وزیر ارتباطات روز پنج‌شنبه از طراحی سیم کارت خاص برای گردشگران جهت استفاده بهتر از اینترنت در سفرشان به ایران خبر داد. او اعلام کرد گردشگران خارجی به‌هنگام سفر به ایران به‌دلیل فیلترینگ برای استفاده از دو پلتفرم اینستاگرام و واتساپ با مشکل مواجه هستند. با اینکه جزئیاتی از ویژگی‌های این سیم‌کارت‌ها اعلام نشده است، اما به نظر می‌رسد این سیم‌کارت‌ها مشمول اینترنت بدون فیلتر باشند تا گردشگران بتوانند به‌راحتی از پلتفرم‌های مسدودشده استفاده کنند.
حالا به‌نظر می‌رسد طرح اینترنت طبقاتی به مرور در حال اجراست و طبق آن دسترسی‌های متفاوتی برای کاربران مختلف تعریف می‌شود. چندی پیش هم اعلام شد که اینترنت بدون فیلتر برای اساتید دانشگاه‌ها ارائه خواهد شد و شنیده‌ها حاکی از آن است که برخی مقامات و شرکت‌ها نیز از اینترنتی با سطح دسترسی متفاوت نسبت به سایر مردم استفاده می‌کنند. با این همه وزیر ارتباطات بارها تاکید کرده که این نام‌گذاری درست نیست و این وزارتخانه تنها کاری می‌کند تا اقشار مختلف بتوانند بنا به نیاز خود، از اینترنت استفاده بهتری داشته باشند.
بازار سیاه برای اینترنت آزاد
در حالی که وزارت ارتباطات در فکر طراحی سیم‌کارت‌های با امکان دسترسی به اینترنت آزاد برای گردشگران خارجی است، جمشید حمزه‌زاده، رئیس جامعه هتل‌داران در آذر ماه گذشته در مصاحبه با «ایلنا»، از انصراف ۸۵درصد مسافران خارجی از سفر به ایران خبر داده بود. در وضعیتی که ورود گردشگران خارجی به ایران به‌شدت کاهش پیدا کرده است، وزیر ارتباطات از طراحی سیم‌کارت‌های خاص برای گردشگران خارجی به منظور استفاده از پلتفرم‌های اینستاگرام و واتساپ بدون فیلتر خبر داده است
کارشناسان و فعالان بازار احتمال می‌دهند که با طراحی و عرضه این سیم‌کارت‌ها بازار سیاهی برای آنها ایجاد شود.در چنین صورتی احتمالا کاربران داخلی با سودای دسترسی به اینترنت بدون فیلتر، حاضر به پرداخت ارقام بالا برای خرید این سیم‌کارت‌ها شوند و همچون فیلترشکن‌ها، این سیم‌کارت‌های جدید هم به منبع درآمد عده‌ای تبدیل شوند. عیسی زارعپور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مصاحبه با خبرگزاری میراث آریا(میراث فرهنگی) در خصوص برنامه این وزارتخانه برای طراحی سیم‌کارت‌هایی خاص برای گردشگران خارجی حاضر در ایران، گفت: «شنیده شده است که توریست‌ها و گردشگران خارجی در کشور به دلیل فیلترینگ دو پلتفرم واتساپ و اینستاگرام کمی دچار مشکل شده‌اند. در نظر داریم با توجه به محدودیت استفاده از این دو پلتفرم، برای گردشگران خارجی که به کشورمان سفر کردهاند، سیم‌کارت‌های خاصی را طراحی کنیم که این افراد بتوانند در مدت حضور خود در ایران راحت‌تر و بهتر از فضای‌مجازی استفاده کنند.
با این اوصاف به نظر می‌رسد سیم‌کارتی که وزارت ارتباطات وعده عرضه آن به گردشگران خارجی را داده، مصداقی از طرح اینترنت طبقاتی است. هرچند وزیر ارتباطات بارها تاکید کرده است که چیزی به عنوان اینترنت طبقاتی نداریم و همه مردم برای ما خاص هستند، اما در عمل و با ارائه طرح‌های مشابه برای اقشار مختلف از جمله اساتید دانشگاه‌ها و خبرنگاران، دسترسی‌های متفاوتی تعریف شده‌اند. چندی پیش اعلام شد اینترنت بدون فیلتر برای اساتید دانشگاه ارائه خواهد شد. در طول این مدت نیز نامه‌هایی از سوی چند مجموعه دولتی و برخی افراد منتشر شده که نشان می‌دهد اعضای این نهادها درخواست‌هایی را برای دریافت اینترنت بدون فیلتر به وزارت ارتباطات ارسال کردهاند. در راستای دریافت اینترنت آزاد، نامه‌هایی از وزارت جهادکشاورزی، خبرگزاری تسنیم، وزارت صمت و فدراسیون فوتبال هم به بیرون درز کرده است. این نهادها و مجموعه‌ها نیز طی نامه‌هایی از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات درخواست کردهاند تا اینترنت بدون فیلتر دریافت کنند. در آن زمان رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌‌‌رسانی وزارت جهادکشاورزی در نامه خود خطاب به احسان خرامید، رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات عنوان کرد که این مرکز نیاز دارد در راستای عمل به رسالت‌‌‌های خبری خود از «اینترنت رایگان و بدون فیلتر و پرسرعت» بهره‌‌‌مند شود و لیستی از کارکنان این وزارتخانه را هم برای دریافت اینترنت بدون فیلتر ارائه کرد. مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال نیز در ۹ مهر ماه در نامه‌‌‌ای به عیسی زارعپور، وزیر ارتباطات، درخواست کرد که با توجه به «استقرار کارلوس کی‌روش در کمپ تیم‌‌‌های ملی فدراسیون فوتبال و گستره ارتباطات تیم ملی در سطح بین‌الملل» از تعدادی از آیپیهای این فدراسیون رفع فیلتر شود. خبرگزاری تسنیم نیز از وزیر ارتباطات خواسته بود تا با توجه به نیاز این خبرگزاری به استفاده دائمی از اینترنت بدون فیلتر در ارتباط با امور خبری و اطلاع‌‌‌رسانی و رصد رسانه‌های خارجی، مشمول دریافت اینترنت بدون فیلتر شود. امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت نیز خطاب به مصطفی اشرف، مدیرکل حوزه وزارتی وزارت ارتباطات با ارائه کد ملی و شماره تلفن خود خواستار دریافت اینترنت بدون فیلتر شد.
