رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد گفت: فیلترینگ باید در ذهن افراد نهادینه شود و آنها خود به این نتیجه برسند که از کدام وب‌سایت استفاده و از کدام وب‌سایت استفاده نکنند، چه اطلاعاتی را منتشر کرده و از دادن کدام اطلاعات خودداری کنند.
بهرنگ برکتین با اعتقاد بر اینکه وضعیت اینترنت در کشور از بُعد میزان دسترسی کاربران از یک‌سو و سطح‌بندی استفاده‌کنندگان این بستر از سوی دیگر مورد توجه است، اظهار کرد: در بررسی آماری یک جامعه اگر درصد افرادی که امکان دسترسی به اینترنت را ندارند زیر ۱۰ درصد باشد و از ۹۰ درصد باقی مانده بالای ۷۰ تا ۷۵ درصد دسترسی مناسبی به اینترنت داشته باشند، می‌توان وضعیت دسترسی به اینترنت در آن کشور را مطلوب ارزیابی کرد.
وی با بیان اینکه مشکل امروز جامعه ما بیشتر عدم استفاده مناسب و کارا از بستر اینترنت است، افزود: نهاد ویژه‌ای پیگیر این مسئله نیست که چه درصدی از مردم و برای چه منظوری وقت خود را صرف استفاده از اینترنت می‌کنند و بر اساس شواهد، اکثر جوانان و افراد در رنج سنی ۱۰ تا ۳۰ سال از فضای مجازی برای رد و بدل کردن پیام‌های دوستانه استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر، این فضا بیشتر به‌عنوان یک محفل برای گپ‌زنی مورد استفاده قرار گرفته و عمده کاربران خیلی آموزش ندیده‌اند که از فضای مجازی می‌توان برای تقویت فرهنگ، اقتصاد، بازاریابی و غیره نیز می‌توان استفاده کرد.
رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ادامه داد: علم دیجیتال مارکتینگ در شبکه‌های اجتماعی و بستر اینترنت اگر چه هنوز یک علم جوان است، اما همچنان بسیاری از کاربران ایرانی از این بستر برای ایجاد ارتباطات دوستانه و حتی شایعه‌پراکنی یا پخش کردن ویدئوها و کلیپ‌های کم یا بدون محتوا استفاده می‌کنند و حل این چالش به فرهنگ‌سازی عمیق نیاز دارد.
برکتین در پاسخ به این سؤال که محدودسازی فضای مجازی بدون توجه به فرهنگ‌سازی تا چه حد مؤثر است؟ تأکید کرد: خیلی مؤثر نیست، چون تا زمانی که عامل محدودسازی در خود فرد نیست، او به دنبال راهکاری برای دور زدن عامل بازدارنده خواهد گشت، اما اگر فرهنگ‌سازی اتفاق بیفتد، حتی اگر پیام‌رسانی باز بوده و فیلتر هم نباشد، فرد به خود اجازه استفاده نامناسب از آن را نخواهد داد.
رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد ادامه داد: در کشورهای دیگر فرهنگ‌سازی از مهد کودک اتفاق می‌افتد، در این کشورها فرد از کودکی یاد می‌گیرد که اجازه دسترسی به چه چیزهایی را دارد یا ندارد. در کشورهای اروپایی افراد زیر ۱۸ سال از سیم‌کارت‌های ویژه استفاده می‌کنند. در ایران نیز باید مشکلات و چالش‌های فضای مجازی ابتدا استخراج شده و به‌صورت هدفمند برای این مشکلات و چالش‌ها برنامه‌ریزی شود تا بعد از آن فرهنگ‌سازی اتفاق بیفتد، آن وقت است که می‌شود تکنولوژی‌ها را به کشور وارد کرده و مطابق با فرهنگ و نیاز جامعه از ظرفیت شبکه‌های مجازی و اینترنت برای رشد جامعه و پیشرفت کشور به‌صورت کنترل شده از آن استفاده کرد.
