نگاه وال استریت ژورنال به استارتاپ های نوپا و موفق ایرانی

دفتر و مقر اصلی “کافه بازار” که دکوراسیون آن شامل دیوارهایی با رنگ روشن، میز فوتبال دستی و کنسول های بازی می شود، از نظر ظاهری با استارتاپ های تکنولوژیکی که در شهر های سان فرانسیسکو، لندن و یا برلین راه افتاده و به ثمر نشسته اند چندان تفاوتی ندارد.کافه بازار استارتاپیست که یک اپ استور اندرویدی را به کاربرانش ارائه می کند و خلا عدم حضور گوگل پلی در ایران را پر کرده. آنها در بالای برجی در مرکز تهران ساکن هستند که برای شرکتی کم سن و سال، حضور در چنین ساختمانی نکته ای قابل توجه محسوب می شود.

کمپانی مورد بحث بخشی از موج استارتاپ های تکنولوژیکی به حساب می آید که به باور بسیاری شکل گیری و موفقیت آنها حاصل تحریم های بین المللی علیه ایران یا فیلترینگ حاکم بر این کشور بوده، که البته از سوی دیگر هر دوی آنها در کنار هم سبب شده اند تا شرکت های جهانی و بزرگ فعال در عرصه ی تکنولوژی تمایلی به فعالیت در کشور یاد شده نداشته باشند.

این عدم تمایل باعث گشته تا شرکت های دانش محور جدیدی بر حسب نیازهای موجود در داخل خاک ایران شکل گرفته و به رشدی بسیار سریع دست یابند. کافه بازار بیش از ۲۵ هزار اپلیکیشن ایرانی و بین المللی در زمینه های مختلفی مانند، بازی، شبکه های اجتماعی، پیام رسانی و… را در اختیار کاربرانش می گذارد و گفته می شود هر هفته ۲۰ میلیون بازدید از جانب همین کاربران روانه اش می گردد.

این محبوبیت تا حد زیادی ناشی از دشواری های موجود در ایران بر سر راه استفاده از گوگل پلی و اپ استور است. دشواری ها مذکور نیز از تحریم های بین المللی در زمینه های مختلف پدید آمده اند. مثلا تحریم هایی که از جانب سرویس های پرداخت آنلاین و بانک ها بر ایرانیان اعمال می شود باعث می گردد تا آنها امکان تراکنش و خرید از فروشگاه های یاد شده را نداشته باشند و درست در همینجاست که کافه بازار وارد عمل شده و خلا موجود را با ارائه ی سرویسی مشابه پر می کند.

سایر استارتاپ های موفق ایرانی هم دقیقاً از فرصت هایی مشابه در زمینه ی شبکه های اجتماعی، تجارت الکترونیک و پخش آنلاین ویدئو استفاده کرده و پا به عرصه ی ظهور گذاشته و توانسته اند برای خود نامی دست و پا کنند. آنها در اصل سرویس هایی هستند که جای خالی آمازون، Groupon، یوتوب و… را پر می نمایند.

کارآفراینان فعال در عرصه ی تکنولوژی ایران، در گفته های خود تائید می کنند که تحریم ها و عدم حضور کمپانی های مطرح غربی سبب گشته تا آنها مجبور به رقابت با بزرگان بازی نباشند و خود این مسئله عامل موثری بر رشدشان بوده است.

برای مثال و در همین راستا شرکت های آمریکایی به دلیل مسدود شدن محتوایشان و یا محدودیت هایی که برای فعالیت کمپانی های خارجی وجود دارد، به صورت کامل دستشان از بازار ایران کوتاه مانده است.

دسترسی کاربران ایرانی به یوتوب شناخته شده ترین وب سایت به اشتراک گذاری آنلاین ویدئو در ایران مسدود گشته و حالا جای آن توسط پلتفرمی کاملاً بومی که همین قابلیت را ارائه می کند کاملاً پر گشته. این وب سایت که به موسسه ی صبا تعلق دارد هر روز ۵ میلیون بار مورد بازدید قرار می گیرد و ۲۲.۰۰۰ دقیقه ویدئو در آن آپلود می شود.

تخفیفان سایتی است که جای خالی Groupon را پر کرده و یک سرویس خرید جمعی را به کاربرانش عرضه می کند، دیجی کالا نیز خدماتی تا حدی مشابه آمازون را عرضه می نماید و روزانه پاسخگوی ۴۰۰۰ سفارش خرید اینترنتی است.

علی تهرانی نصر، مدیر توسعه ی تجاری و امور بین الملل موسسه ی صبا می گوید: “محدودیت های کنونی در واقع به نفع ما و کاربران بوده اند”. او می افزاید برای مثال آپارات اگرچه به صورت مستقیم به سانسور محتوایش نمی پردازد ولی همواره به این نکته توجه دارد که ویدئوهای به اشتراک گذاشته شده در آن مناسب فرهنگ ایرانی باشند.

البته موفقیت این استارتاپها مشخص نیست چقدر دوام بیاورد. کمپانی های خارجی رفته رفته در حال پیدا کردن راه هایی هستند که بتوانند مسیر خود به بازار ایران را هموار سازند و سرویس هایشان را در این کشور عرضه نمایند.

برای مثال وال استریت ژورنال در سال گذشته خبر داد که برترین برند فعال در زمینه ی تکنولوژی یعنی اپل چنین تلاشی را آغاز نموده و سعی دارد امکان فروخته شدن محصولاتش در ایران را میسر نماید.رحمانی بنیانگذار شرکت سراوا (که در زمینه سرمایه گذاری بر روی استارتاپ ها فعالیت دارد) و یکی از سرمایه گذاران وب سایت موفق دیجی کالا می گوید: “استارتاپ های ایرانی  حالا باید یا رقبای خارجی را شکست بدهند و یا عاقبت شکست را بپذیرند.”

حتی در حال حاضر نیز تا حدی آثار این موضوع، یعنی حضور کمپانی های بزرگ غربی در ایران بر برخی از استارتاپ های بومی پدیدار شده. مثلا کلوپ که روزگاری بیش از سه میلیون کاربر ثبت شده را میزبانی می کرد به واسطه ی رشد محبوبیت فیس بوک اکنون ۴۰ درصد آنها را از دست داده است.

تحریم های بین المللی همانطور که کمک کننده بوده اند می توانند مخرب و آزاردهنده نیز باشند. تهرانی نصر در این زمینه می گوید کمپانی های غربی از پنج سال پیش و صرفاً به خاطر تحریم ها از فروش سرور به موسسه صبا خود داری می کنند و این موسسه مجبور است از تجهیزات چینی که کیفیت پایین تری دارند برای رفع نیازهایش بهره گیرد.

اما از همه ی اینها که بگذریم بد نیست بدانید که فضای استارتاپهای ایرانی با بسیاری از شرکت ها و موسسات شناخته شده ی این کشور متفاوت است. در حالیکه اکثر مدیران معروف و بلند پایه در ایران کت و شلوارهایی رسمی با رنگ های تیره به تن دارند، حسام آرمندهی (مصاحبه حسام آرمندهی با نیوز آی تی را در اینجا بخوانید)، بنیانگذار کافه بازار معمولاً با ظاهری اسپورت در محل کار خودش حاضر می شود و دفتر این شرکت نیز رنگ و لعابی شاد و جذاب دارد مسئله ای که معمولاً در عناوین تجاری بلند آوازه ی ایران رایج نیست هر چند که حالا به نظر می رسد این فرهنگ در حال تغییر یافتن است.