شیوع ویروس کرونا؛ چارچوب مرسوم جهان معاصر را به سمت دنیای مجازی سوق داد. از ارتباطات انسانی تا تجارت بین المللی، از کلاس های آموزشی تا همایش های میان سازمانی؛ همه و همه با استفاده از ساز و کارهای مجازی در حال پیگیری است. این که تا چه میزان دنیای مجازی توانسته در تحقق اهداف فعالیت های مذکور و مشابه موفق عمل کند موضوع قابل توجهی است که جای تحلیل و ارزیابی خواهد داشت. اما آنچه اهمیت بیشتری دارد؛ این که در بحران بین المللی امروز، این دنیای مجازیست که نبض حیات جهان واقعی را در دست خود گرفته و حیات آن را موجب شده است.
گردشگری یکی از صنایعی است که در مواجهه با این بحران عالم گیر تاثیرات عمیقی را در خود مشاهده کرده است. هر چه مقاصد گردشگری وابستگی بیشتری به این صنعت داشته باشند، عمق تاثیرات حاصل از شیوع ویروس کرونا به عنوان یک بحران جهانی بیشتر خواهد بود. با این حال؛ پرسش کلیدی در این میان است که دنیای مجازی تا چه میزان می تواند به چالش های پیش روی صنعت گردشگری پاسخ های موثر دهد.
«گردشگری مجازی» یکی از انواع گردشگری است که با توجه به توسعه ی فناوری های ارتباطی و گسترش دنیای دیجیتال روندی رو به رشد و شکوفایی دارد. ابعاد این گونه از گردشگری با فراگیر شدن شبکه های اجتماعی چشم اندازی نوین پیدا کرد و گام های اساسی در راستای تکامل خود برداشت.
امروزه گردشگری مجازی تنها ساختاری برای بهره برداری بصری از جاذبه ها و شگفتی های مقاصد نیست؛ بلکه فرصتی برای تقویت و یا گسترش راهبردی برنامه های بازاریابی در مقاصد است و می تواند به معرفی بهتر آن کمک شایانی نماید. این در حالی است که خوب می دانیم؛ تقابل بخش های عرضه و تقاضا در صنعت گردشگری همیشه با یک چالش کلیدی که همان خلاء اطلاعاتی است؛ روبرو می باشد.
همچنین «گردشگری پساکرونا» بیش از هر چیز دیگری نیازمند اطلاعات دقیق، کاربردی و اثربخش از سوی بخش های عرضه گردشگری است تا حجم روز افزون ریسک های عملیاتی این بحران را در اذهان مصرف کنندگان تعدیل بخشد و روندهای تقاضا را به سطوح مطلوب و مورد انتظار خود نزدیک کند.
شاید کلیدی ترین و موثرترین راهبرد بخش عرضه گردشگری در موقعیت فعلی، توجه به ظرفیت های گردشگری مجازی به عنوان عاملی در جهت حفظ ارتباط با بخش های تقاضا است. به روشنی قابل تشخیص است که میزان تقاضای گردشگری با کاهش محسوسی در این برهه از زمان روبرو شده که می تواند عامل بازدارنده ای در جهت توسعه ی فعالیت های بازاریابی این صنعت باشد، اما نباید فراموش کرد؛ چالش شیوع کرونا علی رغم ابعاد وسیع و جهانی خود یک بحران مدت دار است که امید آن می رود تا در آینده ای نه چندان دور نرخ کاهشی پیدا کرده و به شکل کاملی از میان رود. لذا تلاش برای حفظ بازارهای هدف در شرایط بحرانی یکی از مهمترین اقدامات مدیریت کسب و کارهای گردشگری است که می تواند از طریق طراحی و توسعه «گردشگری مجازی» محقق شود و این مهم نیازمند شناخت دقیق مخاطبان و تلاش برای تهیه یک محتوای ارزشمند در جهت ارضای نیازهای آنان است.
به تعبیر دیگری؛ جهت دهی هزینه های بازاریابی و تبلیغات به سمت توسعه ی ساختارهای «گردشگری مجازی»، سرمایه گذاری در راستای حفظ و توسعه ی بازارهای آینده است که می تواند دستاوردهای مطلوب و موثری برای ساختارهای عملیاتی این صنعت به ارمغان آورد.
حسین مقصودی
استاد دانشگاه و مدرس رسمی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
دانشجوی دکتری مدیریت گردشگری دانشگاه علامه طباطبائی تهران
