شهر هوشمند مفهومی تازه در ادبیات شهرسازی معاصر است که همزمان با نیازهای فزاینده و پیچیده شهروندان مطرح شده است، شهر هوشمند به شهری گفته میشود که با به کارگیری روشهای نوین، فرآیندها و کنشهای میان شهروندان، دستگاهها و عوامل محیطی را کنترل و کیفیت آنها را متناسب با نیازهای امروزی شهرها تنظیم کند.
سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری اصفهان به منظور تعیین سیاستها و راهبردها، همچنین تعیین مقیاسهای سنجش و اندازه گیری میزان تحقق شاخصه های شهر هوشمند، اقدام به چاپ کتابی با عنوان “شهر پایدار و هوشمند”کرده است.
ابراهیم خلیلیان، مدیر تحقیق و توسعه سازمان فاوا با اشاره به محتوای این کتاب میگوید: مطالعاتی از سال ۹۵ تا ۹۶ و در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات درباره شهر هوشمند انجام شده که نتیجه آن به صورت کتاب با عنوان “شهر پایدار و هوشمند” توسط انتشارات جنگل سامانه منتشر شده است.وی می افزاید: این مطالعات بر اساس نیاز در حوزه شهر هوشمند و ابعاد مختلف آن انجام میشود، در این کتاب آینده شهرها، جایگاه آنها در طول زمان، جمعیت پذیری شهرها، اقتصاد و تاثیرگذاری شهرها در جهان مورد بررسی قرار میگیرد.وی تصریح میکند: بررسی وضعیت شهرها در ۵۰ سال آینده یعنی تا سال ۲۰۵۰، برای در نظر داشتن ملاحظاتی به منظور دستیابی به شهر هوشمند اهمیت زیادی دارد، میزان جمعیت پذیری شهرها شاخص مهمی در فرآیند هوشمندسازی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
مدیر تحقیق و توسعه سازمان فاوا ادامه میدهد: تغییرات جمعیتی، تراکم در شهرها، چالشهای رشد سریع شهرها و مدل توسعه پایدار از جمله مباحث مطرح شده در این کتاب است، شهرها با جمعیت بالای خود دچار مشکلاتی از جمله آلودگی هوا، آلودگی زیست محیطی، آلودگی صوتی و نابسامانی های اجتماعی درمسیر رسیدن به توسعه پایدار است.
خلیلیان تاکید میکند: توسعه پایدار و هوشمندسازی باید در سه محور توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی و توسعه زیست محیطی انجام شود و سایر عوامل هوشمندسازی از جمله عوامل نهادی، انسانی و تکنولوژی حول این سه محور مدنظر باشد.وی تصریح میکند: شش محور حاکمیت و اقتصاد و محیط زیست و حمل ونقل شهری و زندگی به صورت هوشمند از جمله مولفههای اصلی برای توسعه شهر و تحقق شهر هوشمند است.
مدیر تحقیق و توسعه سازمان فاوا با اشاره به لزوم توجه به مولفه های شهر هوشمند برای تحقق توسعه پایدار شهری، خاطرنشان میکند: مفهوم دهکده جهانی در دنیای امروزی و قرن بیست و یکم بیشتر ازگذشته محقق شده است، مسافرتها و مهاجرتها در قرن معاصر آسانتر شده و انسانها مجبور نیستند صرفا در شهری که به دنیا آمده اند زندگی خود را ادامه بدهند.
خلیلیان ادامه میدهد: رقابت بین شهرها در قرن بیست و یکم پر رنگتر شده است و برای پیروزی شهر مورد نظر در این رقابتها باید بر روی جذابیت شهر تمرکز و ارزشهای پیشنهادی ارائه دهیم، این ارزشهای پیشنهادی باید مورد قبول شهروندان شهر مورد نظر و شهروندان دیگر شهرها قرار بگیرد تا برای سفر به شهر مورد نظر تمایل داشته باشند.
