طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی که در برخی کشورهای اروپایی قدمتی ۳۰ساله دارد، در ایران از سال۹۵ به‌صورت آزمایشی و محدود آغاز شد و پزشکان طرف قرارداد با بیمه‌ها ملزم به استفاده از این سیستم شدند.با اینکه این طرح به‌صورت پایلوت در چند شهر اجرا شد اما نزدیک به پنج سال طول کشید تا سراسری شود. طوری‌که از ابتدای دی امسال، دفترچه‌های کاغذی بیمه به‌طور کامل حذف شد. پزشکان و داروخانه‌ها در کش‌وقوس اجرای این طرح بودند که شیوع امیکرون باعث شد تا ضرب‌الاجل حذف نسخه‌های کاغذی به تعویق بیفتد و به ابتدای اردیبهشت سال آینده موکول شود.
یازدهم دی‌ماه وزارت بهداشت این خبر را اعلام و تاکید کرد که «برای جلوگیری از بروز مشکل برای افراد، با تاکید بر پیشبرد برنامه نسخه الکترونیک بدون توقف یا بازگشت به عقب، به سازمان‌ها و صندوق‌های بیمه‌گر مشمول قانون بودجه سال۱۴۰۰ کل کشور اجازه داده می‌شود در موارد استثنا مانند قطع برق یا مشکلات ناشی از نواقص موجود در زیرساخت و امثال آن که باعث ایجاد تجمع مردم و قرار گرفتن در معرض خطر ابتلا به کرونا می‌شود، تا اول اردیبهشت۱۴۰۱ نسبت به صدور، پذیرش و پرداخت نسخه کاغذی اقدام کنند.»
با راه‌اندازی نسخه‌های الکترونیکی اما بسیاری از اختلالات که تا قبل از این مشخص نشده بود، برملا شد. بسیاری از بیماران و پزشکان با مشکلات زیادی در نتیجه کار با این سیستم مواجه شدند. دسترسی به اطلاعات هویتی و شماره تلفن بیمار، دسترسی دستیاران پزشکان به این اطلاعات و بعضا نسخه‌نویسی آن‌ها به‌جای پزشکان، وصل نبودن برخی از مراکز درمانی به این سیستم و سرگردانی بیماران و… تنها بخشی از معضلات بیماران با الکترونیکی‌شدن نسخه‌هاست.
پیش از این عبدالرحیم ترابی، مدیرکل حقوقی سازمان بیمه سلامت اعلام کرده بود که انتشار اطلاعات هویتی و محرمانه بیمه‌شدگان ازسوی پزشکان یا در اختیار قراردادن نام کاربری و کلمه عبور سامانه نسخه الکترونیک، جرم است و پیگرد قانونی دارد. به‌گفته او، نشر اطلاعات بیمه‌شدگان مصداق بارز نقض حریم خصوصی و افشای اطلاعات و همچنین نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی است؛ بنابراین دسترسی به سوابق بیمه‌شدگان از قبیل سابقه دارو و خدمات پاراکلینیک تجویزی برای بیماران تنها با اجازه بیمه‌شده و به‌وسیله رمز دومرحله‌ای فراهم است و این اطلاعات هم‌اکنون تنها به پزشکان نمایش داده می‌شود. این در حالی است که به‌دلیل اختلال در اینترنت، در بسیاری مواقع رمز دوم برای بیمار فرستاده نمی‌شود و این اتفاق فرایند نسخه‌نویسی را با مشکل مواجه می‌کند.
کاهش سرعت اینترنت؛ سرگردانی بیماران در داروخانه‌ها و مراکز درمانی
همزمان مهدی زارعی، رییس شورای عالی داروخانه‌های انجمن داروسازان ایران با اشاره به سرگردانی بیماران در داروخانه‌ها و مراکز درمانی به‌دلیل سرعت کم اینترنت، گفته است که بدون فراهم کردن زیرساخت‌های لازم اصرار بر اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی به‌صورت ناقص دارند، در این شرایط حداقل انتظار این است که برای در دسترس بودن اینترنت پرسرعت و اصلاح نرم‌افزارهای سازمان‌های بیمه‌گر، فکر اساسی کنند.
