فیلترینگ
اینترنت پاک طرحی است که ایران حتی در مجامع بین المللی نیز آن را دنبال می کند و در این میان این سوال به ذهن می‌رسد که آیا مسیر اینترنت پاک از جاده‌های فیلترینگ می‌گذرد؟! فیلتر کردن سایت‌هایی که از نظر سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و یا فرهنگی بازتابی مخرب دارند، امری است که در تمام کشورها انجام می شود و این موضوع در ایران هم مورد توجه و پیگیری قرار گرفته اما با این حال باید پرسید آیا آنچه اکنون در این زمینه صورت می گیرد بهترین شیوه ممکن است؟ طی سالهای گذشته سایتهای بسیاری بوده‌اند که به دلایلی محکوم به فیلتر شده اند و برای مدتی از فعالیت باز مانده‌اند. حتی این روزها دیگر دامنه فیلترینگ چنان وسیع شده که حتی اینموضوع درباره فیلتر اخبار برخی خبرگزاری‌های رسمی کشور نیز مطرح میشود.
تاکید مسئولان بر بالا بودن میزان فیلترینگ
اکنون دامنه فیلترینگ در حدی است که گاه حتی خود متولیان اینترنت کشور هم در ارتباط با بالا بودن این میزان به اظهار نظرهایی در این زمینه می پردازند.مهدی اخوان بهابادی که بیش از یک سال است به عنوان دبیر شورای عالی فضای مجازی فعالیت می کند از جمله افرادی است که حداقل در کلام بر این باور است که حجم فیلترینگ سایتها باید کاهش پیدا کند.وی که به بر لزوم کاهش میزان سایتهای فیلتر شده تاکید کرده، چندی پیش در این زمینه گفته بود:« درباره‌ی بحث فیلترینگ از ابتدا هم گفته‌ایم که یکی از تکالیف شورای عالی فضای مجازی با توجه به این‌که قرار است در این حوزه قانون‌گذاری انجام دهد همین موضوع است، اما به هر حال در اجرا ورود نخواهیم کرد، چرا که کمیته تعیین مصادیق مجرمانه رایانه‌یی وجود دارد و آن‌ها در حال فعالیت هستند، اما در زمینه‌ی سیاست‌گذاری در این بخش حتما شورای عالی ورود پیدا خواهد کرد و اخیرا نیز جلسه‌ای در این زمینه داشته ایم…»وی با بیان این که در دل شورای عالی فضای مجازی کار گروهی برای این موضوع تشکیل شده، یادآر شده بود: اکنون ما خیل عظیمی از کاربران فضای مجازی را داریم که می‌خواهند استفاده عادی خود را داشته باشند، اما بعضا به دلیل اشتباهاتی که در زمینه‌ی اجرای پالایش صورت گرفته با مشکلات متعدد مواجه می‌شوند. در این میان ما باید تدبیری بیندیشیم که در عین این‌که فضا برای استفاده کاربر سالم باشد.دبیر شورای عالی فضای مجازی همچنین اظهار کرده بود: زمانی که بدون اطلاع قبلی جی‌میل در داخل کشور قطع میشود به همان اندازه که مردم عصبانی می‌شوند ما هم عصبانی می‌شویم و وقتی پیگیری می‌کنیم با همان جمله همیشگی مواجه می‌شویم و همین مسوولان می‌گویند از بالا گفته‌اند. میرویم با بالا صحبت می‌کنیم می‌گویند ما کی گفتیم؟ ما گفتیم فیلمی که توهین به حضرت رسول (ص) کرده صحیح نیست بگذارید داخل کشور پخش شود. این چه ربطی به ای‌میل دارد؟ بعد می‌پرسیم چرا ای‌میل را قطع کردید توجیهاتی می‌آورند و مثلا می‌گویند ما از نظر فنی توانایی نداشتیم تفکیک کنیم همه را قطع کردیم و درنهایت به رده‌های پایین که می‌رسیم می‌بینیم یک کارشناس است که می‌نشیند و درباره‌ی موضوعات شخصا تصمیم‌گیری می‌کند و بعد هم که از او می‌پرسیم می‌گوید بالا…البته اخوان در عین حال به لزوم پالایش سایتها هم تاکید و اظهار کرده بود: ما حتما به فیلترینگ در داخل کشور نیاز داریم و به هیچ عنوان اینگونه نیست که بخواهیم ادعا کنیم کلا فیلتر را برخواهیم داشت، در تمام دنیا هم بحث فیلترینگ اعمال میشود، اما باید اصول آن به نحوی ترسیم شده باشد که تنها محتواهایی که به جامعه ضرر می‌زنند، محدود شوند. اما اکنون شما با بسیاری سایتها مواجهید که دهها یا صد‌ها صفحه مختلف دارند و مثلا در یکی از این صفحات یک محتوای نامناسب قرار گرفته و به دنبال آن همه صفحات و کل سایت فیلتر شده است.
فیلترینگ یک تصمیم صرفا سیاسی نیست
وی همچنین درباره این موضوع گفته بود: قطعا این موضوع بحث ساده‌ای نیست و اگر شما جای ما باشید، از یک سو می‌خواهید کاهش مضرات داشته باشید و از سوی دیگر تاکید دارید در زمینه دسترسی به سایتهای مفید مشکلی وجود نداشته باشد. اما انجام این کار تنها یک تصمیم گیری سیاسی نیست و امکانات فنی در این زمینه مهمترین حرف را می‌زند. در این بخش هم به غیر از سرمایه‌گذاری راهکار دیگری وجود ندارد و لازم است سرمایه‌گذاری‌های مناسب صورت بگیرد تا مجهز شویم و بتوانیم فیلترینگ را به شکل مناسبی انجام دهیم.وی در عین حال خاطرنشان کرده بود: مطمئن باشید سیاست ما اعمال حداقلی فیلترینگ خواهد بود.