وی میگوید: خصیصه های الکترونیک، مجازی، دیجیتال، دانش، خلاق، قانون و شفاف از جمله ویژگیهای شهر هوشمند است و میتواند در مجموعه ارزشهای پیشنهادی ارائه شده برای شهر هوشمند مدنظر قرار بگیرد.
مدیر تحقیق و توسعه سازمان فاوا با بیان اینکه شهر خلاق، شهری است که انسانهای خلاق و توانمند ایده های نوآورانه خود را حوزه های شهری ارائه دهند، می افزاید: خدمات، زیرساختهای ارتباطی و مسئولان دستگاههای اجرایی سه مولفه اصلی ماهیت وجودی شهر است.
خلیلیان ادامه میدهد: تمایز شهر و روستا در سطح ارائه خدمات و افزایش کیفیت سطح خدمات در شهرها نسبت به روستاهاست، برای ارائه هرچه بهتر این خدمات باید به زیرساختهای شهری از جمله خیابانها، جاده ها، پلها و بیمارستانها و تمامی زیرساختهای ارتباطی مثل خطوط تلفن، مخابرات و دیتا توجه کرد.
دو بخش اصلی در فرآیند هوشمندسازی شهر
وی با بیان تعریف سادهای از شهر هوشمند، میگوید: شهر هوشمند شهری متشکل از سیستمهای هوشمند است که با یکدیگر مرتبط است، هوشمند سازی عمودی و افقی دوبخش اصلی هوشمندسازی یک شهر است.مدیر تحقیق و توسعه سازمان فاوا تاکید میکند: هوشمند سازی عمودی به معنای هوشمندسازی درونی دستگاههاست، در این راستا سازمانهای شهری از جمله شهرداری، آموزش وپرورش، بهداشت و درمان و نیروی انتظامی باید مولفه های هوشمندسازی را در ساختار درونی نهاد خود پیاده کنند.
وی میگوید: وابستگی خدمات ارائه شده از طرف سازمانهای مختلف شهری و استعلامات میان دستگاههای اجرایی نیازمند هماهنگی میان دستگاههای اجرایی و پیاده سازی هوشمندسازی افقی است، هوشمندسازی درون سازمانی و میان سازمانها شرایط را برای رسیدن به شهر هوشمند فراهم میکند.
خلیلیان تاکید میکند: سیستمهای هوشمند اطلاعات را از محیط اطراف دریافت و این اطلاعات را پردازش میکند، سپس بر اساس اطلاعات پردازش شده تصمیم مناسب را اخذ میکند، به طور مثال سیستم هوشمند آبیاری برای فضای سبز و پارک ها موجب صرفه جویی در مصرف آب و حفظ بهینه فضای سبز میشود.
مدیر تحقیق و توسعه سازمان فاوا میگوید: هوشمندسازی فضای سبز شهری نیازمند سنسورهایی است که میزان رطوبت دما و مشخصه های محیطی درختان و فضای سبز را اندازه گیری کند و اطلاعات را به مرکز پردازش بفرستد، این مولفه ها زمان آبیاری و میزان آب دهی را مشخص خواهد کرد.
خلیلیان با اشاره به سیستمهای هوشمند ترافیکی، میگوید: در این سیستم زمانبندی چراغها بر اساس تعداد وسیله نقلیه تنظیم میشود تا میزان تاخیر وسایل نقلیه کاهش پیدا کند، وجود سنسورهایی مثل دوربینهای تصویری نظارتی تعداد خودروها را مشخص و اطلاعات مربوط به آنها را گردآوری میکند سپس این اطلاعات توسط شبکه مخابراتی پردازش و زمان بندی ها مشخص میشود.
وی با بیان اینکه به کارگیری سیستمهای هوشمند در همه حوزه ها امکان پذیر است، تاکید میکند: ساختمانهای هوشمند میزان آب مصرفی واحدهای مسکونی را اندازه گیری میکند و اطلاعات را در اختیار مصرف کننده میگذارد، این اطلاعات در اختیار دستگاه هایی مثل شرکت آب و فاضلاب نیز قرار داده میشود.