به گفته او، سرعت کم اینترنت طی چند هفته گذشته، ارائه خدمات دارویی به بیماران را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده و موجب سرگردانی بیماران در داروخانه‌ها و مراکز درمانی شده است.
زارعی با بیان اینکه درعین‌حال مشکلات ساختاری نرم‌افزارهای سازمان‌های بیمه‌گر هم مزیدبرعلت است، گفت: با توجه به اینکه دولت بدون فراهم کردن زیرساخت‌های لازم اصرار بر اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی به‌صورت ناقص دارد، حداقل انتظار این است که برای در دسترس بودن اینترنت پرسرعت و اصلاح نرم‌افزارهای سازمان‌های بیمه‌گر فکر اساسی کند و اینترنت پرسرعت در اختیار کادر درمان بگذارد تا بتوانند به بیماران خدمات لازم ارائه کنند. روند فعلی موجب آسیب‌های جبران‌ناپذیری به ارائه خدمات دارویی به بیماران می‌شود.
مردم چه کنند؟
مریم درخشانی یکی از افرادی است که در استفاده از نسخه الکترونیک دچار مشکل شده است.
او چندین نسخه الکترونیک از پزشکان مختلف گرفته اما موفق نشده با استفاده از این نسخه‌ها کارهای درمانی خود را پیگیری کند. سلطانی به «صبح‌نو» می‌گوید: «نخستین‌بار اوایل بهمن‌ماه بود که پزشکم نسخه الکترونیک نوشت و من بعد از مراجعه به داروخانه متوجه شدم که در سیستم داروخانه شماره بیمه من ثبت نشده و نمی‌توانم داروهایم را بگیرم. دو روز بعد دوباره به مطب دکتر رفتم، پزشک روی سیستم به من نشان داد که داروها را ثبت کرده و تایید هم شده است اما مشخص نیست در فرایند الکترونیکی‌شدن نسخه چه اتفاقی افتاده که مسوول فنی داروخانه نمی‌توانست نسخه‌ام را به‌صورت آنلاین مشاهده کند. درنهایت پزشک داروهایم را در دفترچه وارد کرد.»
او بار دوم ۵اسفندماه به پزشک مراجعه کرد و با اینکه اصرار به نوشتن داروها در دفترچه بیمه داشت اما داروها به‌صورت الکترونیکی برایش ثبت شد. این‌بار هم با کدرهگیری به داروخانه رفت اما باز هم به او اعلام کردند که کد بیمه‌اش در سیستم ثبت نشده و باید نسخه کاغذی بیاورد. درخشانی می‌گوید از این وضعیت برای پیگیری درمانش، کلافه شده است.
جلال احمدی بیمار دیگری است که دل خوشی از الکترونیکی‌شدن نسخه‌ها ندارد. او هم می‌گوید: «برای تشخیص دقیق علت بیماری، پزشک برایم ام‌آرآی تجویز کرد اما مرکز درمانی که به آنجا مراجعه کردم بعد از جست‌وجو در سیستم عنوان کرد که هیچ کدی به نام من در سیستم ثبت نشده و فقط با در دست داشتن نسخه کاغذی می‌توانم ام‌آرای انجام دهم. من هم ناچار شدم دوباره نسخه کاغذی بگیرم و وقت ام‌آرآی را دوباره برای سه‌هفته بعد رزرو کنم. ضمن اینکه یکی، دوبار که پزشک برایم آمپول تجویز کرده بود، قسمت تزریقات به‌علت وصل‌نبودن به این سیستم، تزریق آمپول را که حتما باید با نسخه پزشک باشد، برایم انجام نداد.»
به‌گفته احمدی، با الکترونیکی‌شدن نسخه، برای گرفتن بیمه تکمیلی مشکلات زیادی ایجاد شده، چراکه بیمه تکمیلی هنوز از آن‌ها کپی صفحه اول دفترچه بیمه، پرینت نسخه و فاکتور می‌خواهد و برای گرفتن بیمه تکمیلی باید به دفاتر پیشخوان مراجعه کرد.
