این روزها در اکثر خانه های ما مهمان نخوانده ای دائمی دارد که قصد ترک خانه ی ما را ندارد! مهمانی که هزینه بابتش پرداخت می کنیم و حتی برای چند ساعت طاقت دوری آن را نداریم!فراگیری استفاده از اینترنت و نرم افزارهای شبکه های اجتماعی باعث به وجود آمدن فرصت ها و تهدیداتی شده است که می توان از آن به چاقوی دو لبه تعبیر کرد. اینترنت های ADSL و تلفن های همراه مدتی است که ارتباطهای خانواده را تحت تاثیر خودش قرار داده است. زمانی که اعضای خانواده در کنار هم صرف می کنند بسیار کمتر از زمان استفاده از فضای مجازی است. ورود خانواده به دنیای مجازی در کنار فواید و مزیت ها، کم کم باعث تخریب و نابودی آهسته و بدون سر و صدا برخی خانواده ها شده و اعتیاد به استفاده بی رویه از آن نگاه زوجین و حتی فرزندان را به زندگی تغییر داده است. در این میان جوانان و نوجوانان به دلیل و جود حس کنجکاوی و جذابیت های بالای این تکنولوژی همیشه در خط اول تهدیدات قرار دارند.
با وجود این فضا و تکنولوژی های جدید در تلفن های همراه و حضور در شبکه های اجتماعی ارتباط اعضای خانواده، حتی همسران به صورت مجازی درآمده و اولویت ها و هدف گذاری ها در میان خانواده دست خوش تغییرات شده است که نتیجه آن سردی بین روابط خانوادگی شده است. کم کم این نوع از ارتباط پیامدهای از نوع طلاق عاطفی بین همسران و عادی شدن ارتباط بین افراد غیر همجنس را باعث می شود. همچنین در برخی موارد نتیجه این تغییرات بروز مشکلاتی از قبیل پیش فعالی، رویاهای شیطانی زیاد و یا تغییر جنس گفتگوهای یک کاربر است که در برخی موارد مشاهده شده جنس گفتگوهای یک کاربر، ۱۵ سال بزرگتر از خودش است. برای مثال یک دانش آموز به خاطر گروه همسالان خودش اطلاعاتی را بدست می آورد که باعث تغییر در اولویت های زندگی اش شود یعنی به جای اینکه دغدغه این دانش آموز کسب دانش باشد وضعیت ظاهر او می شود.
طبق آمار منتشر شده ۴۰ درصد نوجوانان ما و ۷۲ درصد از کودکان زیر ۸ سال از تکنولوژی های تلفن های همراه هوشمند و تبلت ها استفاده می کنند و نکته جالب تر، میزان استفاده از این تکنولوژی بیشتر از زمانی است که از مدرسه استفاده میکنند. نوجوان و جوانان ما بیشتر از اینکه با هم سن های خودشان باشند با تبلت و گوشیهای هوشمندشان رفاقت دارند که در این میان علاوه بر عوارض دوری کودکان از محیط خانواده، اتلاف وقت، آسیب های روحی و جسمی و گوشه گیری، کاهش خلاقیت، ضعف بینایی و اعتیاد اینترنتی باید به دو مورد بسیار خطرناک اشاره کرد مورد اول رفتارهای خشونت آمیز حاصل از بازی ها و مورد دوم بلوغ زودرس جنسی به واسطه دیدن و شنیدن و خواندن بسیاری از عکس ها، فیلم ها و مطالب خواسته و ناخواسته در این میان در دسترس نوجوانان قرار می گیرد است. بر طبق آماری جهانی از هر ده نفر نوجوان نه نفر از آنها به صورت ناخواسته در وب گردی های خود با سایت های ضد اخلاقی و مستهجن رو به رو میشوند! حالا شما این مواجهه ناخواسته را با روحیه کنجکاو نوجوانان همراه کنید که اتفاقا گرداننده این سایت ها با اطلاع از همین خاصیت جستجوگر نوجوانان به مصادق سود خودشان دست پیدا می کنند.
