درک نکردن “تعهد خدمات عام” تا کی؟

روز سیزدهم اردیبهشت ۹۵، مسوول راهبری طرح‌های USO در سازمان تنظیم مقررات خبر داد که فروش و تحویل سیم‌کارت و مودم برای ۷ هزار و ۵۰۰ مشترک در روستاهای مشمول طرح USO ، حدوداً از ۲۰ اردیبهشت ۹۵ به بعد شروع می‌شود، و توسط اُپراتورUSO  که کنسرسیومی ‌متشکل از یک آی.اِس.پی و یک شرکت راه حل‌های سیار است، در مناطق روستایی استان‌های آذربایجان غربی، سیستان و بلوچستان، اصفهان، اردبیل و گیلان اجرا می‌شود.

به این ترتیب یک‌بار دیگر، مفهوم متعالی USO که یک تعهد مهم بر دوش دولت برای اجرای عدالت و رفع همه تبعیض‌ها از آنجمله تبعیض ارتباطی از اقشار آسیب‌پذیر در شهرها و روستاهای کشور و به قول امروزها شکاف دیجیتالی است، سرسری گرفته شد و طرحی به بزرگی و اهمیت USO به صورت تقلیل‌گرایانه، تنها به ارتباطات روستا و روستاییان، آنهم در چند استان کشور، محدود شد.

اما چند نکته جدید هم در این خبر به چشم می‌خورد، برای مثال:

۱)         اصطلاح «اپراتورUSO»  به کنسرسیومی‌ اطلاق شد که تعرفه خدمات‌اش با همیافت USO فاصله دارد؛ زیرا مهم‌ترین ویژگی USO همین استطاعت‌پذیر بودن یا affordability به معنی مجانی بود یا حداقل ارزان و یارانه‌ای بودن خدمات است!

۲)         سامانه اپراتور  USOبرای ارایه خدمات باید نزد رگولاتوری باشد اما محل این سامانه، وبگاه فروش خدمات کنسرسیوم مربوط است؛

۳)         ارتباطات ثابت و همراه ۴G  به عنوان USO با ترکیب سیم‌کارت + مودم، اگر واقعاً شرایط USO را می‌داشت، می‌بایست مثل توپ در جهان صدا می‌کرد و برق آسا شهرتی جهانی می‌یافت چرا که هنوز حتی در کشورهای توسعه یافته نیز هیچکس نشنیده و نخوانده که ارتباطات ثابت و همراه ۴G  به عنوان USO معرفی شود!

۴)         دریافت خدماتindoor  یا outdoor به صورت گزینشی و به انتخاب کاربر، آن هم بر حسب توان مالی خریدار اعلام شده است که همین ویژگی، منافی مفهوم universal (به معنی “برای همه کس یک جور”) است؛ و

۵)         هزینه‌ها و تعرفه‌های نسبتاً غیر استطاعت‌پذیر برای اقشار کم‌درآمد که دُم خروس و مدرک آشکار نادرستی ادعای سازمان تنظیم مقررات مبنی بر  USOبودن طرح مورد اشاره  است (رجوع شود به جدول تعرفه‌ها).

جدول تعرفه‌های USO 

مشترک روستایی، علاوه بر هزینه‌های این جدول باید در صورت خرید همزمان مودم با یکی از بسته‌های مذکور، هزینه مودم را نیز به صورت اقساط ۲۴ ماهه (!) پرداخت کند، با وجودی که حداقل طول قرارداد ۱۲ ماه است! بر این هزینه‌ها، مخارج خرید پایانه نیز اضافه می‌شود (رجوع شود به جدول قیمت مودم‌ها).

جدول قیمت مودم‌های ۴G

حرف من این است که: دوستان وزارتی، دست مریزاد!

شما کار خوبی به نفع بخش خصوصی و مردم کرده‌اید که بهتر از دست روی دست گذاشتن و کاری نکردن است، اما نام این کارتان، اجرای طرح USO نیست و هرچه هست، وظیفه شما این نیست که در فرایند عرضه و تقاضای خدمات ارتباطی در بازاری که باید رقابتی‌اش کنید، به نفع یکی دخالت کنید؛ آنهم تحت عنوان پُرطنطنه USO! تا کی برای شما، USO  تداعی کننده «خدمات عمومی‌اجباری روستایی» است؟

البته باید توجه داشت که ادعای «شروعِ» طرح مذکور در این خبر، نیز نادرست است و “شروعی” واقعی نیست، چرا که قبلاً طی مراسمی ‌در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۹۴، با حضور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، ۱۳۶۱ روستای استان سیستان و بلوچستان به همین شیوه و با همین اپراتور به شبکه متصل شده بودند.

USO  و ریشه‌های سردرگمی ‌درک آن در ایران

1.  اختصارمحور بودن استانداردهای اتحادیه بین‌المللی مخابرات و فشرده‌سازی چند مدلول و مفهوم انتزاعی در پسِ یک اختصار چند حرفی، مدیران و کارشناسان ما را آشکارا به مخمصه انداخته است.

