دو سال از هیاهوی پروانه‌های جدید ارتباطات ثابت می‌گذرد و حالا عمر تعداد زیادی از مجوز‌های صادر شده به یک سال رسیده است اما از تحولی که قرار بود با صدور این پروانه‌ها ایجاد شود هنوز خبری نیست؛ نه فضای رقابتی ایجاد شد، نه سرمایه‌گذاری صورت گرفت و نه تکنولوژی‌های جدید ارتباطی پا به میدان گذاشتند. حالا ۱۶ شرکت و کنسرسیوم بزرگی که جایگزین هزار دارنده پروانه ارتباطی ثابت شدند تا بازار سامان یابد همچنان فقط ADSL ارایه می‌دهند و بس.
از پروانه‌های جدید تا وعده‌های بعید
سال ۹۳ بود که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با فرا رسیدن زمان تمدید پروانه‌های PAP, PSTN, ISDP و ISP تصمیم به اصلاح ساختاری پروانه‌های حوزه ارتباطات ثابت در کشور گرفت. بر این اساس به دنبال تدوین اصول کلی صدور پروانه‌های جدید در دو دسته ارتباطات ثابت (FCP) و خدمات ارتباطی ثابت (ISP) و در نهایت تصویب این اصول در کمیسیون تنظیم مقررات از سال ۹۴، نخستین پروانه FCP یک سال پیش در ۱۰ آبان سال گذشته در این بخش صادر شد.
افزایش سرمایه‌گذاری و توسعه بازار پهن‌باند و خدمات مبتنی بر آن و نیز رقابت سازنده میان اپراتورها و افزایش کیفیت خدمات و در نهایت شکست انحصار شرکت مخابرات ایران اهدافی بود که برای صدور پروانه‌های جدید اعلام می‌شد. در همین حال پرداخت حق امتیاز برای دریافت پروانه‌های ملی و منطقه‌ای و تادیه ضمانتنامه بانکی برای حسن اجرای تعهدات و همچنین شرایط سخت‌گیرانه برای احراز شایستگی متقاضیان اخذ پروانه FCP از جمله مقدماتی بود که از سوی رگولاتور برای صدور پروانه‌های جدید ارتباطی در نظر گرفته شد.
برخلاف پروانه‌های قبلی PAP، ایجاد پورت مبنای تعهد در پروانه‌های FCP در نظر گرفته نشد و اپراتورهای دارای پروانه باید هر ساله درصدی از شبکه مورد نیاز خود را مستقل از شبکه اپراتور غالب (شرکت مخابرات ایران) تامین کنند تا رقابت در بخش زیرساخت های دسترسی و انتقال شبکه توسعه یابد.
به این ترتیب در آبان سال گذشته ۷ پروانه FCP صادر شد و بر اساس اعلام سایت رگولاتوری حالا ۱۶ شرکت مجوز FCP برای یک دوره ۱۰ ساله مجوز FCP گرفته‌اند.
اسفند تمام شد، فعالیت شروع نشد
در دی ماه سال گذشته رگولاتوری برآورد کرده بود که سرویس‌دهی اپراتورهای جدید اینترنت و دارنده پروانه خدمات ارتباطات ثابت (FCP ) تا دو ماه آینده یعنی اسفند ماه سال گذشته آغاز شود. همچنین مقرر شده بود اپراتورهای مذکور تمامی خدمات اینترنت، تلفن ثابت، تلفن اینترنتی و وای‌فای و نیز سایر سرویس‌ها را بدون محدودیت تکنولوژی ارایه دهند.
وعده واگذاری فیبر نوری و تلفن ثابت از سوی FCPها یکی دیگر از آن وعده‌هایی بود که همزمان با صدور نخستین پروانه‌ها اعلام شد. در همان روزها وزیر ارتباطات گفته بود که امروز مردم حتی در بسیاری از شهرهای بزرگ در نوبت ثبت‌نام تلفن ثابت یا نوبت دریافت هستند و ۷ شرکت ارتباطات ثابت که به تازگی پروانه گرفته‌اند باید این خلاء را سریع پر کنند تا کسی در نوبت دریافت خدمت نماند.
در عین حال معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی هم به واگذاری پنج میلیون شماره به شرکت‌های دارنده پروانه ایجاد و بهره‌برداری از شبکه ارتباطات ثابت(FCP) با هدف تسریع در توسعه خدمات تلفن ثابت اشاره کرد و وعده داد که کار واگذاری تلفن ثابت از این به بعد سرعت می‌گیرد.