فضای مجازی و در پی آن شبکه های اجتماعی با ترسیم رویا گونه از زندگی های مشترک انتظار را از اعضای خانواده به طور نامعقول بالا برده و لذتی که این فضای مجازی بین خانواده ها تزریق میکند تا حد بسیار زیادی در زندگی طبیعی قابل دست یابی نیست. از طرفی پس از مدتی اعضای خانواده و مخصوصا فرزندان به دلیل راحتی بیان افکار و عواطف و پذیرش و تایید بی منطق سایر افراد حاضر در شبکه و از طرف دیگر زمانی که فرزندان نتوانند اعتماد لازم را از والدین کسب کنند برای مثال زمانی که فرزند با مادر خود موضوعی را در میان می گذارد و از او می خواهد پدر از این موضوع اطلاع پیدا نکند ولی شب از نگاه پدر پیداست از سیر تا پیاز موضوع اطلاع دارد باعث می شود دیگر به والدین خود اعتماد نکند و صمیمیت لازم را نداشته باشند،ارتباط با والدین برای مطرح نمودن و حل مشکلات خودشان را غیر ضروری می داند و این عدم ارتباط گاهی تبعات خطرناک و جبران ناپذیری دارد. نتیجه آن انتخاب افراد دیگری را برای درد دل کردن و یا مشورت کردن است. والدین باید از فرزندان خود بخواهند که هر گونه اشتباهی مرتکب شدند افرادی که به آنها نزدیک تر هستند مانند پدر و مادر، مشاور مدرسه بیشتر قابل اعتماد هستند تا فردی که یک بار بی معرفتی و نارفیقیش برای او ثابت شده.
نکته مهم دیگری که می توان به آن اشاره کرد تاخر فرهنگی است. تاخر فرهنگی به این معناست که با ورود یک تکنولوژی جدید به کشور متاسفانه فرهنگ استفاده از این تکنولوژی وجود ندارد! برای مثال می توان به خودرو اشاره کرد. وظیفه اصلی یک ماشین نقل و انتقال است ولی برخی از افراد از آن برای تفریح و دور دور های شبانه استفاده می کنند! و یا می توان به این مورد اشاره کرده که برخی از کاربران، شبکه های اجتماعی تلفن های هوشمند را به طور ناخواسته کاملا جایگزین صله رحم کرده اند!
ما در دنیای واقعی برای خود حریم شخصی داریم و در هر گروه و جمعی هر کار و رفتاری را انجام نمی دهیم. مشکلی که برخی کاربران جوان فضای مجازی دارند نحوه مشخص نمودن درست حریم شخصی در فضای مجازی است. برای مثال وقتی یک کاربر با تهدیدات این فضای مجازی آشنایی نداشته باشد و برخی تصاویر شخصی خود را در ظاهر برای افراد محدود و مشخصی به اشتراک می گذارد ولی در ادامه با انتشار عمومی این تصاویر در فضای مجازی رو به رو می شود نمونه بارز این موضوع است. در حقیقت کاربران فعالیت خصوصی خود را با یک ابزار عمومی انجام می دهند.
بدترین اتفاق در فضای مجازی سرقت احساس و عاطفه است. اگر حساس، امنیت و آرامش شما به سرقت برود شما دیگر چیزی در زندگی ندارید! متاسفانه برای جوانان و نوجوانان ما این اتفاق به وقوع می پیوندد.
می دانید چقدر خسران روحی و روانی برای این نوجوان دارد؟ به همین خاطر پدر و مادر های عزیز باید با فرزند خودشان مانند یک دوست صمیمی رفتار کنند و با آنها گفتگو کنند تا فرزند راحت تر بتواند با آنها درد دل کند.
یکی از عادت های خطرناک برای نوجوانان عادت کردن از سنین پایین به بازی کردن با تبلت و گوشی ها است. البته نمی خواهیم بگوییم کلا تحریم کنیم ولی باید اندازه مشخص و نظارت داشته باشد. که موجب آسیب های جسمی و روانی نشود.
