یکی از جاذبه‌های اصلی اینترنت از گذشته تاکنون، امکان برقراری ارتباطی بهتر با دنیای اطراف است. ارتباطی که اکنون شبکه‌های اجتماعی براساس آن به وجود آمده‌اند.
در سال ۱۹۷۱ که برای اولین بار انقلابی به نام پست الکترونیک در صنعت ارتباطات به وجود آمد، کسی به این موضوع فکر نمی‌کرد که پس از ۴۰ سال از تحول صنعت ارتباطات، شبکه‌های اجتماعی چنین سروصدایی به پاکنند و به چنین کاربردی در زندگی روزمره افراد برسند.
یکی از جاذبه‌های اصلی اینترنت از گذشته تاکنون، امکان برقراری ارتباطی بهتر با دنیای اطراف است. ارتباطی که اکنون شبکه‌های اجتماعی براساس آن به وجود آمده‌اند.
شبکه‌هایی که با در اختیار گذاشتن محیطی جذاب، شخصی، قابلیت انتخاب آزادانه دوستان، آزادی نسبی بیان، قرار دادن و اشتراک فیلم و عکس، انتقال اطلاعات و غیره توانسته‌اند گرایش افراد خصوصا جوانان را به خود جلب کنند.
امروز با نگاهی به ده‌ها شبکه اجتماعی ایرانی، این سوال به وجود خواهد آمد که چرا با وجود این همه شبکه اجتماعی ایرانی، این شبکه‌ها موفق نیستند و گرایش مردم به شبکه‌های خارجی است؟
با نگاهی به علایق و دلایل استفاده کاربران از شبکه‌های اجتماعی، این سوال پیش می‌آید که چرا این حجم کاربران ایرانی موجود در شبکه‌هایی چون فیس‌بوک یا اپلیکیشن‌هایی چون وایبر و تلگرام تمایلی به کوچ و استفاده از شبکه‌های داخلی ندارند.
این در حالی است که در کشور ما اتفاقا تجربیات موفق مجازی نیز کم نبوده‌اند که از نمونه‌های خارجی نیز پرطرفدارتر شدند. برای مثال می‌توان به تالارهای گفت و گو (چت‌روم)، وبلاگ‌ها و سایت‌های دانلود نرم‌افزار و غیره، اشاره کرد که تقریبا شانسی برای نمونه‌های غیر ایرانی نگذاشته‌اند.
ایرانیان با استقبال و ورود به چت‌روم‌ها، تجربه‌ای مفید برای کشور به وجود آوردند. در زمینه دانلود، با وجود عدم رعایت قانون کپی رایت در ابتدای کار و حتی اکنون نیز سایت‌های دانلودی موفقیت بی‌رقیبی داشته‌اند.
انواع سرویس‌های ارایه وبلاگ نیز در ایران گل کاشتند و تقریبا مجالی برای عرض اندام رقبای خارجی نگذاشتند.
در زمینه تجارت الکترونیکی، شتاب خرید در فروشگاه‌های اینترنتی و تبادلات مالی کشور نیز روز به روز در حال افزایش است و کاربران ایرانی مشکلی با استفاده از این نوع خدمات نیز ندارد.
این موارد و نمونه‌های اندک موفقیت در وب فارسی گویای این موضوع است که کاربران ایرانی سرویس‌های بومی و وطنی را به مشابه خارجی ترجیح داده‌اند. اما با وجود داشتن این تجربیات موفق در وب فارسی چه مسایلی مانع جذب کاربران ایرانی به شبکه‌های اجتماعی و موبایل ایرانی شده است. به عبارت دیگر دلایل عدم اعتماد ایرانیان به شبکه‌های اجتماعی داخلی چیست؟
با بررسی‌های صورت گرفته و مشاهده شکست برنامه‌هایی چون ایمیل ملی، شبکه‌های اجتماعی داخلی و پیام‌رسان‌های موبایلی وطنی و غیره که با وجود حمایتهای دولتی نیز توفیق لازم را به دست نیاورده‌اند، می‌توان برخی از دلایل عدم استقبال جامعه میلیونی کاربران جوان ایرانی را تحلیل کرد.
– دغدغه احراز هویت- با نگاهی به دلایل موفقیت و عدم موفقیت تجربیات وب در ایران متوجه این نکته خواهید شد که نخستین و شاید مهم‌ترین دلیل عدم موفقیت یا به قولی وجه افتراق تجربه‌های موفق و ناموفق ایرانی در مساله شناسایی هویت کاربران نهفته شده است.
هویتی که برخی از ایرانی‌ها بنا به دلایل متعدد علاقه‌ای به اعلام آن در شبکه‌های داخلی ندارند و اعلام آن را نمونه‌ای از احساس ناامنی می‌دانند.
به قول یک کارشناس امنیتی، ما در کشوری زندگی می‌کنیم که بسیاری از مردم حتی حاضر به نوشتن نام خانوادگی خود روی زنگ در منازلشان هم نیستند!
به عبارت دیگر ایرانیان در سایت‌ها، شبکه‌ها و اتاق‌های ایرانی که شناسایی هویت فرد در آن اهمیتی ندارد فعال‌اند. و جایی که نیاز به ارایه هویت موقت باشد عموما با اطلاعات هویتی غیر واقعی و موقت به کار خود می‌پردازند.
اما این که چرا برخی کاربران چنین رویه و دغدغه‌ای دارند موضوعی است که از نگاه جامعه‌شناسانه و تاریخی باید مورد بررسی قرار گیرد.
– نامشخص بودن ارایه‌دهندگان خدمات – یکی دیگر از علل دوری و عدم جذب کاربران ایرانی به شبکه‌های اجتماعی داخلی، به نامشخص بودن عوامل و گردانندگان برخی از این خدمات باز می‌گردد. این موضوع را در کنار حمایتهای مالی و کلامی مسوولان دولتی از این سرویس‌دهندگان که بگذارید، بازار شایعه و ایجاد نگرانی درباره استفاده از خدمات مذکور را بیشتر می‌کند.
برخی از این کاربران بر این باورند که هر کجا حمایتهای دولتی وجود دارد، احتمال نظارت‌های دولتی نیز بیشتر است. همین موضوع ایشان را محتاط‌تر کرده و به این ترتیب برخی ترجیح می‌دهند قید استفاده از برخی خدمات را بزنند.
– بی‌توجهی به تبلیغات و اطلاع‌رسانی – بی‌شک تبلیغات سهم مهمی در شناخت شبکه‌ها و خدمات جدید دارند. این در حالی است که تعداد قابل ملاحظه‌ای از کاربران اینترنت، حتی نام شبکه‌های اجتماعی ایرانی را نمی‌دانند و حتی یک بار نیز برای کنجکاوی سری به این خدمات نزده‌اند. حال آنکه در اجرای این طرح‌ها و پروژه‌ها، اطلاع‌رسانی، ایجاد انگیزه و جذابیت در استفاده، نقشی بسیار کلیدی در جذب مخاطبان ایفا می‌کند.
– مسایل فنی و خدماتی– چهارمین عامل که درجه اهمیت آن به نسبت سه موضوع اخیر کمتر است به مسایل فنی و خدماتی نمونه‌های ایرانی باز می‌گردد. رفع محدودیت‌های نرم‌افزاری در ارایه برخی خدمات و همچنین داشتن محیطی زیبا و مناسب، توان فنی بالا و حمایت از کاربران در موارد مختلف می‌تواند از جمله مواردی باشد که باعث جلب اعتماد کاربران داخلی شود.