وی با اعتقاد بر اینکه تأثیر فیلترینگ در سطح مخابرات چندان چشمگیر نیست، تصریح کرد: فیلترینگ باید در فرهنگ و رفتار افراد نهادینه شود و آنها خود به این نتیجه برسند که کجا بروند و کجا نروند و چه اطلاعاتی را داده و از دادن کدام اطلاعات خودداری کنند؛ چون هدف شبکه‌های مجازی خارجی از ایجاد امکان و بسترسازی برای کاربران خود، شناخت دقیق و آنالیز آنها است تا بعداً از این اطلاعات استفاده کرده و هدفمند برای آنها برنامه‌ریزی کنند. بنابراین، اگر ذهن استفاده‌کنندگان از بسترهای مجازی و به خصوص والدین را تربیت نکنیم و فقط دست به فیلترینگ بزنیم، شاید تا حدی بازدارنده باشد، اما ثمربخش نیست.
رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه نجف‌آباد درباره اعتماد عمومی نسبت به پلتفرم‌های داخلی، گفت: کسانی که سکان‌دار و طلایه‌دار بحث پلتفرم‌ها در ایران هستند باید ارتباط خود با مردم را بهبود بخشیده و سطح کیفی محصولات خود را نیز هم رده پلتفرم‌های خارجی ارتقا دهند. تنها از این طریق است که اعتمادسازی عمومی اتفاق می‌افتد، در غیر این صورت ممکن است برای مردم یک حس بی‌اعتمادی ایجاد شود.
برکتین در پاسخ به این سؤال که بهتر نیست امکان استفاده آزادانه پلتفرم‌های داخلی در کنار خارجی فراهم باشد؟ گفت: در هر دو صورت چه پلتفرم‌های خارجی را غیرمجاز بدانیم و فقط امکان استفاده از پلتفرم‌های داخلی مهیا باشد و یا هر دو پلتفرم داخلی و خارجی به‌صورت آزادانه در اختیار عموم باشد، باز هم مقاومت‌هایی برای استفاده از نمونه‌های غیرقابل اعتماد مردم وجود خواهد داشت؛ در حقیقت بحث ایجاد اعتماد بین سه رأس مردم، سازندگان پلتفرم‌ها و دولت است، این سه رأس باید با شفافیت در کنار هم قرار گیرند تا اعتمادسازی و به دنبال آن فرهنگ‌سازی رخ دهد.
وی ادامه داد: اگر یاد بگیریم در حوزه پلتفرم‌ها از نظرات متخصص استفاده کنیم و اعتماد سازی و فرهنگ‌سازی مناسب هم برای آن متخصص اتفاق افتاده باشد، دیگر مشکلی وجود نخواهد داشت، چون مثلاً خانواده، اطرافیان و مردم به منِ متخصص اعتماد می‌کنند و اگر من هم بتوانم به دو رأس دیگر یعنی دولت و سازندگان پلتفرم‌ها اعتماد کنم یک دومینو شکل می‌گیرد و مسئله خود به خود نهادینه شده و مشکلات حل خواهد شد.
رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه نجف‌آباد، افزود: اگر در حوزه اینترنت، فضای مجازی و پلتفرم‌های داخلی مرجع سؤال شفاف، قوانین برای مردم شفاف باشد و نحوه برخورد با قوانین هم شفاف و نه سلیقه‌ای باشد، چالش‌ها به مرور برطرف خواهد شد و این مهم به زمان و کارهای فراوان نیاز دارد.
برکتین در پاسخ به این سؤال که در عرف بین‌المللی مسئول بازنشر محتوای مجرمانه فرد است یا پلتفرم‌ها، تصریح کرد: پلتفرم‌ها قوانین خاص خود را دارند، در برخی پلتفرم‌ها که فضای باز دارند شخص مقصر می‌شود و در برخی از پلتفرم‌ها که بعد از تأیید، محتوای فرد را منتشر می‌کنند، بیشتر پلتفرم مقصر خواهد بود. البته همه پلتفرم‌ها امکان استفاده از ابزارهای هوشمند برای کنترل محتوا را دارند که تا حد نسبتاً قابل قبولی هم می‌توانند کنترل‌های لازم را انجام دهند.
