گردشگری به عنوان مهمترین صنعت خدماتی جهان و یکی از موثرترین ابزارهای توسعه همه جانبه، چند زمانی است که مورد توجه دولت مردان و سیاستگذاران جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. نقطه عطف این رویکرد؛ تغییر ساختار سیاست گذاری گردشگری از سازمان به «وزارت خانه» در سال جاری بود؛ که نوید دهنده روزهای بهتری برای گردشگری ایران است. با این حال؛ وقوع رخداد های گوناگون در طی ماه های اخیر در سطح ملی و بین المللی دورنمای صنعت گردشگری کشور را با ابهاماتی روبرو ساخته است.
آنچه در نمای ابتدایی به نظر می رسد اینکه چرخ های صنعت گردشگری در روزهای پیش رو از حرکت خود باز خواهد ایستاد و تعداد بی شماری از فعالین این صنعت فرصت های شغلی خود را از دست خواهند داد. بدیهی است که وقوع چنین اتفاقی در مقطع کنونی دور از ذهن نیست اما امید به ادامه چنین روندی کمی بدبینانه به نظر می رسد. برای درک بهتر چنین رویکرد فکری باید ماهیت صنعت گردشگری را بیش از پیش مورد توجه قرار دهیم.
گردشگری صنعتی است که به شدت متاثر از رویدادهای بیرونی است. این رویدادها را می توان در قالب جنگ، تروریسم، حوادث طبیعی، بیماری ها و… یادآور شد. وقوع هر یک از این رویدادها می تواند ساختار تقاضای سفر به آن مقصد را دستخوش تغییراتی نماید. شدت اثر و ماندگاری هر یک از این رویدادها به ابعاد آن ارتباط مستقیمی دارد. با این حال گذشت زمان؛ تاثیرات اولیه هر یک از رویدادهای مذکور را کاهش خواهد داد.
کافیست نگاهی به ده کشور اول دنیا در جذب گردشگر بین المللی داشته باشید. ملاحظه خواهید کرد که هر کدام از این ده کشور در طی سالهای اخیر با بحران های خارجی دست به گریبان بوده و یا هستند. به عنوان مثال؛ کشور فرانسه که در حال حاضر نزدیک به ۹۰ میلیون بازدید کننده از سراسر جهان دارد و در رتبه اول کشورهای جهان در جذب گردشگری بین المللی قرار گرفته است. با این وجود در طی یک سال اخیر، بحران های گوناگونی را در خود دیده که ابعاد بین المللی وسیعی برای این کشور به همراه داشته است. بدیهی است؛ متاثر از این رویدادها جریان گردشگری ورودی به این کشور دستخوش تغییراتی بوده است.
با استناد به موضوع مطرح شده باید به این مهم اشاره داشت؛ وقوع بحران خارجی در ساختار صنعت گردشگری امری بدیهی است. از این رو «مدیریت بحران» موضوع اساسی تری نسبت به پیشگیری از وقوع بحران است. آنچه که می تواند تاثیرات یک بحران خارجی را به کمترین میزان خود برساند تلاش برای مدیریت مطلوب و همه جانبه آن است. مفهوم «مدیریت بحران» همیشه اذهان مخاطبان این مقوله را با ساختار مدیریت دولتی گره زده است و اینگونه برای همگان متصور گردیده که مدیریت بحران، یک فعالیت دولتی است و ارتباطی با عامه مردم ندارد. به اختصار باید گفت که این یک «اشتباه راهبردی بزرگ در سطح ملی» است.
بحران ملی، «مدیریت بحران ملی» را طلب می کند. امروزه بخش عمده ای از ارتباطات میان فردی، از طریق شبکه های اجتماعی محقق می شود. در کشور ما نیز، چنین شبکه هایی با اقبال گسترده ای روبرو شده و افراد بی شماری از این ساختارهای ارتباطی بهره می برند. چنین ساختارهایی به دلیل زمینه های تعاملی بیشتر تاثیرات بهتری در مدیریت افکار اجتماعی دارند و می توانند در شرایط بحرانی به هدایت رویکردهای فکری جامعه کمک شایانی نمایند. اما از آنجایی که فرهنگ سازی استفاده از فناوری های جدید، با سرعت کمتری نسبت به استفاده از این ساختارها صورت می گیرد، اثرات مطلوب چنین ساز و کارهایی کمتر در سطح اجتماعی مشاهده می شود.
متاسفانه در شرایط کنونی و در طی سالهای اخیر، رسانه های غربی تمام تلاش خود را برای تخریب چهره واقعی ایران به کار گرفته اند و جای تاسف دارد که در مسیر دستیابی به این هدف تا حدودی موفق شده اند. شاهدی بر این ادعا؛ نظرات گردشگران خارجی پس از بازدید از ایران و در هنگام ترک کشورمان است. به جرأت و بر اساس نظراتی که از سوی راهنمایان گردشگری ارائه شده است، اغلب این افراد، ایران را کشوری متفاوت تر از آن چیزی مشاهده کردند که در رسانه های غربی معرفی شده است. در این میان یک سوال مهم وجود دارد و آن اینکه: «آیا وقت آن نشده که با تلاش جمعی کوشش کنیم تا تصویر بهتری از سرزمین مان به جهانیان نشان دهیم؟».
شاید کمترین کار در رسیدن به این هدف؛ گریز از افراط گری و سیاه نمایی در شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از موثرترین زیرساخت های تعاملی در عصر ارتباطات است. وقوع رخدادهای تلخ در کشورمان جای تاسف و تامل دارد. اما اصرار به توسعه ی ابعاد این تلخی ها چه کمکی به بهبود آنها می کند؟ کمی درنگ کنیم و بپذیریم که تلاش بی وقفه برای تاریک کردن روزهای این سرزمین از سوی خودمان مصداق «گل به خودی» است. جای تاسف دارد که آنچه در شبکه های اجتماعی و از سوی خودمان نسبت به این وقایع منتشر می شود یادآور سخن گهربار شیخ اجل، سعدی بزرگ است که در باب چهارم گلستان میفرماید: «ذکر خسران مگوی تا مصیبت دو نشود؛ یکی نقصان مایه و دیگری شماتت همسایه».
با توجه به آنچه بیان شد؛ امید است فعالین و علاقه مندان صنعت گردشگری نسبت به اهمیت ایجاد یک «تصویر مقصد» مطلوب تمام تلاش خود را به کار گیرند و در شرایطی که بدترین رویه های اخلاقی چه در ابعاد سیاسی و چه در ابعاد اجتماعی و فرهنگی متوجه کشور عزیزمان است، کمی هوای خودمان و کشورمان را داشته باشیم و تلاش کنیم تا با گریز از افراط گری و سیاه نمایی در طرح موضوعات تلخ ملی، به ایجاد یک تصویر واقعی از ایران بزرگ اهتمام ورزیم.
نوبسنده : حسین مقصودی- دانشجوی دکترای گردشگری
