اگر درباره اینترنت غیر حجمی سؤالی دارید، یا دوست دارید بدانید که با خرید تعرفه‌های غیر حجمی، در حقیقت چند گیگابایت حجم در اختیار شما قرار خواهد گرفت حتما این مطلب را بخوانید.الزام شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی سرویس اینترنتی از سوی دولت برای تغییر تعرفه‌ها و جایگزین کردن سرویس‌های پیشین با تعرفه‌های موسوم به غیر حجمی، باعث شده است در چند هفته‌ی اخیر شاهد جنب و جوش در این شرکت‌ها باشیم. ارائه‌ی سرویس و حذف آن برای تغییراتی که اغلب در مسیر بهبود است، باعث شد تقریبا پس از چند هفته جدولی کامل از سرویس‌هایی که شرکت‌های اینترنتی قرار است به کاربران ارائه کنند، در اختیار داشته باشیم. در این مقاله سعی خواهیم کرد به تشریح کامل جزئیات تعرفه‌های جدید بپردازیم.
مطالب مرتبط
- تعرفه اینترنت و منطق دولتی
- جزئیات تعرفه جدید اینترنت نامحدود
- مقایسه تعرفه های اینترنت غیرحجمی
- تحمیل مدل دولتی به قیمت اینترنت
غیر حجمی یا نامحدود؟ بعد از اتمام حجم چه خواهد شد
پاولین موضوعی که تقریبا اکثر کاربران اینترنتی به آن اشاره می‌کنند، غیر حجمی بودن طرح‌های ارائه‌شده است. تصور که کاربران از این طرح دارند «اینترنت نامحدود» است؛ درحالی‌که چنین موضوعی نیست و تعرفه‌های جدید نه با عنوان «نامحدود»، بلکه با عنوان «غیر حجمی» در اختیار کاربران قرار خواهند گرفت. معنای اینترنت غیر حجمی این است که برقرار بودن ارتباط اینترنتی شما وابسته به حجم نیست. درواقع شما حتی با گذر از ترافیک‌های منصفانه همچنان قادر به استفاده از اینترنت خواهید بود و به جای قطع شدن سرویس، با کندی نسبتا شدید سرعت مواجه خواهید شد که برای رفع آن باید ترافیک جداگانه (هر گیگ بین‌الملل ۲ هزار تومان)خریداری کنید.
البته بسیاری از کاربران بر این عقیده‌اند که این طرح در عمل غیر قابل اجرا است و استفاده از اینترنت در سرعت‌های پایین مد نظر وزارت ارتباطات (سرعت ۱۲۸ کیلوبیت با دانلود ۱۶ کیلوبایت در ثانیه) غیر ممکن است و کاربر ناچار به خرید حجم خواهد شد که این امر، عملا معنا غیر حجمی بودن را از بین خواهد برد. از همین رو وزیر ارتباطات اعلام کرده است که به‌زودی سرعت‌های جدیدی را به‌عنوان کف سرعت سرویس‌ها تعیین خواهد کرد.
چه میزان ترافیک؟
متأسفانه شیوه‌ی اجرایی و اعلام شدن تعرفه‌ها به قدری مبهم است که بسیاری از کاربران متوجه طرحی که خریداری می‌کنند، نمی‌شوند. اولین موضوعی که باید شما را از آن آگاه کنیم این است که جدول‌های ارائه‌شده توسط شرکت‌ها، همگی بر اساس ترافیک داخلی هستند، نه ترافیک اصلی! برای مثال جدول ارائه‌شده توسط شاتل را مثال می‌زنیم: کاربر با خرید طرح ۱۶ مگابیت۳۲۰ گیگابایتی، تصور این را دارد که ۳۲۰ گیگابایت حجم در اختیارش قرار خواهد گرفت؛ درحالی‌که این حجم بر اساس ترافیک داخلی و با نرخ ۱ به ۲ ارائه شده است. به این معنا که فقط ۱۶۰ گیگابایت از ۳۲۰ گیگابایت درج‌شده در جدول شاتل، مربوط به اینترنت بین‌الملل می‌شود. (این قانون با نسبت‌های مختلف در جداول شرکت‌های دیگر نیز برقرار است). اگر هنوز با تفاوت اینترنت داخلی و بین‌المللی آشنا نیستید، بخش بعد را بخوانید.