وی درباره ایجاد دفاتر نمایندگان پلتفرم‌های خارجی در کشور گفت: هر پلتفرمی قوانین خاص و سطوح امنیتی خود را دارد. به نظر ما وجود نمایندگان پلتفرم‌ها در هر کشوری الزامی است.
رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه نجف‌آباد در پاسخ به این سؤال که آیا دفاتر این پلتفرم‌ها در همه کشورها وجود دارد؟ ادامه داد: لزوماً در تمام کشورها نه، اما در سطح منطقه بله، ولی ظاهراً این دفاتر با وجود آنکه در منطقه ما حضور دارند به کشور ما پاسخگو نیستند.
برکتین در توضیح چرایی عدم استفاده بهینه از فضای مجازی توسط برخی کاربران این فضا تأکید کرد: این مسئله باید مورد موشکافی و مطالعه دقیق قرار گیرد، باید دید چرا مردم ما در فضای واقعی از تفریحات کافی برخوردار نیستند و استفاده کارآمدی از فضای مجازی نمی‌کنند؟ چون به استثنای پروسه توسعه فیبر نوری که باید توسعه بیشتری پیدا کند، دسترسی اینترنت در کشور نسبتاً خوب بوده و استفاده از اینترنت ۴G نیز بسیار رایج است، با این همه به نظر می‌رسد که استفاده صحیح از بستر اینترنت و فضای مجازی انجام نمی‌شود.
وی در بیان راهکاری برای این مسئله گفت: همان‌طور که بسیاری از کشورها درباره فضای مجازی و دسترسی‌های عمومی خود به اینترنت وارد فازهای مطالعاتی گام به گام شده‌اند، شورای فضای مجازی در کشور نیز باید برنامه‌هایی را در این خصوص طراحی و اجرا کند، مثلاً کمیته‌هایی شکل بگیرد و در کنار حضور متخصصان حوزه IT و فناوری اطلاعات در این کمیته‌ها، متخصصان روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و مدیریت اجتماعی و سیاسی هم حضور داشته باشند.
رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه نجف‌آباد با تأکید بر لزوم تعیین درست جامعه آماری در مطالعات حوزه فناوری اطلاعات، ادامه داد: افراد با تخصص‌های مختلف را باید مورد آنالیز قرار داد، به‌عنوان نمونه جامعه دانشگاهی، جامعه دانشجویی، جامعه کسبه، صنعتگران، مدیران، کارمندان و دیگر اقشار در هر سن و سال و طبقه‌ای باید مورد مطالعه، بررسی، آنالیز و پرسشگری قرار گیرند تا بتوان چالش‌ها را کشف کرده و راه حل مناسب همه اقشار ارائه کرد.
برکتین در بیان ویژگی سؤالات تدوین شده در فرم‌های آنالیز طرح سؤال، تصریح کرد: این سؤالات باید در کمیته‌های تخصصی فناوری اطلاعات و با در نظر گرفتن علم مدیریت و روان‌شناسی طراحی شود و سپس با استفاده از تکنیک‌های داده کاوی آنالیز شده تا نوع استفاده و درصد استفاده افراد مختلف جامعه از فضای مجازی مشخص و زمینه برای فرهنگ‌سازی عمومی متناسب با نتایج حاصل از بررسی گروه‌های آماری مختلف مهیا شود. در حقیقت باید مشخص شود که برای هر فرد، هر قشر و هر کدام از دسته‌ها و گروه‌های جامعه، چه نوع فرهنگ‌سازی مورد نیاز است.
وی ادامه داد: در فرهنگ‌سازی برای جامعه همه افراد را نمی‌توان به یک چشم دید و مثلاً نمی‌شود یک تبلیغ تلویزیونی درست کرد و ۸۰ میلیون نفر را تحت یک تأثیر مشترک قرار داد. جامعه دانشگاهی آماده است تا همراه و همگام با مسئولان زمینه‌ساز پیشرفت و اعتلای نام ایران اسلامی در عرصه فناوری اطلاعات شود.