وعده دیگری که در همین میانه مطرح شد از سوی عضو هیات مدیره پارس آنلاین مطرح شد: در حال حاضر متوسط ماهانه هزینه مشترکان نهایی برای دریافت خدمات ارتباطی حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان است، اتفاقی که از این پس رخ می‌دهد این است که شاید قیمت‌ها کاهش نیابد، اما با همان مبلغ به جای فرضا ۲ مگ، سرعت دریافت خدمات به ۲۰ مگ افزایش می‌یابد، همچنین ما می‌توانیم با همان مبلغ، حجم به مراتب بیشتری برای استفاده در اختیار مشترکان بگذاریم.
ماه عسلی که پایان یافت
فضای شیرین وعده و وعیدها اما فقط چند ماه پس از صدور پروانه‌ها تغییر کرد و ماه عسل اپراتورهایی که موفق به دریافت پروانه FCP شدند با وزارت ارتباطات پایان یافت و جای وعده و وعیدها را گلایه و انتقاد گرفت.
از یک سو وزیر ارتباطات در مرداد ماه امسال از فعالیت اپراتورهای جدید FCP انتقاد کرد و گفت: توقع داشتیم که در یک سال گذشته که این پروانه را اخذ کردند فعالیت بیشتری می‌کردند اما گویا این دوستان تنها قصد داشتند پولی به خزانه بریزند و اقدام جدید در بازار نکردند.
از سوی دیگر اپراتورها زبان به گلایه گشودند و مدعی عدم همکاری مخابرات شدند و به مانعی به نام ایرانیان‌نت برخورد کردند.
در این زمینه شرکت شاتل دلایلی را برای عدم آغاز به کار این دارندگان پروانه FCP اعلام کرد و بر این اساس مدعی شد که هرچند این شرکت‌ها می‌توانند بدون محدودیت تکنولوژی و با رعایت انحصار شبکه زیرساخت و شبکه‌های ماهواره‌ای هرگونه سرویس مرتبط با اینترنت را در کشور عرضه کنند و امکان ارایه خدمات براساس پروانه شرکت مخابرات ایران را نیز خواهند داشت اما مخابرات به هر دلیل، تمایل یا عزمی برای همکاری با دارندگان این پروانه ندارد. بر اساس اعلام این شرکت با وجود فراهم بودن تمام زیرساخت‌های لازم و کارهای فنی برای ارایه سرویس‌های جدید ازجمله تلفن ثابت به کاربران؛ اما شرکت مخابرات برخلاف بند‌های اشاره شده در پروانه FCP ، حاضر به امضای قرار داد اینترکانکشن و قبول تعرفه برقراری ارتباط ما با شبکه خود نیست.
آذری جهرمی، مدیرعامل زیرساخت اما روایت دیگری در این زمینه داشته و می‌گوید: شرکت مخابرات موظف شده است امکانات خود را با در نظر گرفتن شرایطی در اختیار FCPها قرار دهد و بر اساس آنچه که به شخصه اطلاع دارم مخابرات سامانه مربوطه برای واگذاری را ایجاد کرده و بر اساس گزارشات مختلفی که ارایه کرده این طور اعلام کرده ۱۵۰۰ درخواست مربوط به دریافت خدمات وجود داشته که با وجود اعلام آمادگی مخابرات اقدامی برای دریافت این خدمات نشده است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر برخی شرکت‌ها نیز این گونه اعلام می‌کنند که مخابرات ثبت درخواست‌ها را با تاخیر انجام داده و از ارایه امکانات مربوطه سرباز می‌زند که قطعا رسیدگی به این موضوعات بر عهده سازمان تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی قرار دارد.
مانعی به نام ایرانیان‌نت
علاوه بر ادعای عدم همکاری مخابرات موضوع دیگری که دارندگان پروانه FCP برای عمل نکردن به تعهدات خود به آن استناد می‌کنند مانعی به نام اپراتور فیبرنوری ایرانیان‌نت است. بر این اساس در حالی که پروانه FCP به شرکت‌های دارنده این پروانه اجازه می‌دهد تا برای مقابله با انحصار شرکت مخابرات در زمینه زیرساخت‌های شبکه، خودشان اقدام به ایجاد شبکه براساس تکنولوژی فیبر نوری کنند اما وزیر ارتباطات در روز رونمایی از این مجوزها از تمدید زمان انحصار ایرانیان‌نت تا سال ۹۹ خبر داد.