اینترنت بین‌الملل چیست؟
اینترنت بین‌الملل یعنی تمامی اپلیکیشن‌ها و سایت‌های خارج از ایران مانند اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، یوتیوب، فیسبوک، گوگل، اپ‌استور، پلی‌استور، ساندکلاد، اسپاتیفای و تقریبا هرآنچه در دنیای اینترنت به آن نیاز پیدا خواهید کرد. در مقابل ترافیک داخلی به سایت بانک‌ها، آپارات، کافه‌بازار، خبرگزاری‌ها و موارد مشابه خلاصه می‌شود. در واقع در طرح مذکور شاتل شما ۳۲۰ گیگابایت ترافیک را تنها در صورتی در اختیار دارید که از سایت‌های داخلی استفاده کنید! اما اگر قصد استفاده از اینترنت بین‌الملل داشته باشید (که قطعا دارید) فقط یک دوم این عدد را در اختیار خواهید داشت. این میزان در هر شرکت متفاوت هست. اعداد «اصلی» اعلام‌شده توسط های‌وب را تقسیم بر ۴، پیشگامان را تقسیم بر ۳ و باقی شرکت‌ها را تقسیم بر ۲ کنید تا حجم بین‌الملل و خالصی که در اختیارتان قرار خواهد گرفت به دست آورید.
عدم شفاف‌سازی
دلیل اصلی ابهام کاربران عدم شفاف‌سازی طرح‌های ارائه‌شده است. مسئله این است که وقتی مصرف اصلی کاربران، اینترنت بین‌الملل است، چرا جدول‌های ارائه‌شده توسط شرکت‌ها به‌جای ارائه مستقیم حجم اصلی، ترافیک را بر اساس سقف داخلی و با اعداد گمراه‌کننده‌ی چند برابری اعلام می‌کنند؟ این کار چه بر اساس قانون وزارت ارتباطات باشد و چه بر اساس تصمیم خود شرکت‌ها، در هر دو صورت ناخواسته باعث فریب خوردن عده‌ی زیادی از کاربران خواهد شد؛ چرا که قشر عام که تخصص خاصی در این زمینه ندارد و تنها به دیدن جدول بسنده میکند و با تصور خرید ترافیک اعلام‌شده سرویس را سفارش می‌دهد. اما در عمل نصف، یک‌سوم یا حتی یک‌چهارم اعداد درج‌شده در اختیارشان قرار خواهد گرفت! بهتر نبود که به‌صورت کاملا شفاف از حجم بین‌الملل در جدول‌ها استفاده می‌شد و در عوض نحوه کسر ترافیک داخلی با نرخ نیم بها، یک‌سوم یا یک‌چهارم عنوان می‌شد؟
همانطور که گفته شد، ترافیک اعلامی شرکت‌ها بر اساس سقف ترافیک داخلی! . به این معنا که در جدول یک گیگابایت مصرف بین‌الملل همان یک گیگ و یک گیگابایت مصرف داخل، ۵۰۰ مگابایت (یعنی نیم بها) از اعداد درج‌شده کسر خواهد شد. . اما اگر قصد استفاده از جدول اصلی شرکت‌ها دارید، باید به این شکل عمل کنید: اعداد اعلامی های‌وب را تقسیم بر ۴، پیشگامان را تقسیم بر ۳ و فن آوا، شاتل، آسیاتک، صبانت، پارس آنلاین و مخابرات را تقسیم بر ۲ کنید تا حجمی که برای اینترنت بین‌الملل (تقریبا بخش اصلی تمام نیازهایتان) در دسترس شما خواهد بود به دست آورید.
