اعتیاد و راه های شناخت افراد معتاد به شبکه های اجتماعی

پروژه نوظهور «وب ۲» که بر اساس مشارکت فعال و ارتباطات دوسویه مخاطبان و مدیران وب و همچنین سیستم تولید محتوا فراهم شده است، فضایی را ایجاد نموده که میتوان فضای ایجاد شده را نوع پیشرفته ای از رسانه های جمعی به نام «رسانه اجتماعی» نامید.برخی از صاحب نظران به جای استفاده از واژه رسانه های اجتماعی با توجه به کاربرد شبکه ای این دست از رسانه ها، استفاده از واژه «شبکه های اجتماعی» را ترجیح می دهند.در این رسانه ها افراد با عضویت ، امکان دستیابی به اطلاعات سایر اعضا، آشنایی با آنها، به اشتراک گذاری تولیدات متنی، صوتی و تصویری و نیز تشکیل گروه هایی بر اساس علایق مشترک با برخی از دیگر اعضای عضو را پیدا می کنند. اقبال کاربران به شبکه های اجتماعی به اندازه ای بوده است که سال ۲۰۱۰ میلادی به نام سال شبکه های اجتماعی نام گذاری گردید.حال با ظهور نسل جدید تلفن های همراه شاهد حضور این شبکه های در تلفنهای همراه گردیده ایم.تلفن همراه به دلیل ضریب نفوذ بالا در جامعه کنونی بخصوص جامعه جوان موجبات پذیرش فراگیر این شبکه ها را در جامعه بخصوص نسل جوان گردیده که این امر موجب ارتباط افراد در سطح خانواده، فامیل و خویشاوندان، دوستان و همکاران و حتی بین افراد ناشناس بدون هیچ سنخیتی و صرفاً به صورت اتفاقی گردیده که بسیاری از مناسبات انسانی افراد را تحت تأثیر خود قرار داده است. یافته های پژوهش های اجتماعی در ایران نشان می دهد که جوانان بیشترین و مهمترین کاربران از اینترنت در ایران هستند. استفاده از اینترنت نه تنها مهم ترین فعالیت آنان در اوقات فراغت به حساب می آید، بلکه بیشتر جوانان وقت قابل توجهی را به استفاده از شبکه های اجتماعی اینترنتی اختصاص می دهند. آمارهای متعدد موجود از تعداد کاربران اینترنت در ایران و ایرانیانی که در شبکه های اجتماعی عضویت یافته اند، نمایانگر گستره حضور خیره کننده رسانه های اجتماعی در میان جامعه ایرانی است.

اعتیاد به شبکه های اجتماعی

فارغ از محاسن و معایب کلی استفاده از این شبکه ها که شاهد رشد روز افزون آن بوده و همچنین قدرت نفوذ بالای آن در جامعه، بخصوص جامعه جوان کشور ما مسئله اعتیاد به این شبکه ها و لزومتوجه همه جانبه مسئولین و خانواده ها به این مهم از درجه اهمیت بالایی برخوردار می باشد .
اگر بپذیریم که هر چیزى مى‏تواند جنبه اعتیادآور و بیمارگونه به خود بگیرد، در این صورت کاملاً منطقى خواهد بود که از اعتیاد به شبکه های مجازی سخن بگوییم. «وابستگی روزافزون مخاطبان به شبکه های اجتماعی و صرف کردن زمان های طولانی برای انتشار پست، بازنشر پست های سایرین، لایک کردن و امتحان کردن سایر قابلیت هایی که شبکه های اجتماعی در اختیار آنها قرار می دهند، نوعی از اعتیاد اینترنتی به نام اعتیاد به شبکه های اجتماعی را به وجود آورده است. اعتیاد به شبکه های اجتماعی پیامدهای روحی متفاوتی برای کاربران دارد، افسردگی، خجالتی شدن، گوشه گیری و تمایل به دوری از اجتماع و کاهش اعتماد به نفس از جمله این عوارض است.
نبود روابط پایدار و صمیمى با دیگران، نداشتن اعتماد به نفس و به طور کلى، شکست در عرصه ‏هاى گوناگون زندگى، زمینه را براى اعتیاد افراد به اینترنت فراهم مى‏ کند. نتایج پژوهش یانگ (۱۹۹۷م.) در این زمینه نشان داد که یکى از دلایل مهم اعتیاد به اینترنت در افرادى که روابط عمومى کمترى دارند، به دست آوردن حمایت‏هاى اجتماعى است. حمایت اجتماعى با ارتباط هاى اینترنتى زودتر و آسان‏تر به دست مى‏آید. با ورود به شبکه های اجتماعی و به ویژه «اتاق های گپ» نوعى آشنایى و همدلی یا همدردی میان کاربران، پدید مى‏آید که داراى ارزش ها، معیارها، زبان، نشانه‏ ها و نوآورى‏ هاى ویژه ای است و همگان با این هنجارها همنوایى مى‏ کنند. در این فضا، بسیارى از اطلاعات شخصى، میان افراد رد و بدل مى‏ شود، بدون اینکه احساس ترس، طرد شدن و در معرض داورى بودن وجود داشته باشد. ایجاد این نوع ارتباط، در پیدایش احساس حمایت اجتماعى موثر است.اعتیاد به شبکه های اجتماعی و اینترنت یک فرآیند ذهنی است که شخص را مجبور به استفاده مکرر از اینترنت و سرکشی و حضور در شبکه های اجتماعی نموده تا جایی که عدم دسترسی به این شبکه ها توسط افراد معتاد موجب عوارضی مانند استرس ، بد خلقی ،نا آرامی و … را در پی خواهد داشت .