چرا سایت ها فیلتر می شوند؟
اما در این میان این که به چه دلیل سایتها فیلتر می‌شوند موضوعی است که خود جای بحث دارد.امنیت فضای مجازی و به نوعی پاکسازی این فضا از جمله دغدغه‌های مهمی است که در اکثر کشورها مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد اما با این حال به گفته اکثر کارشناسان داخلی و بین‌المللی هیچ‌گاه نمی‌توان ادعا کرد که فضای اینترنت به طور کامل از مشکلات مبری شدنی است و در این میان شرکت‌های تجاری مختلف در دنیا تلاش می‌کنند تا هر روز شیوه‌ای نوین برای دسترسی به سایتهای فیلتر شده ارائه کنند و در واقع حتی می توان گفت فیلتر شدن سایتها به نوعی محل درآمد این شرکتها شده است.در این زمینه مدیر عامل مجمع فعالان فضای مجازی انقلاب اسلامی (فرا) زمانی ۹۰ درصد از فیلترینگ را بنا به درخواست مردم دانسته و اظهار کرده بود: در برهه‌ای از زمان روزانه دو تا سه هزار گزارش از طرف مردم داشتیم که سایتهای متخلف و دارای محتوای مجرمانه را معرفی می‌کردند.
فیلترینگ چقدر موثر است؟
مهدی صرامی همچنین در ارتباط با میزان تاثیرگذاری فیلترینگ گفته بود: به‌طور کلی نمی‌توان انتظار خیلی بالایی از فیلترینگ سایتها داشت. در واقع این اقدام بیشتر جهت این صورت می‌گیرد که به شکل عمومی مردم احساس امنیت نسبی کرده و حس کنند فضایی که در آن هستند، به طور کلی سالم است.وی در عین حال یادآور شده بود: در واقع پالایش به دنبال سالم‌سازی فضا است. در این میان ممکن است عده‌ای موفقیت فیلترینگ را صرفا در این بدانند که محتوای مجرمانه و یا تبلیغ آن به هیچ عنوان در فضای مجازی رخ ندهد؛ البته این آرمان خوبی است اما با اینترنت موجود این حرف مانند آن است که بگوییم مواد مخدر به هیچ وجه در کشور عرضه نشود، اما آیا واقعا همین حالا مواد مخدر در کوچه و خیابان‌های شهر به فروش نمی‌رسد؟ به هر حال افرادی که به طور جدی دنبال انجام اعمال تخلف‌آمیز هستند، متاسفانه معمولا راهی پیدا می‌کنند و در این میان بحث دسترسی به محتوای مجرمانه هم مشابه همین است.مدیرعامل فرا در عین حال عنوان کرده بود: وظیفه‌ی حاکمیت این است که فضای عمومی جامعه را سالم نگه دارد و به گونه‌ای برخورد کند که افراد اگر کاربران خواستند در فضایی سالم فعالیت کنند، با محتوای مجرمانه مواجه نشوند، به عبارت دیگر وظیفه حاکمیت این است که تا حد ممکن آلودگی‌های فضا را از بین ببرد، اما به هرحال خود کاربران هم باید هوشیار باشند تا به دام سایتهای مجرمانه نیفتند.صرامی همچنین گفته بود: لازم است که انتظار ما از سامانه پالایش یک انتظار منطقی و معقول باشد، چرا که همان‌طور که در یک شهر ممکن است فضاهای مجرمانه وجود داشته باشد در فضای مجازی هم وجود چنین فضاهایی غیرممکن نخواهد بود. در این زمینه ما نمی‌توانیم تمام مسوولیت را به حاکمیت بسپاریم، چرا که فضای مجازی فضایی چند سویه است و مانند رسانه‌های سنتی و متداول یک سویه به شمار نمی‌رود که مخاطب از سوی فرستنده بصورت یکسویه و بدون امکان انتخاب پیام را دریافت کند، بلکه در فضای اینترنت این مخاطب و کاربر است که دست به انتخاب می‌زند، به همین دلیل باید خود او به درستی اقدام کرده و اختیار خود را متناسب با نیاز‌های واقعی خود مدیریت کند، البته در این زمینه فرهنگسازی هم نقشی بسیار مهمی دارد زیرا افراد باید بیش از پیش توانمند شوند و یاد بگیرند تا خودشان انتخاب و اختیار خود را هدفمند مدیریت کنند.وی در پاسخ به این که چند درصد از سایتها به واسطه درخواست مردم فیلتر شده‌اند ادامه داد: درصد بسیار بالایی از سایتها به واسطه درخواست مردم فیلتر شده‌اند که شاید آمار آن‌ها به ۹۰ درصد برسد.او همچنین به ذکر مثالی در این زمینه پرداخته و گفته بود: زمانی که موجی از حملات به کتاب مقدس قرآن در سطح اینترنت صورت گرفت با وجود این که حملات به زبان‌های مختلف طراحی شده بود، در همان ابتدا مردم این موضوع را رصد کرده و اطلاع می دادند به گونه‌ای که شاید هیچ رصدگری نمی‌توانست به این سرعت این حجم سایتهای متخلف با زبان‌های گوناگون را شناسایی کند.