یکی از این اختصارها،USO  است، اختصاری که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، مرکز ملی شورای عالی فضای مجازی، مرکز تحقیقات مخابرات ایران، جهاد دانشگاهی و … هر یک جداگانه، برای درک چیستی آن، کوشیده‌اند، ده‌‌ها همایش برای فهماندن آن به یکدیگر برگزار کرده‌اند، هزاران صفحه کاغذ برای توصیف آن سیاه کرده‌اند و صدها میلیون تومان از بودجه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را مصرف درک نظری و میلیاردها تومان را خرج پروژه‌های آن کرده‌اند، بدون آن که خط و ربط USO را بگیرند.

1. سال ۱۹۹۹، سال شروع این سردرگمی‌ بود: عارف، آخرین وزیر پست و تلگراف و تلفن جهان، (زیرا در آن زمان ایران آخرین کشوری بود که این برچسب را در فهرست وزارتخانه‌هایش هنوز حفظ کرده بود) نمایندگانی را به بیست و دومین کنگره اتحادیه جهانی پست (UPU) که در بیجینگ (چین) برگزار می‌شد، اعزام کرد. سپس یکی از کارشناسان اعزامی ‌به هنگام بازگشت به ایران، در گزارش مأموریت‌اش،USO  را که صورت بازش در اصل Universal Service Obligation است، به غلط نوعی سرویس جدید پستی تلقی کرده و معادل فارسی اصطلاح انگلیسی Universal Service را «خدمات جهانشمول» گذاشته بود و Obligation را هم فراموش کرده بود، زیرا متوجه نشده بود که اهمیت همیافت USO، انجام یک تعهد دولت در قبال ناتوانان جسمی، روانی برای رفع استضعاف از کم‌توانان و دهک‌های پائین درآمدی است. او با ارایه گزارش‌اش به وزیر، از عارف قول راه‌اندازی خدمات جدید پستی جهانشمول (!) را گرفت و با توپ پُر مقاله‌ای را در این زمینه نوشت و به سراغ من آمد تا مقاله‌اش را در ماهنامه «پیام پست و مخابرات» چاپ کنم. من هم پیش از اعلام رد مقاله و قابل چاپ نبودن آن، با وی تماس گرفتم و توضیح دادم که:

•          واژه universal در این همبافت، به معنی «برای همه برابر و یک‌جور» است، زیرا:uni  به معنی “تک” و vers  به معنی نوعی متریک است که عمدتاً در مورد انواع ضرب آهنگ‌های اشعار به کار می‌رفته و می‌رود.

•          واژه obligation نیز یعنی تعهد، تعهدی که دولت در مورد رعایت اصول عدالت و احقاق حق عموم شهروندان در شهر و روستا بر عهده دارد.

 با توضیحاتم گزارشگر کنگره UPU روشن شد و تأسف خورد که آب وزارت پست و تلگراف و تلفن را از سر چشمه گل کرده بود. اما هیچکس دیگر نتوانست کاری کند.

این شد که در زمان ریاست نخستین رئیس سازمان تنظیم مقررات، برای USO «خدمات اجباری» وضع شد که مرا به یاد خدمت سربازی می‌انداخت. بعد بجای USO «حداقل خدمات روستایی» در گفتار و نوشتار مسوولان رایج شد.

با این وجود جای شکرش باقی است: تا حدودی فیض این کج‌فهمی‌ها به روستائیان رسید. تاحدودی! زیرا در روستا‌ها و شهرها، شمار صندوق‌های پستی و کیوسک‌های تلفن همگانی نه تنها افزایش نیافتند بلکه با اجرای خصوصی‌سازی‌های کذایی، کم‌تر از پیش شدند. دفاتری روستایی برای ارایه خدمات پستی، پست بانکی و مخابرتی باز و وارد آمار شدند اما اگر تعدادی از آنها به دلیل غیر اقتصادی یا ورشکست شدن بسته می‌شدند از آمار کم نمی‌شدند و نمی‌شوند!

بهشت گله‌داران کشور، بدون زیرساخت

پس از انتشار خبر فروش و تحویل سیم‌کارت و مودم برای ۷ هزار و ۵۰۰ مشترک در روستاهای مشمول طرح USO در کشور، در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۹۵، گذارم به سوباتان، بهشت گله‌داران واقع در مرز میان گیلان و آذربایجان افتاد: منطقه‌ای دارای چند صد منزلگاه، کلبه و آلاچیق با چند صد سکنه که ۱۰ ماه سال را در سوباتان با هزاران گاو و گوسفندشان می‌گذرانند و اخیراً عنوان بهشت کوهنوردی و بوم‌گردشگری (ecotourism) را نیز گرفته است. این منطقه بزرگ فاقد جاده سوشه یا آسفالته، فاقد برق، فاقد لوله‌کشی آب، فاقد مجاری فاضلاب، فاقد زیرساخت‌های سوخت‌رسانی و فاقد دفتر پست و مخابرات و ارتباطات الکترونیکی همراه و ثابت، فاقد مرکز بهداشت و درمان و خارج از پوشش شبکه سیار و شبکه‌های رادیو تلویزیون ملی است. دو روز آزگار گوشی‌ام آنتن نمی‌داد. تا این که در روز سوم کوهنوردی تنها در یک نقطه از کوهی بلند در ارتفاع ۲۰۱۰ متری از سطح آب‌های آزاد، توانستم از گوشی همراهم به منزل تلفن بزنم. همین و بس! باز جای شکرش باقی است.

کی سوباتان و روستاهای اطرافش مشمول طرح USO کذایی می‌شوند، معلوم نیست.

منبع: عصر ارتباط