راهکار مقابله با تهدیدات
در این آشفته بازار با آگاهی والدین میتوان آثار سو این موارد را کاهش داد. همچنین قرار دادن رایانه ها در اتاق نشیمن منزل، گفتگو با نوجوانان و جوانان و بیان خطرات این فضا با زبانی ساده و البته مهربان و استفاده از نرم افزار هایی محدود کنند و همراهی کودکان در بازیها و تشویق آنها در استفاده از بازی های سالم و مفید و قرار دادن محدودید زمانی در استفاده از این تکنولوژی ها می تواند تا حد زیادی سلامت روحی و جسمی نوجوانان و جوانان را در این دنیای مجازی تامیین کرد.
مراقب باشید از چاله به چاه نیفتید! کاربران و والدین باید مراقب باشند که استفاده زیاد از فضای مجازی، تبلت و گوشی ها باعث نمی شود فرزندان بیشتر وقت خود را در خانه سپری کنند. چرا که در این حالت جسم فرزندتان در خانه است نه روحشان!
جوانان باید به این نکته توجه داشته باشند که گروه همسالان شما چه چیزی به شما منتقل می کنند؟ خیلی ها از روی همین گفت و شنود ها و چت ها قرار های گذاشته اند ولی بازگشتی وجود نداشته است! همچنین باید مراقب فایل های دریافتی مانند تصاویر، فیلم ها و … در شبکه های اجتماعی تلفن های همراه باشند. فقط فایل هایی را دانلود و باز کنند که ارسال کننده آن را به خوبی بشناسند. چرا که ممکن است با دریافت یک فایل مخرب گوشی تلفن همراه شما هک شود و اطلاعات شخصی شما به سرقت برود.
ارتقاء سطح سواد رسانه ای و دیجیتالی و نگاه هوشمندانه نوجوانان و جوانان به فضای مجازی که این مورد از طریق فرهنگ سازی و آموزش امکان پذیر است.
یکی از مهم ترین استفاده های فضای مجازی که می توان از آن بهره برد تولید محتوای مفید و کاربردی مبتنی بر سبک زندگی ایرانی است. برای مثال می توانید در تلگرام با ایجاد گروه های درسی و علمی دانستنی های جدید و یا سوالات خود را با دیگر دوستانتان به اشتراک بگذارید و یا معلمین مطالبی مرتبط با آموزش هر روز در گروه برای دانش آموزان خود ارسال کند.
اگر از لحاظ تربیتی بخواهیم به والدین یک پیشنهاد فراتر از فضای مجازی ارائه کنیم می توانیم به این مورد اشاره می کنیم که:
فرزند خودمان را باید باور کنیم، فرزند باید اعتماد را در خانواده احساس کند که مشکلات و سوالات خودش را با ما درمیان بگذارد. باید فضای امین برای فرزندمان تشکیل بدهیم! پدر و مادر باید بدانند اگر فرزندشان از فضای مجازی استفاده می کنند فقط و فقط استفاده از فضا و اطلاعاتش نیست، بلکه گمشده خودش را در آنجا پیدا می کند که آن ارزش گذاری است و یا به بیان دیگر حرف خودش را بیان کردن است. اگر خانواده های ما از لحاظ تربیتی فرزندشان را باور کنند و در عین حال آموزش و آگاه سازی لازم را داشته باشند فضای مجازی و شبکه های اجتماعی یک فرصت برای فرزند محسوب می شود. ولی اگر والدین یا خواهر و برادرها دنبال دل مشغولی های کاری و زندگی خودشان باشند و فرزند برای خودش زندگی کند قطعا فضای مجازی یک تهدید برای زندگی و در ادامه برای جامعه محسوب می شود.
البته نباید از مزایا و فرصت های که فضای مجازی در اختیار ما می گذارد فراموش کنید، شما و ما خوب می دانیم که مزایای فضای مجازی بیشتر از تهدیدات آن است ولی هدف ما در آی تی پورت اهمیت دادن به تهدیدات پنهان فضای مجازی بوده است.
