن است که کودکان زیر ۱۲ سال از تلفن همراه استفاده نکرده و نوجوانان نیز حتی‌المقدور به جای برقراری تماس تلفنی، پیام کوتاه ارسال کنند. استفاده از تلفن همراه دردوران بارداری نیز باید محدود شود و تمامی کاربران در شرایط غیرعادی از جمله بیماری، سرماخوردگی، سردرد، جراحت، شکستگی موضعی، سوختگی و از این قبیل شرایط از موبایل استفاده نکنند. علاوه بر این تاکید می‌شود که هنگام خواب و استراحت هم تلفن همراه خود را دور از سر خود قرار دهید و به ویژه از قرار دادن تلفن همراه در حال شارژ در کنار سر خودداری شود.
