احسان فقیه هم بنیانگذار فضای کار اشتراکی و شتابدهنده پویتِک. کارشناسی و ارشد، مکانیک خوانده است و آخرین تجربه مهندسی‌اش، دستیار پژوهش «آزمایشگاه تعامل انسان و ربات» دانشگاه تهران بوده است. از سال ۸۶ فعالیت هایی داشته است که بعدها متوجه شد به آنها استارتاپ می گویند. به غیر از حوزه کسب و کارهای نوپا، به ادبیات و سینما علاقه دارم تا جایی که عضو انجمن سینمای جوانان ایران هم هستم.
۱- شتابدهنده پویتک از چه سالی و با چه اهدافی راه اندازی شد؟
اول این را بگویم که پویتک فقط شتابدهنده نیست. ما فضای کار اشتراکی و شتابدهنده هستیم. یعنی علاوه بر شتاب دادن تیم ها برای راه اندازی و رشد کسب و کارشان، فضای کار پویا و به صرفه هم در اختیار آزادکارها و همین طور کسب و کارهای کوچک قرار می‌دهیم. در یک فضای کار اشتراکی، علاوه بر اینکه شما با یک قیمت به صرفه و کم ریسک، یک دفتر کار با اتاق جلسه و میز کار و اینترنت و … دارید، با جمع افراد تلاشگری تعامل دارید و به مرور دوست می‌شوید که هم کارهای مشترکی می توانید انجام بدهید و هم با هم رشد کنید. خوش هم می‌گذرد.
اما سوال شما. پویتک زمستان ۹۵ به طور رسمی راه اندازی شد. هرچند که پیش تر از آن هم فعال بود. آن زمان چند شتابدهنده در تهران فعال بودند و فضای کار اشتراکی فینوا هم در برج فناوری دانشگاه امیرکبیر فعال بود. امروز هشت فضای کار اشتراکی به تایید معاونت علمی فناوری ریاست جمهور رسیده و شتابدهنده های زیادی به خصوص در تهران فعالند.
از روز اول برای ما یادگیری یک ارزش بود. همینطور رشد. برای همین ما همیشه پویتک را بستری دیدیم که همه بتوانند در زمینه کسب و کار توانمندی هایشان را کشف و محقق کنند و در یک کلمه رویایشان را زندگی کنند. به این ترتیب با علی صالحی دیگر هم بنیانگذار پویتک، قرار گذاشتیم تا در پویتک با تمرکز بر فناوری و همینطور شکوفایی توانمندی های افراد و تیم‌ها، ارزش هایی خلق شود تا جهانی بهتر و جایی بهتر برای زندگی داشته باشیم.
۲٫ شما در چه حوزه‌هایی به پذیرش و حمایت از طرح‌ها می‌پردازد؟
حوزه اقتصاد دیجیتال اولویت ماست. هرچند خود این حوزه بسیار گسترده است. مثلا آنچه ما به تجارت الکترونیک می‌شناسیم، زیر مجموعه اقتصاد دیجیتال است. صنایع خلاق هم برای ما جذابیت دارد. به هر حال اقتصاد پلتفرمی و همینطور کسب و کارهای دیجیتال برای ما جذاب است.
۳٫ در این شتابدهنده چه خدماتی به استارت‌آپ‌ها ارائه می‌شود؟
روی کاغذ خدمات بیشتر شتابدهنده ها مشابه است. اما کیفیت، یعنی چگونگی ارائه خدمت مساله است. فضای کار، سرمایه اولیه کمترین خدمتی است که در دوره ۶ تا ۹ ماهه شتابدهی ارائه می کنیم. توجه و تمرکز ما بر منتورینگ و کوچینگ است.
کوچ که ترجمه اش می شود مربی، به هدف بهبود و رشد تیم و همینطور کسب و کار، در کنار تیم قرار می‌گیرد و با این حضور، در فرآیند بررسی و بهبود تیم و فرآیندها و خلاصه کل کسب و کار تسهیل گری می‌کند.
منتور که ترجمه این هم می شود مربی! تجربه مندان و راه بلدهای کسب و کارند که هر کدام در یک موضوع و در یک یا چند کسب و کار، مو سفید کرده اند. حضور هرچند مختصر این افراد در کنار تیم، فوت کوزه گری را به تیم هدیه می دهد.
