به موازات استفاده از فناوری اطلاعات در تمامی ابعاد حیات بشر، جهان به سرعت و پر شتاب در حال تبدیل به یک جامعه اطلاعاتی و شبکه ای است. امروزه امکان دستیابی به اینترنت و استفاده از منابع و داده های اطلاعاتی در تمامی جوامع بشری روندی تصاعدی دارد و جوامع مختلف هر یک با توجه به زیرساخت های حوزه تمدنی و فرهنگی از مزایای فناوری اطلاعات استفاده میکنند.رشد شکاف دیجیتالی بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، جوامع شهری و روستایی جای هیچ گونه شک و تردید را در رابطه با تدوین استراتژی ها و رویکردهای مناسب برای نیل به یک جامعه اطلاعاتی مدرن را باقی نگذاشته است.
از سوی دیگر در جهان امروز ما با طرح و ابداع و حتی بدعتهای جدید رو به رو هستیم. یکی از نمونه های بارز این پدیده هایی که از بطن جامعه اطلاعاتی به وجود آمده، شبکه‌های اجتماعی است. گسترش سریع و پرشتاب فناوری اطلاعات توانسته رویدادها شگرفی در موقعیت انسانی ایجاد کند. یکی از این رخدادها ایجاد شبکه‌های اجتماعی در فضای اینترنت است. شبکه‌های اجتماعی و یا ساختاری اجتماعی در فضای وب به گروهی از افراد گفته می‌شود که دارای اهداف، آرمانها و مطالبات به هم پیوسته ای هستند. این افراد توانسته اند با توجه به امکاناتی که فضای وب در اختیار آنها قرار می‌دهد آرمانهای غیر تجاری خود را که معمولا دارای مبانی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است در اختیار کاربران مختلفی قرار دهند و نگاه آنها را به سمت مطالبات خود سوق دهند
شبکه‌های اجتماعی توانسته اند علاوه بر ارتباط با اشخاص و گروه ها بر روی چگونگی ساختار و روابط میان افراد و گروه ها نیز تاثیرگذار باشند. بدین لحاظ شبکه‌های اجتماعی که با نمودهای مختلفی هر روزه ظاهر می‌شوند اگر چه عمر برخی از آنها کوتاه است اما توانسته اند تاثیرگذاری خود را تا حدی زیادی سامان دهند.شبکه‌های اجتماعی پدیده ای نوین از نسلی جدید است که توانسته با حضور و بهره گیری از تکنولوژی، آرمانهای انسانی را گسترش دهند. بدین منظور شبکه‌های اجتماعی دارای پتانسیل لازم برای توسعه در تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است..برخی از تاثیرات شبکه‌های اجتماعی را میتوا ن برقراری ارتباط همه جانبه در گستره ای وسیع،فراهم کردن زمینه توسعه دانش، اطلاعات و فرهنگ، حذف فاصله های زمانی و مکانی، افزایش درک اجتماعی و اخلاقی، ایجاد بسترهایی برای تحقیقات علمی، افزایش همکاری افراد با یکدیگر در جهت دستیابی به جامعه اطلاعاتی بسط و توسعه اندیشه عدالت اجتماعی بابه اشتراک گذاشتن آرمانهای مشترک
با توصیف شبکه‌های اجتماعی، کارکردها و تاثیرات آن می‌توانیم به یکی از این تاثیرات یعنی افزایش درک اجتماعی و اخلاقی اشاره داشت. بنابراین ما با مسئله ای به نام “اخلاق شبکه های اجتماعی” رو به رو هستیم لذا اخلاق شبکه های اجتماعی به سؤالاتی پاسخ گوید که مربوط به بنیانهای ارزشی افعال و مسؤلیتهای افراد در حوزه شبکه های اجتماعی است. علاوه بر آن می‌توان از سیاستهای دولتی در قبال زیربناهای اخلاقی حوزه شبکه های اجتماعی نیز بحث نمود.از آنجا که شبکه های اجتماعی تحولات سیاسی اجتماعی وسیع و شگرفی را پدید آورده است، مشکلات اخلاقی جدید و منحصر به فردی در این حوزه ایجاد شده که نیازمند رسیدگی است. شبکه های اجتماعی در اقدامات روزمره ما تأثیر می‌گذارد
حال سؤالات جدیدی مطرح شده است مانند این که: کاربران شبکه های اجتماعی چه مسؤلیتهای اخلاقی دارند؟ اگر یک کاربر خطا کند چه کسی را باید سرزنش نمود؟ آیا ایجاد اختلال در برنامه ها و نامه ها و محتوای شبکه های اجتماعی کاری غیر اخلاقی است؟ اینها بخشی از سؤالاتی است که در حوزه اخلاق فردی و نهادی شبکه های اجتماعی مطرح می‌شود.به خصوص با گسترده تر شدن شبکه های اجتماعی بسیاری از کشور ها فرهنگ و جامعه خود را به دنیا معرفی میکنند.نمود این موضوع چنان است که بعد از قرعه کشی جام جهانی برزیل و هم گروه شدن ایران با آرژانتین صفحه مسی بازیکن آرژانتینی بیش از ۳۰ هزار کامنت دریافت کرد تا آنجایی که در خبرگزاریها مطرح شد.
بخش دیگری از سؤالات مربوط به سیاستهای دولت است مانند این که: آیا افراد باید آزاد باشند تا از راههایی چون شبکه اینترنت سخنان خویش را آزادانه مطرح کنند یا محدودیتهایی که در نشر فیزیکی چون نشر کتاب و روزنامه در سیاستهای دولتی است در مورد شبکه های اجتماعی نیز باید اعمال شود؟ این سؤال بیشتر از آن جهت مطرح می‌شود که شاید ما در نشر کتاب و روزنامه که داخل در محدوده قدرت دولتها صورت می‌گیرد سخت گیری یا تساهل کمتر یا بیشتری داشته باشیم نسبت به اطلاع رسانی از بیرون مرزها که از طریق اینترنت صورت می‌گیرد. با توجه به امکان دسترسی افراد مختلف به اطلاعات موجود در رایانه هایی که به شبکه متصلند، دولتها باید چه سیاستها و عملیاتی را در راستای حفظ حریم خصوصی افراد صورت دهند و مسؤلیت ایشان در این زمینه چیست؟
مهدی قربانی
Ictnewsir@gmail.com