جباری هم از تجربه‌اش درباره نسخه الکترونیکی می‌گوید: «دوهفته پس از نخستین مراجعه‌ام به پزشک، با عودکردن نشانه‌های بیماری و در تماس تلفنی با مطب پزشک درخواست ویزیت حضوری داشتم که منشی مطب به من گفت نیازی به مراجعه حضوری نیست و فقط با اعلام کدملی می‌توانم از نسخه الکترونیکی که دستیار پزشک برایم می‌نویسد، استفاده کنم. من هم از اینکه ناچار نیستم ساعت‌ها در مطب منتظر بمانم استقبال کردم.»
او ادامه می‌دهد: «پس از پرداخت حق ویزیت و دادن شرح حال و ارسال رسید پرداخت حق ویزیت در واتساپ، دستیار پزشک برایم یک شماره پنج‌رقمی فرستاد که با آن باید به مرکز سونوگرافی مراجعه می‌کردم. برای اینکه خیلی معطل زمان سونوگرافی نشوم، تصمیم گرفتم به بیمارستانی در حوالی میدان ولی‌عصر که بدون نوبت‌دهی قبلی سونوگرافی انجام می‌دهد مراجعه کنم. اما منشی سونوگرافی به من گفت که به نسخه‌های الکترونیک دسترسی ندارد و باید برایش نسخه کاغذی ببرم؛ درحالی‌که پزشکان درمانگاه همان بیمارستان برای بیماران نسخه الکترونیک صادر می‌کردند و معلوم نیست چرا یک طبقه پایین‌تر به سیستم‌های الکترونیک متصل است و طبقه مربوط به آزمایشگاه و رادیوگرافی و سونوگرافی به این سیستم متصل نیست.» علاوه بر مشکلات نسخه‌نویسی، پرداخت هزینه ازسوی بیمارانی که مشمول بیمه هستند نیز با مشکلاتی مواجه شده است.
موسوی که شنبه هفته جاری به یکی از بیمارستان‌های دولتی مراجعه کرده است به «صبح‌نو» می‌گوید: «شنبه صبح به‌طور ناگهانی دچار حمله قلبی شده و به بیمارستان رفتم، تا حوالی ساعت یک ظهر بیمارستان بودم، زمانی که می‌خواستم تسویه کنم، صندوق‌دار گفت باید کپی کارت‌ملی و کپی صفحه اول و دوم شناسنامه‌ات را بدهی تا مشمول بیمه شوی.
من گفتم به‌طور ناگهانی آمده‌ام و مدارک ندارم، شماره ملی‌ام را بزنید متوجه می‌شوید که بیمه هستم، صندوق‌دار گفت: نه و آزاد حساب می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: مگر من در طول یک‌سال چندبار مریض می‌شوم که هر بار بخواهم هزینه آن را آزاد بدهم؟ انگار این الکترونیکی شدن نسخه‌ها به نفع بیمه و داروخانه‌ها و به ضرر بیمار و مراجعه‌کننده است.»
قطعا کامل شدن این طرح اثرات بسیار مثبتی را خواهد داشت، جلوگیری از استفاده بی‌رویه از داروها، جلوگیری از قاچاق دارو با نسخ تقلبی، استفاده بی‌رویه از کاغذ، آلودگی‌های منتقل‌شده از کاغذ، امکان استفاده از پزشکان آنلاین و شبانه‌روزی، دسترسی سریع پزشک و مراکز درمانی به سابقه بیمار، جلوگیری از امکان سوءاستفاده از بیمه ازسوی دیگران، حذف معطلی برای دریافت دفترچه بیمه، حل مشکل نسخه‌خوانی و امکان تحویل دارو اشتباه و بسیاری موارد دیگر.
با توجه به ویژگی‌های بالا هیچ شخصی مخالف گسترش این سیستم نسخه‌نویسی نخواهد بود اما با توجه به شرایط خاص حال‌حاضر باید پرسید آیا این سیستم درحال‌حاضر توانسته است به‌صورت کامل اجرایی شود؟ و آیا در زمان اجرا اشکالاتی که مردم مطرح می‌کنند رفع شده است یا نه؟ موضوعی که مسوولان مربوطه باید به آن توجه ویژه‌ای نشان دهند؛ درغیر این‌صورت، مشکلاتی که مردم با حذف دفترچه پیدا کرده و خواهند کرد، با حذف کامل در اردیبهشت‌ماه وارد یک بحران جدی خواهد شد.