نکته: اگرچه مسئولان مخابرات بارها اعلام کرده‌اند که نرخ ترافیک بین‌الملل و داخلی به‌صورت یک‌دوم محاسبه خواهد شد؛ اما همچنان گزارش‌هایی از سوی کاربران مبنی بر یک‌سوم بودن سرویس ها به ما ارسال می شود. ما بر اساس اعلام رسمی و چندباره مخابرات نسبت یک‌دوم را در جدول ارائه کردیم؛ اما برای اطمینان بیشتر، قبل از خرید، از ۲۰۲۰ استان خود این موضوع را جویا شوید.
سرعت دانلود
مورد دیگری که باعث ابهام کاربران شده، سرعت دانلود در سرویس‌های ارائه‌شده است. تا قبل از تعرفه‌های غیر حجمی، اکثر شرکت‌ها پهنای باند سرویس‌ها را به‌عنوان یک طرح تشویقی تا میزان کشش خط کاربر باز گذاشته بودند که البته این موضوع همیشه صادق نبود. شرکت‌های اینترنتی برای کنترل، مخصوصا در ساعات دانلود شبانه، پهنای باند کاربران را به میزان پهنای باندی که کاربر خریداری کرده بود، کاهش می‌دانند. برای مثال کاربری که تعرفه‌ای با پهنای باند ۲ مگابیت خریداری کرده و کیفیت مناسب خط وی اجازه‌ی دریافت پهنای باند ۱۶ مگابیت را در اختیار وی گذاشته بود، تنها در صورت مساعد بودن شرایط قادر به استفاده از این پهنا بود. به این معنا که شما حتی با خرید سرویس یک مگابیت هم می‌توانستید پهنای باندی برابر با بیشینه ظرفیت خط دریافت کنید. اما در تعرفه‌های غیر حجمی، تقریبا تمامی شرکت‌ها (به‌جز پارس آنلاین برای سرویس‌های بالای ۳ مگابیت) این طرح تشویقی را حذف کردند که در نتیجه، سرعت دانلود در سرویس‌های غیر حجمی شاید برای شماری از کاربران با قبل تفاوت داشته باشد. برای مثال، در تعرفه‌های غیر حجمی سرعت دانلود سرویس ۱۶ مگابیت در بهترین حالت ۲ مگابایت در ثانیه و سرعت دانلود سرویس ۵۱۲ کیلوبیت در بهترین حالت ۶۴ کیلوبایت در ثانیه خواهد بود. باقی سرویس‌ها نیز به همین نسبت محاسبه خواهند شد. تأکید می‌کنیم که باز بودن پهنای باند پارس آنلاین برای سرعت‌های بالای ۳ مگابیت و همچنین باز نبودن پهنای باند در سایر شرکت‌ها ممکن است در آینده تغییر کند.
درواقع با توجه به اینکه سرعت انتقال اطلاعات در شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت با استفاده از بیت در ثانیه بیان می‌شود، کاربران در زمان دانلود اعدادی به‌مراتب پایین‌تر را مشاهده می‌کنند. این تفاوت به این علت است که کوچک‌ترین واحد انتقال اطلاعات در حافظه کامپیوتر برحسب بایت است. با توجه به اینکه هر بایت از هشت بیت تشکیل شده، در بهترین حالت سرعت دانلود در نرم‌افزاری مثل IDM برای سرعت ۱۶ مگابیت در ثانیه، ۲ مگابایت در ثانیه خواهد بود.
حجم ارزان تر، سرعت گران تر
عده‌ای از کاربران انتقادهای شدیدی بر طرح‌های جدید غیر حجمی دارند که البته چندان هم بیراه نیست. در تعرفه‌های جدید، با توجه به نحوه‌ی محاسبه‌ی سرعت دانلود که در بالا اشاره کردیم، برای آنکه سرعت بالایی در اختیار داشته باشید «باید» حجم‌های بالا و گران‌تر را خریداری کنید. برای مثال یک کاربر کم‌مصرف که شاید نهایت استفاده‌ی او ۲۰ گیگابایت باشد، محکوم به استفاده از سرعت یک مگابیت (سرعت دانلود حدودی ۱۲۵ کیلوبایت در ثانیه) است. اگر سرعت بالاتری بخواهد، ناچارا باید با هزینه بیشتر، سرویس‌های بالاتری خریداری کند؛ درحالی‌که تحت هیچ شرایطی به ترافیک‌های موجود در آن سرویس نیاز پیدا نخواهد کرد. بگذارید این موضوع را با یک مثال روشن کنیم: کاربری که قبل از این طرح‌ها، با ۲۰ الی ۳۰ هزار تومان در ماه نهایت سرعت را بر اساس کشش خط خود در اختیار داشت، از حالا باید گران‌ترین طرح موجود یعنی ۱۶ مگابیت ۸۰ هزار تومانی را خریداری کند تا نهایتا سرعت دانلود ۲ مگابایت در ثانیه در اختیار داشته باشد.
