بازار فناوری اطلاعات ایران پس از تحریم

کارشناسان معتقدند توافقات هسته ای میتواند تاثیرات خوبی روی حوزه های مختلف فناوری کشور داشته باشد و ناکامیها و کمبودهای این بخش با رفع تحریمها برطرف شود. چندی پیش وزیر ارتباطات نیز درباره تاثیرات توافقات هسته ای روی حوزه ICT گفت: «همانطور که این مذاکرات و توافق حاصل شده بر بخشهای مختلف تاثیر میگذارد، بر فناوری اطلاعات نیز تاثیرگذار خواهد بود. تا پیش از این در مناقصه های ما رقابت میان چینی ها با چینی ها بود و تنها یک کشور در مناقصه های ما شرکت میکرد. اما با برداشتن محدودیتها و رفع تحریمها، امیدواریم در حوزه ارتباطات و همکاریهای خارجی در بخش ICT بتوانیم موثر واقع شده و از سرعت توسعه بیشتری بهرهمند شویم.»
اما از سوی دیگر برخی کارشناسان بر این باورند که رفع تحریمها می تواند آسیب جدی به بخش تولید وارد کند و کارخانه ها و کارگاه هایی را که در این مدت توانستند تولیدات خود را حداقل در بازار داخل عرضه کنند رو به تعطیلی بکشاند. یکی از تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی درباره تاثیر لغو تحریم ها بر تولیدات داخلی گفت: ما از توافقاتی که قرار است صورت بگیرد خوشحال هستیم و معتقدیم اگر سیاستهای کنترلی دولت به خوبی در جامعه انجام شود، تولیدات داخل ضرر چندانی نخواهند دید. وی افزود: اما در خوشبینانه ترین حالت هم باید باور کنیم که با واردات دستگاهها و تجهیزات خارجی، بازار داخلی ها آشفته میشود و همین تولیدات بسیار اندکی هم که طی چند سال اخیر در بخشهای مختلف انجام میشد با خطر مواجه میشود.
گزارش رسانه های امریکا و اروپا حاکی از آن است که بعد از اعلام توافق هسته ای، بسیاری از شرکتهای بزرگ فناوری جهان به بازار ایران چشم دوخته اند. گفته می شود این شرکت ها به طور مشخص در پی سرمایه گذاری در بخشهای مختلف آی سی تی و فناوریهای نوین، راه اندازی نمایندگی، و صدور تجهیزات به ایران هستند، ولی آیا در حال حاضر بستر جذب سرمایه این شرکتها وجود دارد و به طور مشخص قرار است با توافق حاصل شده، چه گشایشی در کار حاصل شود یا به بیان دیگر در دوران پساتحریم کدام شاهرگهای حوزه فناوری در کشور باز میشود؟

ضرورت هوشمندی فناورانه در دوران پسا تحریم

دکتر اسماعیل قادری فر، مدیر کل دفتر تجاری سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با تاکید بر ضرورت توجه به پیامدهای منفی در کنار بهره گیری از پیامدهای مثبت و ارزنده رفع تحریمها در دوران پساتحریم، اتحادهای راهبردی فناورانه، انتقال فناوری از کشورهای پیشگام و همچنین اکتساب درون زای فناوری از طریق پرداختن به فعالیت های تحقیق و توسعه با منطق نوآوری باز، از جمله راه هایی دانست که میتواند باعث پیشرفت کشور در زمینه فناوری شود. قادری‌فر تاکید کرد: برخی از صنایع پیشرفته به انتقال فناوری نیاز دارد و از این رو نباید زمان زیادی را از دست بدهیم بلکه باید از طریق همکاری‌های فناورانه به توسعه محصولات فناوری در کشور اقدام کنیم.مدیر کل دفتر تجاری سازی معاونت علمی با اشاره به نقش آفرینی شرکت‌های دانش بنیان در سطوح بین المللی تصریح کرد: شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند با توسعه محصولات فناوری خود در مقیاس بین المللی کیفیت و میزان فعالیت‌های خود را ارتقا دهند و در سطوح بین المللی ظاهر شوند.وی در خصوص آثار منفی توافقات هسته‌ای عنوان کرد: از آثار منفی رفع تحریم‌ها می‌توان این موضوع را بیان کرد که با افزایش در آمد کشور صنایع کشور به فراموشی سپرده می‌شود و دوباره به واردات بی‌رویه محصولات خارجی روی می‌آوریم.وی بیان کرد: این توافقات فرصتی برای خرید محصولات و تجهیزات و قرار دادن دانش فنی در اختیار بازارهای داخلی و خارجی است.