۴٫ چه تعداد استارت‌آپ جذب و چه تعداد از آنها موفق شند؟
تا امروز نزدیک به ۱۵۰ درخواست پذیرش داشته ایم که طی فرآیند غربال و پذیرشمان، نزدیک ۱۲ تیم پذیرش کرده ایم. به عنوان مثال توربو یک سامانه b2b اشتراک گذاری تور بین آژانس های گردشگری است که با توجه به وضعیت صنعت گردشگری به چالش جدی خورده است. اپچار یک اپلیکیشن ساز آنلاین است که برای سایت های وردپرس و بخصوص فروشگاه های ووکامرسی، در چند دقیقه، اپلیکیشن اندروید و iOS می سازد. آن هم با قیمت منطقی. اپچار لیدر این حوزه در ایران است و در کنار مجموعه هایی مثل «اسنپ روم» و «ترب» جزو تیم های شایسته تقدیر جایزه «فناوری اطلاعات برتر ایران» شده است.
۵٫ آماری از پویتک بفرمایید
تا امروز بیشتر از سی و پنج هزار نفرساعت، آمار رویدادهای آموزشی و ترویجی پویتک است. خودمان این عدد را در اکوسیستم اصفهان موثر و مهم می دانیم. یکی از اهدافمان از روز اول در پویتک هم همین توسعه و آموزش اکوسیستم کارآفرینی اصفهان بوده است. برای همین منظور از تابستان ۹۶ مدرسه کسب و کار پویتک را راه انداختیم که در قالب بوتکمپ های ۳۰ تا ۴۰ روزه، تجربه آموزشی عملی راه اندازی کسب و کار را با کمک مربیان توانمند از سراسر کشور، به علاقمندان اش در منطقه مرکزی ایران منتقل کند.مثلا تابستان ۹۸، نزدیک به ۱۵۰ نفر درخواست ثبت نام داشتیم که بعد از غربال و مصاحبه حضوری، ۴۵ نفر پذیرش شدند و طی دوره ۴۰ روزه در قالب ۱۱ تیم، به تجربه راه اندازی کسب و کار با آموزش و دریافت منتورینگ پرداختند. نهایتا هم ارائه و مسابقه و جایزه.
۶٫ از مشکلات خود بگویید. نگاه به شتابدهنده ها چگونه است؟
ما یاد گرفته ایم مشکلات مان را حل کنیم. برای ما هر مشکل یه فرصت است که می توانیم با حل کردن آن مشکل، جریان درآمدی ایجاد کنیم. به هر حال موضوع عمده ای به عنوان مشکل نمی بینم. بیشترین مشکلی که می بینم و برای ما چیز عجیبی نیست، ورود نا متوازن و بعضا ناعادلانه دولت در حمایت از مجموعه ها در این عرصه است. بعضا هم دیده ام که نقدهایی به شتابدهنده، به عنوان یک مدل کسب و کار می شود. در حالی که شتابدهی به عنوان یک سرویس، در مدل های کسب و کار متفاوتی قابل پیاده سازی است و هر مجموعه بهبودهای روی این مدل انجام می دهد. کلاصه با تحلیل های کلی و از دور موافق نیستم.
۷٫ با توجه به نوع فعالیتتان با استارتاپ ها، ارزیابی شما از فعالان این حوزه در اصفهان چیست؟
باید فضای نوآفرینی یا کارآفرینی یا استارتاپی را یک اکوسیستم در نظر بگیریم. با این نگاه که در یک اکوسیستم، حضور همه ی عوامل در کنار هم است که آن اکوسیستم را پایدار می کند و پایداری موضوع مهمی است. در مورد اینکه اکوسیستم کارآفرینی تهران، اکوسیستم برتر ایران است مناقشه ای نداریم. در تهران دانشگاه های متعددی وجود دارد که بیشتر دانشجویان از سراسر کشور علاقمند هستند در آن دانشگاه ها تحصیل کنند. دانشگاه هایی که شاید ایده آل ایده آل نیستند ولی نسبت به دانشگاه های اصفهان به خصوص دانشگاه صنعتی و دانشگاه اصفهان که دانشگاه های سرشناس اصفهانند، نگاه همه جانبه تری به دوران تحصیل دارند.