مهمترین توانمندسازهای هوشمند
مدیر تحقیق و توسعه سازمان فاوا ادامه میدهد: هوشمندسازی در همه شاخصه های شهری ممکن است، اما برای انجام هوشمندسازی نیازمند توانمندسازی هستیم، به طور مثال سنسورها و دستگاههای اندازه گیری مهمترین توانمندسازهای هوشمند برای ثبت اطلاعات است.
وی می افزاید: هوشمندسازی ترافیک شهری نیازمند داشتن اطلاعاتی از میزان عبور و مرور وسایل نقلیه در خیابانها و چهارراههای شهر است، آبیاری هوشمند نیز نیازمند در اختیار داشتن سنسورهایی است که دما، رطوبت و سایر مشخصه های محیطی را اندازهگیری کند.
خلیلیان میگوید: یکی از مولفههای مهم شهر هوشمند اینترنت اشیاست، در این فرآیند اطلاعات سنسورها و المانهای شهری از جمله پلها، خیابانها، خودروها و انسانها گردآوری و به شبکه اینترنت وصل میشود، اطلاعات گردآوری شده در یک مرکز پردازش و تصمیمگیری متناسب بر اساس آن گرفته میشود.
وی با اشاره به ضرورت وجود منابع محاسباتی و مراکز داده اطلاعاتی، میگوید: هر شهر به حداقل هفت تا هشت مرکز داده برای گردآوری اطلاعات نیاز دارد تا شهر را به صورت شبکه ابری به هم متصل کند و همه اطلاعات دستگاههای اجرایی شهر پس از تجمیع پردازش شود.
مدیر تحقیق و توسعه سازمان فاوا با اشاره به نقش دقیق ابزارها در این فرآیند، تصریح میکند: ابزارها و تجهیزات مناسب سیستمهای ارتباطی مثل شبکه فیبر نوری، وای فای و اتصالات سیستمهای پردازش نرم افزار اطلاعاتی نقش موثری در پردازش و تحلیل اطلاعات گردآوری شده دارد.
لزوم تعاملپذیری نهادهای شهری در فرآیند هوشمندسازی
وی میگوید: تعامل پذیری میان دستگاههای اجرایی به منظور تبادل اطلاعات بر اساس استانداردهای مشخص و حفظ امنیت و حریم شخصی از جمله مشخصه های مطرح در فرآیند هوشمندسازی شهر است، گردآوری و پردازش داده ها نیز باید بر این اساس انجام شود.
خلیلیان خاطرنشان میکند: دستگاههای اجرایی باید با تعامل پذیری ستاد مشترکی تحت عنوان ستاد شهر هوشمند ایجاد کنند تا شرایط برای فعالیت متناسب توانمندسازها فراهم شود، تحقق شهر هوشمند نیازمند همکاری همه ارگانها از جمله شهرداری، دانشگاهها، آموزش و پرورش، بهداشت و درمان، نیروی انتظامی و سایر دستگاههای شهری همچنین تعامل با بخش خصوص و سرمایه گذاران است.
وی با اشاره به نقش کلیدی شهرداریها در فرآیند هوشمندسازی شهر، میافزاید: شهرداریها یکی از مولفه های اصلی در فرآیند برنامه ریزی شهری هستند و بیشتر از ۳۰۰ وظیفه مختلف از جمله نظارت بر حمل و نقل، ترافیک و حفظ فضای سبز شهر را بر عهده دارند.
مدیر تحقیق و توسعه سازمان فاوا تاکید میکند: شاخصه های پیامدی از دیگر موارد مطرح شده در کتاب شهر هوشمند و توسعه پایدار است، این شاخص ها بر اساس استاندارد ایزو ۳۷۱۲۰ میزان تحقق هوشمندسازی یک شهر را مشخص میکند.
وی میگوید: شاخصهای پیامدی در قالب ۱۷ مولفه اصلی از جمله شهر، اقتصاد، آب و هوا، محیط زیست، برنامه ریزی شهری و حاکمیت شهری مشخص میشود تا وضعیت هوشمندسازی شهر بر اساس این شاخصه ها سنجیده و ارزیابی شود.