همچنین نامه دیگری از سوی رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات خطاب به جانشین ستاد رسانه مرکز ملی فضای مجازی نوشته شده است که در آن خواسته شده تا دستور اختصاص «اینترنت خبرنگاری(بدون فیلتر)» طبق لیستی ارائه‌شده از سوی رسانه‌های متقاضی، به قید فوریت صادر شود. پیش از این، اتاق بازرگانی نیز برای اعضای خود اینترنت بدون فیلتر دریافت کرده بود. همچنین اتحادیه فناوران رایانه تهران نیز این امکان را برای اعضایش فراهم کرده و در ابتدای دی‌‌‌ماه امسال، از دارندگان پروانه کسب این اتحادیه خواست آیپیهای خود را اعلام کنند تا اینترنت بدون فیلتر دریافت کنند. با تمام اینها در حالی که کاربران ایرانی سطح دسترسی برابر با یکدیگر ندارند، وزیر ارتباطات به‌طور مداوم تاکید می‌کند که اینترنت طبقاتی وجود ندارد و این وزارتخانه تنها کاری می‌کند که اقشار مختلف جامعه بتوانند بسته به نیاز خود از اینترنت استفاده بهتری داشته باشند.
سالی ۱۶ هزار میلیارد تومان برای خرید فیلترشکن
طراحی سیم‌کارت‌های خاص برای گردشگران در حالی در دستور کار وزارت ارتباطات قرار گرفته که کاربران ایرانی ماه‌هاست برای دسترسی به اینترنت آزاد دست به دامن ابزارهای فیلترشکن هستند و در این مدت مبالغ هنگفتی را برای خرید انواع فیلترشکن‌ها پرداخت کردهاند. در همین راستا محمدجواد آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات روز پنج‌شنبه در کانال تلگرامی خود نوشت: «روزنامه فرهیختگان با انتشار نتایج یک پیمایش به گرایش‌های مردم به شبکه‌های اجتماعی داخلی و خارجی پرداخته است. البته درباره مجری این پیمایش و شیوه انجام آن توضیحی ارائه نشده است. اما در بخشی از این گزارش آمده است که تنها ۳۰ درصد کاربران گفته‌اند که پیش از ناآرامی‌های اخیر از فیلترشکن و پروکسی استفاده می‌کرده‌اند، اما در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند. از این تعداد حدود ۳۰ درصد از فیلترشکن‌های پولی -که حدود ۷۰ درصد آنها ماهانه بین ۵۰ تا ۲۰۰ هزارتومان هزینه می‌کنند- و ۷۰ درصد از پروکسی‌ها و فیلترشکن‌های رایگان خارجی استفاده می‌کنند. معنای این یافته این است که ۱۸ درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن‌های پولی استفاده می‌کنند؛ اگر ۶۰ میلیون کاربر مفروض باشند و به صورت میانگین ماهانه ۱۲۰هزار تومان هزینه کنند؛ به عدد تقریبی ۱۶ هزار میلیارد تومان در سال می‌رسیم!»
این در حالی است که داده‌های رادار کلودفلیر نیز نشان می‌دهد که در حال حاضر بیش از ۹۳ درصد کاربران ایرانی با استفاده از ابزارهای فیلترشکن به اینترنت بین‌الملل دسترسی دارند. از طرف دیگر شرکت متا هم به تازگی اعلام کرده است که با وجود محدودیت‌هایی که در ایران بر اینترنت بین‌الملل و پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی اعمال شده، همچنان ده‌ها میلیون ایرانی از اینستاگرام استفاده می‌کنند. با این حال وزیر ارتباطات چهارشنبه گذشته در حاشیه جلسه هیات دولت و در جمع خبرنگاران اعلام کرد که بیش از ۳۵ میلیون ایرانی از پلتفرم‌های داخلی استفاده می‌کنند. او معتقد است آمارهای منتشر شده غیرکارشناسانه بوده و استفاده از پلتفرم‌های داخلی در حال افزایش است. در حالی که کاربران ایرانی برای دسترسی به اینترنت آزاد ناچار به پرداخت مبالغ هنگفتی هستند، وزارت ارتباطات به‌دنبال طراحی سیم‌کارتی خاص برای گردشگران و توریست‌های خارجی است تا هنگام سفر به کشور بتوانند از دو پلتفرم اینستاگرام و واتساپ به‌راحتی استفاده کنند؛ راحتی که انگار قرار نیست کاربران ایرانی از آن بهره‌ای ببرند!