بیشتر شرکت های نوآور یا بهتر بگویم نو ارزش آفرین در تهران حضور دارند. از کافه بازار و اسنپ و دیجیکالا که سرشناس ترند تا شرکت های دیگر. انباشت تجربه و دانش در تهران بیشتر است. فضای کار اشتراکی و شتابدهنده و به خصوص شرکت های سرمایه گذار خطرپذیر در تهران زیاد است. سازمان های دولتی همراه ترند، مثلا شهرداری تهران اجازه حضور شرکت های دانش بنیان را در ساختمان های مسکونی داده ولی در اصفهان چنین رویکردی وجود ندارد. در تهران داستان موفقیت زیاد است. هر چند آنجا هم آسیب ها و تهدید هایی دارد مثل اینکه تب مهاجرت در تهران داغ تر است ولی در شهری مثل اصفهان، مهاجرت به تهران هم پر رنگ است.
در باره ی تهران گفتم چون زنده بودن اکوسیستم در آنجا مشهود است ولی مثلا استارتاپ های اصفهان و شاید همه شهرهای غیر پایتخت، از سرمایه گذاران تهران جذب سرمایه می کنند. در کل باید بگویم برای رشد اکوسیستم همه ی این بازیگرها، از قانون گذاران و سازمان ها و نهادهای دولتی و دانشگاه ها، از فضاهای کار اشتراکی، شتابدهنده ها، مراکز رشد و صندوق های سرمایه گذاری و دیگران باید در کنار هم رشد کنند. اصفهان رو به رشد است و به نظرم تعامل خوبی بین بازیگران اکوسیستم در حال شکل گیری است.
۸٫ وضعیت استارتاپهای اصفهان را در چه سطحی ارزیابی می کنید؟
شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به عنوان جلودار این مفهوم در ایران از دهه ۷۰ راه اندازی شد و زیرساخت و سخت افزار برای توسعه اکوسیستم کارآفرینی فراهم کرد. امروز این شهرک میزبان تیم های زیادی با سطوح کیفی متنوع است و تیم های توانمند، متمرکز و با پشتکار در شهرک وجود دارد. در فضاهای کار اشتراکی و شتابدهنده ها هم استارتاپ های سرشناسی حضور دارند. ویرگول که از استارتاپ های خوب اصفهان است یا اپچار که قبلتر توضیح دادم، در اصفهان فعالند. ولی راه پیش رو برای رشد طولانی است. چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی.
۹٫ مهمترین مشکلات استارتاپها را در چه می بنید؟
به نظرم مهارت های نرم، پایه ای ترین توانمندی است که در تیم ها باید تقویت کرد. از این نظر، هر چقدر یک تیم و اعضای آن توسعه پیدا کنند، کم است. اینطور است که می شود یکی مرد جنگی به از صدهزار. آن وقت یک تیم چند نفره، بر اساس انگیزه های درونی، متعهد به رشد فردی و تیمی، به حل مشکلی که رصد کرده، کمر همت می بندد. اینطور همه چیز با کیفیت پیش می رود و رشد اتفاق می افتد.
۱۱٫ آینده فضای استارت‌آپی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به شرایط فعلی کرونا، بعضی حوزه ها دچار رکود شدید شده اند و بعضی موضوعات خیلی پا گرفته اند. همه اش هم به تغییر الگوی رفتار و به دنبال آن تغییر نیاز ها و مسئله های کاربران بر می گردد. مثلا حوزه گردشگری با رکود عجیبی مواجه شده و آموزش مجازی پر رونق شده. از طرف دیگر شرایط اقتصادی و سیاسی کشور، بیشتر از گذشته درگیر چالش ها و نوسانات شدید است. خود اکوسیستم استارتاپی یک محیط پر ریسک است. در واقع احتمال موفقیت یک کسب و کار کم است و این ریسک راه اندازی استارتاپ را بالا می برد. ضرب این دو ریسک بزرگ، یعنی ریسک ذاتی اکوسیستم و ریسک های سیاسی و غیره که همه می دانیم، ریسک حوزه را دو چندان و جذابیت آن را کاهش می دهد. معاونت علمی فناوری ریاست جمهور و صندوق نوآوری شکوفایی تلاش هایی در بهبود شرایط دارند که اگر کلان به آن نگاه کنیم و نقدهای فرآیندی اجرایی را کنار بگذاریم، نگاه خوبی است. چون تلاش دارند که دخالت مستقیم در اکوسیستم را حداقل کنند.
