طی یکسال اخیر نرخ اینترنت دچار تغییرات زیادی شده است.پس از اتفاقات فراوان،جزییات تعرفه‌های اینترنت غیرحجمی اعلام شد که خلاصه آن عبارت است از : بابت ترافیک بین الملل دو برابر هزینه کسر میشود. با اعمال این شیوه ی ،در این نوشتار چند کلید واژه را بررسی میکنیم.
اولین موضوعی این است که جدول‌های ارائه‌شده توسط شرکتها، همگی بر اساس ترافیک داخلی هستند، نه ترافیک اصلی! بعنوان مثال کاربر با خرید طرح۱۶ مگابیت ۳۲۰ گیگابایتی شرکتی، تصور این را دارد که ۳۲۰ گیگابایت حجم در اختیارش قرار خواهد گرفت؛ درحالی‌که این حجم بر اساس ترافیک داخلی و با نرخ ۱ به ۲ ارائه شده است. به این معنا که فقط نصف ترافیک درج‌شده در جدول تعرفه های شرکتها، مربوط به اینترنت بین‌الملل میشود.
مسئله این است که وقتی مصرف اصلی کاربران، اینترنت بین‌الملل است، چرا جدول‌های ارائه‌شده توسط شرکتها به‌جای ارائه مستقیم حجم اصلی، ترافیک را بر اساس سقف داخلی و با اعداد گمراه‌کننده‌ی چند برابری اعلام می‌کنند؟ این کار چه بر اساس قانون وزارت ارتباطات باشد و چه بر اساس تصمیم خود شرکتها، در هر دو صورت ناخواسته باعث فریب خوردن عده‌ی زیادی از کاربران خواهد شد؛ چرا که قشر عام که تخصص خاصی در این زمینه ندارد و تنها به دیدن جدول بسنده میکند و با تصور خرید ترافیک اعلام‌شده سرویس را سفارش می‌دهد. اما در عمل نصف، یک‌سوم یا حتی یک‌چهارم اعداد درج‌شده در اختیارشان قرار خواهد گرفت! بهتر نبود که به‌صورت کاملا شفاف از حجم بین‌الملل در جدول‌ها استفاده می‌شد و در عوض نحوه کسر ترافیک داخلی با نرخ نیم بها، یک‌سوم یا یک‌چهارم عنوان می‌شد؟
** عدم وجود محتوی داخلی
ترافیک بین‌الملل یعنی تمامی اپلیکیشن‌ها و سایتهای خارج از ایران مانند اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، یوتیوب، فیسبوک، گوگل، اپ‌استور، پلی‌استور، ساندکلاد، اسپاتیفای،لینکدین،یاهو،یوتیوب و تقریبا هرآنچه در دنیای اینترنت به آن نیاز پیدا خواهید کرد.در مقابل ترافیک داخلی به سایت بانک‌ها، آپارات، کافه‌بازار، خبرگزاری‌ها و موارد مشابه خلاصه میشود.با توجه به عمده استفاده ی کاربران از سایتهای و اپهای خارجی که ذکر شد، آیا نمونه های داخلی با کیفیت و مشابه در کشورداریم که جایگزین موارد پر استفاده شود تا ترافیک مصرفی کاربران داخلی محاسبه شود؟آیا سایت های پربازدید در ایران همگی بروی سرورهای داخلی هستند؟
** دخالت دولت در نحوه ی استفاده ی کاربران
وظیفه دولت قیمت‌گذاری و کنترل قیمت نیست بلکه باید با گذاشتن قوانین و سیاست‌های تجارتی و رقابتی باعث ایجاد رقابت عادلانه در بازار و کیفیت و خدمات و قیمت‌ها شود.چرا دولت روی ترافیک داخلی اصرار دارد؟ اینترنت را به چه دلیل باید تفکیک کرد؟ هرکس آنطور که دوست دارد مصرف کند، اکثر مردم اینترنتشان صرف شبکه های اجتماعی و پیامرسانها میشود ولی اینترنت فقط این نیست،پژوهشگران،محققان ،گیمرها چگونه نیاز خود را مرتفع سازند؟!
** کاهش سرعت دانلود
مورد دیگری که باعث ابهام کاربران شده، سرعت دانلود در سرویس‌های ارائه‌شده است. تا قبل از تعرفه‌های غیر حجمی، اکثر شرکتها پهنای باند سرویس‌ها را به‌عنوان یک طرح تشویقی تا میزان کشش خط کاربر باز گذاشته بودند که البته این موضوع همیشه صادق نبود. شرکت‌های اینترنتی برای کنترل، مخصوصا در ساعات دانلود شبانه، پهنای باند کاربران را به میزان پهنای باندی که کاربر خریداری کرده بود، کاهش می‌دانند اما در تعرفه‌های غیر حجمی، تمامی شرکتها این طرح تشویقی را حذف کردند که در نتیجه، سرعت دانلود در سرویس‌های غیر حجمی برای شماری از کاربران با قبل کاهش داشته است.
** سانسور غیرمستقیم
با تمام محدودیتهای اعمال شده در اینترنت به اصطلاح منصفانه شاهد سانسور غیرمستقیم با اعمال فشار حجم و تعرفه به کاربران هستیم. تعرفه های جدید اینترنت می تواند به شکل یک مکانیزم سانسور عمل کند.این حجم محدود ماهیانه قرار است بین ترافیک داخلی و ترافیک خارجی تقسیم شود. یعنی مثلا اگر شما ایکس تومن پول دادید در ماه، حق دارید آ گیگ ترافیک سایت های ایرانی را استفاده کنید.به عقیده وزارت خانه ،اگر از سایت های ایرانی استفاده کردید، هزینه ی مصرفی برای کاربر بعنوان ترافیک داخلی محاسبه میشود ولی اگر سراغ سایتها یا اپ های خارجی بروید، دو برابر ترافیک از کاربران کسر میشود.مفهوم این رفتار بصورت ساده اینگونه تعبیر میشود : وقتی کاربران شروع به استفاده از اینترنت جهانی کنند ،ترافیک اینترنت آنها دو برابر محاسبه شده و سریعتر به اتمام میرسد.در نتیجه کاربران برای حفظ ترافیک خود مجبور به استفاده از سایت های ایرانی میشوند.حتی برخی سایتهای پربازدید داخلی سرورهایشان در ایران نیست.