عوارض اعتیاد به شبکه های اجتماعی

برخی پژوهشگران اعتیاد به اینترنت را یکى از آسیب‏ هاى روان شناختى بسیار زیانبخش مى ‏دانند که کنشگرى بهنجار و سلامت روانى فرد را در جنبه‏ هاى مختلف مختل مى‏کند. شماری از پیامدهاى منفى اعتیاد به شبکه های اینترنتی بر اساس یافته ‏هاى گلدبرگ عبارتند از: دگرگونى‏ هاى شدید در سبک زندگى به منظور گذراندن زمان بیشترى در شبکه؛کمبود خواب و یا تغییر الگوهاى خواب، براى گذراندن زمان بیشترى در شبکه؛بى ‏توجهى به سلامت فردى و در نتیجه، پرداختن به سرگرمى‏ هاى اینترنتى؛کاهش معاشرت و در نتیجه، از دست دادن دوستان؛بى ‏توجهى به مسئولیت‏هاى شغلى و شخصى.دور شدن از فعالیت‏هاى مهم زندگى؛کاهش کلى فعالیت‏هاى بدنى و غفلت از خانواده.

راه های شناخت افراد معتاد به شبکه های اجتماعی

همچنین راه هایی برای شناخت افراد معتاد به اینترنت وجود دارد که در ادامه به مهمترین و ساده ترین راه برای شناخت افراد معتاد به شبکه های اجتماعی مطرح میگردد .
۱-استفاده از سیستم های حامل شبکه های اجتماعی بیش از حد معمول در جهت حضور در شبکه ها که با توجه به حضور نرم افزارهای شبکه های اجتماعی در موبایل و در دسترس بودن این وسیله ارتباطی بیشتر از سایر وسائل وابستگی و اعتیاد به این شبکه ها را در پی خواهد داشت .
۲-تلاش مضاعف برای رسیدن به اینترنت و حضور در شبکه های اجتماعی برای معرفی حالات و رفتار و یا موقعیت مکانی خود به صورت فایل های صوتی،تصویری،متنی و یا استفاده از موقعیت یاب شبکه های اجتماعی و به اشتراک گذاری آنها و داشتن انتظار عکس العمل و اظهار نظر دوستان نسبت به پست های این کاربران .
۳-حضور گاه و بی گاه در شبکه ها بدون داشتن هدفی خاص و یا ارسال پست جدیدی که صرفاً در جهت گذارندن وقت و یا دیدن سایر پست های افراد و یا خواندن نظرات افراد نسبت پست های خود و دیگران .
۴-عدم توجه به محیط اطراف و اطرافیان در زمان استفاده و حضور در شبکه ها به صورتی که گاهاً شخص گذشت زمان و حضور افراد پیرامون خود را متوجه نمیگردد
۵-جدایی ناپذیری ابزار حامل این شبکه ها توسط افراد معتاد به نحوی که شب ها با وجود موبایل یا تبلت و … در رختخواب خود به خواب رفته و صبح ها در اولین حرکت به سراغ آن رفته و مطالب شب گذشته و صبح این شبکه ها را مرور می نمایند .
۶-این افراد چنان محو این شبکه ها شده که شرایط و ارتباطات بین خود و دوستان را در این شبکه ها، در دنیای واقعی نیز تداعی نموده،به نحوی که دوستان خود را با نامهای موجود در شبکه ها نام برده و یا از اصلاحات مربوط به این شبکه ها در دنیای واقعی استفاده مینمایند .
۷-این افراد در تلاشند تا تمامی واقایع زندگی خود را در این شبکه ها ثبت نموده،به عنوان مثال در هرزمان و مکان از عکس های سلفی خود در شبکه های اجتماعی استفاده نموده و از لذت بردن از شرایط واقعی به دور می باشند .
۸- رفتار این افراد به گونه ای است که کاهش مراودات روزانه را در پی داشته، مثلا وقتی از این افراد در مورد تعطیلات پایان هفته سوالی پرسیده شود،به جای پاسخگویی، آنها را به دیدن تصاویر آخر هفته خود در شبکه های اجتماعی دعوت مینمایند .
۹-این افراد همیشه در پی تولید محتوا هر چند عامه و بدون اعتبار باشد بوده تا بتوانند با این گونه پست ها تعدد حضور در شبکه ها را حفظ نمایند، به عنوان مثال کوچکترین خبر را در کمترین زمان ،بدون در نظر گرفتن صحت اخبار منتشره ،در پستهای خود اعلام می نمایند.

نویسنده :  بابک اسدی دزکی
کارشناس ارشد سیستم های اطلاعاتی
b.asadi92@yahoo.com