درواقع اگر ترافیک را ملاک مقایسه با گذشته قرار دهیم، بله! قیمت‌ها کاهش پیدا کرده است و با همان قیمت یا کمتر، میزان ترافیک بسیار بیشتری در اختیار کاربر قرار خواهد گرفت. اما اگر سرعت را ملاک قرار دهیم، خیر! طرح جدید هزینه‌های کاربری که به دنبال سرعت بالا است، چندین برابر افزیش خواهد داد و باید هزینه بسیار بیشتری خرج کند تا بتواند همان سرعتی را در اختیار داشته باشد که قبل از این طرح در اختیار داشت.
نکته‌ی دیگری که در مورد تعرفه‌های جدید می‌توان مطرح کرد، امکان استفاده از تعرفه‌هایی با نرخ پهنای باند بالا است. هرچند خریداری پهنای باند بالا با ترافیک بیشتر جذاب است؛ اما باید این نکته را نیز در نظر داشت که به دلیل کیفیت نه‌چندان خوب زیرساخت مخابراتی، عملا بخش بزرگی از کاربران قادر به دریافت پهنای باند ۱۶ مگابیتی نیستند؛ از این‌رو کاربری که خط وی تنها قادر به دریافت پهنای باند ۴ مگابیتی باشد، در صورت خرید تعرفه ۱۶ مگابیتی، قادر نیست از تمام ظرفیت استفاده کند و تنها حجم بالا نصیب وی خواهد شد که شاید با وضعیت خط پایین کاربر قادر به استفاده از تمام آن نباشد. با توجه به اینکه شرکت‌های ارائه‌کننده‌ی سرویس دخالتی در وضعیت پهنای باند ندارند، در صورت بروز مشکل این‌چنینی، توپ را به زمین شرکت مخابرات می‌اندازند.
از میان تمام شرکت‌های مورد بررسی، تمامی شرکت‌ها جز های‌وب فروش اینترنت با تعرفه‌های غیر حجمی خود را آغاز کرده‌اند.
نتیجه‌گیری
هرچند بسیاری از شرکت‌های اینترنتی با مطرح شدن طرح‌های غیر حجمی اینترنت از کاهش سوددهی خود خبر دادند، اما می‌توان به‌روشنی دید که ایجاد فضایی رقابتی تقریبا باعث شده است تمام شرکت‌ها در حد توان پای در بازار رقابتی بگذارند و تعرفه‌هایی بهتر از گذشته برای فروش در اختیار کاربرانشان قرار دهند، حال آنکه شاید امکان بهبود بیش از این نیز وجود داشته باشد. هرچند تعرفه‌های جدید از برخی ابعاد نسبت به گذشته بهبود یافته است؛ اما هنوز کاستی‌های زیادی وجود دارد که نمی‌توان شرکت‌های اینترنتی را مسئول اصلاح تمامی این مشکلات خواند. وجود انحصار در ارائه‌ی اینترنت بر بستر فیبر و سیاست‌های شرکت مخابرات برای انحصارگرایی در فروش اینترنت ADSL (ارائه‌ی اینترنت بر بستر کافو نوری و خطوط PCM) باعث شده است شرایط ایده‌آل برای رقابت بهتر که نتیجه‌ی آن افزایش کیفیت خدمات و در نتیجه رضایت بیشتر کاربران است، فراهم نشود.