***محتوای داخلی در مقابل محتوای بین الملل
اگر بخواهیم از زبان آمار به این موضوع توجه کنیم و تمامی سایتهای ایرانی با پسوند ir را مشمول ترافیک داخلی بدانیم،نگاهی به آمار منتشر شده از سایت webhosting نشان می‌دهد تعداد کل دامنه‌های ثبت شده در جهان تا ۱۲فوریه سال ۲۰۱۶، ۱۶۳ میلیون و ۹۱۷ هزار و ۶۰۵ مورد است. بنابر آخرین آمار مربوط به ایران که در این سایت آمده کل دامنه‌های ثبت شده در ایران ۱۱۳هزار و ۴۳۹مورد بود که ایران را در رتبه ۴۰ قرار می‌دهد. به عبارت دیگر، ایران تنها دارای ۱/ ۰درصد از دامنه‌های ثبت شده جهانی، یعنی حتی کمتر از یک درصد است. در این رده‌بندی آمریکا با ۱۰۴میلیون و ۴۶۱هزار و ۶۷۱ مورد ، آلمان ۷میلیون و ۸۱۱ هزار و ۷۴ و چین ۴ میلیون و ۹۱هزار و ۷۹۴ در صدر جدول کشورهای با بیشترین دامنه قرار دارند. آمار سایت w۳techs حاکی از آن است که بیشترین دامنه با سهم ۶/ ۴۶درصدی به com. تعلق دارد و همچنین وب‌سایت‌ها با دامنه ایران (ir.)۱/ ۱درصد از کل وب‌سایت‌ها را تشکیل می‌دهد. البته وب‌سایت‌های ایرانی با دامنه‌های دیگر مانند net. و org. و com. و در نظر گرفته نشده‌اند و در نتیجه درصد کل وب‌سایت‌های ایرانی از مقدار ۱/ ۱ درصد بیشتر است. آمار نقل شده از سایت alexa نشان می‌دهد که ۴/ ۸۴درصد وب سایتهای مورد استفاده به زبان فارسی، ۴/ ۱۵درصد به زبان انگلیسی و ۲/ ۰ یعنی یک‌وب‌سایت به زبان روسی است.بدین ترتیب ملاحظه میشود در بهترین حالت کمتر از ۲ درصد از محتوای اینترنت با ترافیک داخلی محاسبه میشود و کاربر یا بایستی قید دو برابر بودن ترافیک بین الملل را زده و به محتوی مورد نظر خود دست یابد یا بایستی بعد از اتمام ترافیک منتظر سپری شدن ترافیک خود با سرعت ۱۲۸ کیلو بماند!!!!
**وجود مشکلات فنی
یکی دیگر از ضعف‌های اصلی شیوه اجرای طرح تفکیک اینترنت به مسایل فنی آن مربوط میشود. باتوجه به اینکه وظیفه ثبت IP بر عهده صاحبان سایتها گذاشته شده و با نظر به داینامیک بودن برخی IPهای سایتها، در هربار ورود کاربران به سایت این احتمال وجود دارد که با IP متفاوتی از آنچه در رگولاتوری ثبت شده فرد وارد سایت داخلی شود که در این صورت ترافیک داخلی نخواهد بود و به قیمت اینترنت بین‌الملل محاسبه میشود.
*** کاربران نظارت کنند
در شروع این طرح، وزارت ارتباطات لیستی از سایتهای منتخب را ارایه کرد. سایت‌هایی که وزارت ارتباطات آنها را داخلی ارزیابی می‌کرد با تعرفه نصف در اختیار کاربران قرار می‌گرفتند و حتی با توافقات صورت گرفته بین برخی اپراتورها این هزینه‌ها حتی تا صفر نیز کاهش پیدا کرد. به این ترتیب طبیعی است که مشترک ترجیح دهد به سایت‌هایی مراجعه کند که بابت آنها هزینه کمتری داده و یا بارگذاری صفحات آنها رایگان باشد.پس از اعتراض مدیران سایتهای با سابقه در مقابل لیست وزارت ارتباطات،اعلام شد تمامی تولیدکنندگان محتوای داخلی که محصولات آنها در داخل کشور میزبانی میشود می‌توانند با مراجعه به پورتال سازمان فناوری اطلاعات ایران دامنه و آدرس عددی (IP) خود را ثبت کنند.وی همچنین تاکید کرد که مشترکان خدمات اینترنت پرسرعت ثابت درصورت بروز تخلف یا وجود مشکل در دریافت سرویس می‌توانند شکایت خود را در سامانه ۱۹۵ ثبت کرده و پاسخگویی به آن را پیگیری کنند.به عبارت دیگر از یکسو صاحبان سایتها می‌بایست خود آدرس آی‌پی سایتشان را ثبت کنند و از سوی دیگر اعلام تخلف شرکت‌های اینترنتی هم بر عهده کاربران است. به این ترتیب اجرای این طرح هم بر دوش صاحبان سایتها و کاربران اینترنت ایران گذاشته شده است همانند طرحهای چون پیامکهای تبلیغاتی و طرح رجیستری و پیامهای ارزش افزوده
