“زیان‌ده هستند … چون ایده خلاق و نویی ندارند برای رشد به تزریق منابع مالی وابسته‌اند… ارزش‌گذاری‌های غیر واقعی سبب شده سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر هم به آنها اعتماد نکنند… در نهایت ادغام می‌شوند یا اعلام ورشکستگی می‌کنند”، این جملات خلاصه وضعیت اکوسیستم استارتاپی ایران در سال‌های اخیر است.
ارزش‌گذاری‌های غیر واقعی که در سال‌های اخیر توسط سهام‌داران برخی از استارتاپ‌ها صورت گرفت در این روزها بلای جان اکوسیستم استارتاپی شده و سبب شده نه سرمایه‌گذاران حرفه‌ای به آنها اطمینان کنند و نه در بورس جایی برای آنها باشد؛ به طوری که مدیر عامل شرکت بورس نیز در نشست خبری اخیر خود رسماً اعلام کرد که استارتاپ‌ها به دلیل ریسک زیادی که دارند در بورس پذیرفته نخواهند شد.
در سال‌های اخیر تعدادی استارتاپ خود را خارج از مکانیزمی شفاف با روش‌های غیرمعمول ارزش‌گذاری کردند و مدعی شدند که قیمت سهام‌شان در مدت کوتاهی رشدی فضایی داشته است. سهام‌داران عمده آنها مدعی بودند که ارزش استارتاپ‌شان به یک میلیارد دلار رسیده اما مدت زمان زیادی نگذشت که صحبت از معاملات صوری شد و حتی مهدی الیاسی – معاون سیاست‌گذاری و ارزیابی راهبردی صندوق نوآوری و شکوفایی – به ارزش‌گذاری غیر واقعی استارتاپ‌ها اشاره کرد و گفت که “بعضی گنجشک را رنگ می‌کنند و جای قناری می‌فروشند”.
این موضوعات سبب شد حتی نگاه سرمایه‌گذاران ریسک پذیر نسبت به استارتاپ‌ها و ارزش‌گذاری‌های آنها با بدبینی همراه باشد و در نتیجه تزریق نقدینگی به این شرکت‌های نوپا با مشکلات زیادی روبرو شود و دامن کل اکوسیستم استارتاپی را بگیرد. حتی برخی از مجموعه‌ها در این دوران ادغام و در نهایت ورشکست شدند.
در این میان تعدادی از آن استارتاپ هایی که خود را به اصطلاح “یونی کرن” می‌نامیدند، نگران از وضعیت موجود به علت نبود منابع مالی، در خواست پذیرش خود را به بورس دادند اما جدا از اینکه شرایط اولیه ورود به بورس را نداشتند، ارزش‌گذاری غیر واقعی‌شان این بار دامن خودشان را گرفت؛ به طوری که شاپور محمدی – رئیس سازمان بورس- درباره این ارزش‌گذاری‌ها رسماً اعلام کرد که این ارزش‌گذاری‌ها به هیچ وجه قابل قبول و مشخص نیست که این استارتاپ‌ها این اعداد و ارقام را از کجا آورده‌اند؟!
اما اینکه ارزش‌گذاری استارتاپ ها مورد قبول سازمان بورس نیست یک بحث است و اینکه سازمان برای ترمیم اعتماد از دست رفته سرمایه‌گذاران چه می‌کند، بحث دیگری است. سوال بسیاری از افراد در چنین شرایطی این است که چرا مسئولان مربوطه با این گونه سوداگری‌ها برخورد قانونی نمی‌کنند، چراکه عدم برخورد قانونی با چنین اقداماتی سبب شده این معاملات و ارزش‌گذاری‌های صوری در فضای اکوسیستم استارتاپی اپیدمی شود.
جعفر جمالی – معاون حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار – سابقا در پاسخ به اینکه آیا اگر شرکتی قبل از ورود به بازار سرمایه با هدف افزایش ارزش شرکت معاملات صوری انجام دهد و بگوید قسمتی از سهامش را سرمایه‌گذار خارجی خریداری کرده است و سپس در خواست پذیرش به بورس یا فرابورس دهد و در حین بررسی برای پذیرش یا بعد از پذیرش ثابت شود معاملات و سرمایه‌گذار خارجی صوری بوده، آیا قانون آن شرکت را مجرم می‌شناسد؟ گفت: از لحاظ قانون اوراق بهادار سال ۱۳۸۴ و قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، هر گونه ارائه اطلاعات خلاف واقع یا عدم ارائه اطلاعات به سازمان بورس جرم است.در این روزها عدم اعتماد سرمایه‌گذاران به استارتاپ‌ها سبب شده تعدادی از استارتاپ‌ها جمع یا ادغام شوند. بسیاری از کارشناسان معتقدند این ادغام‌ها در کنار نبود سرمایه‌گذاری در آنها به معنی ورشکستگی این کسب و کارهاست و نتیجه ارزش‌گذاری‌های غیر واقعی این شد که آن کسب و کارها نه تنها خلق مزیت نکردند، بلکه اعتماد سرمایه‌گذاران را هم خدشه‌دار کردند و مانع تزریق پول به ایده‌های نو شدند.
در این فضا بسیاری معتقدند که با افرادی که با ارزش‌گذاری‌های غیر واقعی سبب شدند بازار نسبت به یک صنعت نو بدبین شود باید برخورد قانونی صورت گیرد تا شاید اعتماد از دست رفته سرمایه‌گذاران بازگردد.