ریل گذاری جدید تحول در حوزه فناوری

«امروز دنیا در حوزه آی سی تی و فناوریهای نوین بسرعت در حال پیشرفت است و هیچ کشوری را نمی توانید پیدا کنید که درآمد سرانه مردم آن کشورها از ۱۰هزار دلار بالاتر برود مگر اینکه در این حوزه کار کرده باشد که این موضوع، اهمیت فناوری را نشان میدهد. واقعیت این است که رتبه جهانی ما در حوزه ICT مناسب نیست و باید ارتقا پیدا کند.»حسین گروسی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با بیان این مطلب میگوید: برداشته شدن تحریم ها میتواند در حوزه فناوری اثرگذار باشد. به نظرم در حوزه IT و ICT، زیرساختهای خوبی در کشور ایجاد شده است و در حقیقت مثل کشوری هستیم که ریل گذاری راه آهن آن بخوبی انجام شده است ولی واگن ها هنوز سوار نشده اند بنابراین با برداشته شدن تحریمها میتوانیم بسرعت در این حوزه پیشرفت کنیم. وی میافزاید: در حال حاضر بیشتر استانها دارای فیبرنوری به عنوان یکی از زیرساختهای فناوریهای نوین هستند و باید با تلاش مضاعف از این زیرساختها استفاده کرد. همچنین با توجه به وجود نیروی دانشگاهی فراوان، به تبادل اطلاعات نیاز داریم و معتقدم که با مدیریت جهادی بسرعت و حداکثر درعرض ۵-۴سال میتوانیم جهشی در این حوزه داشته باشیم هرچند برخی کارها مثل ترانزیت ارتباطی جنوب به شمال و غرب به شرق کشور، زیرساختی است و زمان میبرد. این نماینده میگوید: باید در این ترانزیت ارتباطی پیشگام شویم، جاده ابریشم را از طریق الکترونیک و IT و ICT احیا کنیم و به نوعی بتوانیم منافع اقتصادی دنیا را به کشورمان گره بزنیم.

الگوی مدیریت صحیح در دوره پساتحریم

تحریم علیه ایران، بر حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز همچون سایر صنایع تأثیری همه جانبه داشته است. از زمان آغاز فشارهای تحریم، فعالان در تمام سطوح ICT از جمله واردات تجهیزات و ابزار تکنولوژی اطلاعات و در تمام زیرشاخه های آن همچون سخت افزار، نرم افزار، اینترنت، شبکه و تجهیزات مخابراتی با مشکلاتی مواجه بودهاند.ناصرعلی سعادت، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور نیز معتقد است در دوران تحریم، در حوزه نرم افزار دسترسی به جدیدترین نسخه های پیشرفته نرم افزار و محیطهای تحت وب، متن بازها و توسعه دهندگان این فضا به دلیل تحریم های پی در پی در کشور به آسانی امکانپذیر نبود و حتی نبود دسترسی به امکانات بسیاری از سایت های پراهمیت، در کسب و کار فاوا تأثیری منفی به جا گذاشته است.
وی اعتقاد دارد آسیب های تحریم بر ارتباط، حق دسترسی و دانلود فعالان ایرانی در شبکه اینترنت نیز لطمه های خاصی بر پیکره صنعت ICT وارد کرده است، چراکه دسترسی به این حقوق درحوزه وب درحقیقت ابزار تولید درصنعت فاوا محسوب میشود.با وجود همه مشکلات موجود، سعادت به دوران پساتحریم امیدوار است اما شرط آن را مدیریت صحیح فرصتهای این دوره میداند چراکه شرایط کسب و کار در تمام حوزه ها رو به تغییر است و این موضوع ایجاب میکند تا دولت با آگاهی و تیزبینی، فضای پساتحریم را مدیریت کند. همچنین با وجود اینکه بخش خصوصی همچنان منتظر حصول نهایی رفع تحریم ها و تأثیر آن بر بازار است اما آنچه مسلم است، اینکه امنیت اقتصادی پیش رو میتواند شرایط را برای برنامه ریزیهای بلندمدت شرکتهای داخلی و خارجی فراهم کند

شرکتهای کوچک برنامه داشته باشند

آزاده داننده رئیس سابق سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران معتقد است در شرایط تحریم دسترسی به بسیاری از فناوری ها وجود نداشت یا بسیار سخت بود و اعمال تحریم ها در حوزه تجهیزات باعث شد ما نتوانیم از تولیدکننده اصلی خرید کنیم که به این ترتیب در زمینه گارانتی مشکل داشتیم و از سوی دیگر قیمت تجهیزات عموماً گرانتر درمی آمد. از سوی دیگر از آنجا که کالاهای خریداری شده، هنگام واردات گواهی مبدأ نداشتند به دلیل مقررات دست و پاگیر داخلی، مجبور بودیم آزمایشهای متعددی را در کشور انجام دهیم که پروسهای زمانبر بود.وی، حوزه نرم افزار را هم بی تأثیر از تحریم نمیداند و میگوید: ما امکان استفاده از پشتیبانی های مستقیم را نداشتیم که البته این موقعیت،هم تهدید بود و هم فرصت، چراکه با این کمبود امکانات، تولید داخلی در حوزه نرم افزار جان گرفت و ظرفیتهای تولیدی ما افزایش یافت. درباره نرم افزارهای سیستمی مثل سیستمهای عامل، پایگاه های اطلاعاتی و… باز هم ما پشتیبانی و آموزش مستقیم را نداشتیم و مجبور بودیم خودمان اطلاعات کسب کنیم، مطالعه داشته باشیم و اشکالها را متکی به دانش خود برطرف کنیم.

الزامی به نام مشارکت دولت و بخش خصوصی

برخلاف بسیاری از کارشناسان که معتقدند برداشته شدن تحریمها میتواند تحولی سریع در حوزه فناوری داشته باشد، علی فتوت دانشیار دانشکده برق صنعتی شریف و کارشناس تجهیزات مخابرات نگاه متفاوتی دارد.این کارشناس تجهیزات مخابرات امیدوار است توافق هسته ای و برداشته شدن تحریم ها گرهای از کار فروبسته حوزه فناوری ایران بگشاید، اما او با استناد به تشریفات حقوقی لغو تحریم در ساختار کنگره امریکا معتقد است شاید این حوزه نتواند به سرعت سایر بخشها ترمیم شود.وی میافزاید: اگر قانون موسوم به داماتو در کنگره برداشته نشود اتفاقی برای تکنولوژی ایران نمیافتد. فتوت ادامه میدهد: در طول دوران تحریم، بخش ICT کشور از نظر فناوری بسیار عقب افتاده است، در زمینه تولید شبکه های مخابراتی و شبکه های دیتا هم بشدت عقب افتاده و در زمینه میکروالکترونیک بشدت درجا زده ایم. وی در عین حال تأکید دارد که با برداشته شدن تحریم ها، اروپایی ها بسرعت دنبال بازسازی این بازارها میآیند و از آنجا که در برخی بخشها بستر پذیرایی از آنها آماده است حتی این شرکتها در حالت مسابقه قرار خواهند گرفت.این کارشناس تجهیزات مخابراتی میافزاید: تصور من این است که در زمینه بستر تجهیزاتی یعنی شبکه دیتای سریع شبکه موبایل و اینترنت وضع بدی نداریم بنابراین شرکتهای خارجی که در بخش آیتی فعالیت میکنند قطعاً به ایران وارد شده و فعالیت خواهند کرد. همچنین با توجه به اینکه اپراتورهای بخش خصوصی بزرگی داریم شرکتهایی هم که در زمینه ICT فعالیت دارند میتوانند تجهیزات را راحتتر و با کارآیی بهتر به آنها بفروشند و مشکلات آنها هم تسهیل میشود.وی با بیان اینکه باید از این فرصت بیشترین بهره را گرفت میگوید: دولت باید در زیرساختهای فناوری سرمایه گذاری کند تا زمینه صادرات بویژه در خدمات مهندسی فراهم شود چون تعداد زیادی مهندس برق در این مملکت داریم. همچنین دولت باید در برقراری ارتباط با شرکتهای اروپایی و چینی از آنها بخواهد که در ایران مرکز طراحی درست کنند و در کنار آن، بخشی از بازار را به دست بگیرند چون ما از نظر منابع انسانی، امکانات خوبی داریم.