موضوعی که از آن به شوخی بزرگ با تعهدات دولت تعبیر شد. آنها معتقد بودند که شرکت‌های FCP با پرداخت ۲۰ میلیارد تومان حق لایسنس وارد فضای ارتباطات ثابت با در اختیار داشتن بند فیبرنوری شده‌اند و دولت باید تا آخر پای تعهدات و شرایط پروانه‌هایی که واگذار می‌کند، بیایستد.
کارشناسان معتقد بودند اگر قرار باشد انحصار فیبرنوری تمدید شود، این موضوع می‌تواند لطمه‌ای جدی به برنامه‌ریزی، زمانبندی و سرمایه‌گذاری اپراتورهای FCP وارد کرده و ضمن عقب‌ماندگی، آنها را با انحصاری جدید مواجه کند.
انتقاد دولت از عدم سرمایه‌گذاری FCP
اما آذری جهرمی، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت اخیرا با اعلام صریح این موضوع که فراهم نبودن زیرساخت برای فعالیت جدی شرکت‌های FCP را قبول نداشته و از عدم سرمایه‌گذاری جدی این شرکت‌ها گلایه‌مند است، می‌گوید: با اینکه مجوز شرکت‌های FCP بر این اساس صادر شده که خود آنها در ایجاد شبکه دسترسی نقش داشته باشند اما فکر می‌کنم اکنون هیچ یک از این شرکت‌ها به غیر از خدمات ADSL که پیش از این ارایه می‌کردند سرویس جدیدی در اختیار مشترکان خود قرار نداده‌اند.
او در همین حال می‌گوید: سرمایه‌گذاری در حوزه فیبر نوری به منظور تامین زیرساخت‌های ارایه این خدمات نیاز به سرمایه سنگینی دارد، این سرمایه‌گذاری نیاز به بازگشت دارد و ممکن است برخی از شرکت‌ها به همین دلیل به این عرصه ورود نکرده باشند اما به هر حال لازم است هر یک از این شرکت‌ها بر اساس مدل تجاری خود در این حوزه به سرمایه‌گذاری لازم برای ایجاد زیرساخت‌ها بپردازند.
گره کار کجاست؟
هرچند صدور پروانه‌های ارتباطی جدید با هیاهوی خبری و وعده‌های بسیار همراه بود و قرار بود تا انحصار ارتباطات ثابت برای همیشه شکسته شود اما حالا گویا Fcp ها در بن‌بست گرفتار شده‌اند.
نکته‌ای که در جریان برنامه‌های افتتاحی وزارت ارتباطات مغفول مانده این بود که اپراتور واقعی تلفن ثابت بودن هزینه‌های اولیه بسیاری دارد که از همان ابتدا پیش‌بینی می‌شد که این کنسرسیوم‌ها توان این سرمایه‌گذاری را نداشته باشند.
کما اینکه مدیر عامل شاتل پیش از این در بیانیه‌ای که البته پاسخ و واکنشی از سوی دولت در پی نداشت، اذعان کرده بود که هر مگ لینک اجاره‌ای را ماهانه ۱۰۰ هزار تومان از مخابرات اجاره می‌کنیم که با این قیمت‌ها، ارایه خدمات صرفا ویدیویی به مردم به‌صرفه نیست.
با این وجود اما برات قنبری معاون وزیر ارتباطات که همزمان ریاست هیات مدیره شرکت مخابرات ایران را هم به عهده دارد با اشاره به مدل جدید همکاری مخابرات و شرکت‌های FCP می‌گوید: با توجه به مجوز صادر شده برای شرکت‌های FCP، این شرکت‌ها می‌توانند بدون محدودیت روی زیرساخت‌های مخابراتی سرمایه‌گذاری کرده و شبکه ایجاد کنند، به همین دلیل نباید مشکلی در خصوص دریافت امکانات مخابراتی داشته باشند. البته از آنجایی که سرمایه‌گذاری برای شبکه‌سازی صرفه اقتصادی ندارد، به نظر نمی‌رسد این شرکت‌ها قصد انجام آن را داشته باشند.
آنچنان که او می‌گوید برای راه‌اندازی یک خط تلفن ثابت حداقل نیازمند ۷۰۰ هزار تومان سرمایه‌گذاری در کشور هستیم، این میزان سرمایه‌گذاری برای شرکت مخابرات ایران، ماهانه تنها حدود ۱۲ هزار تومان بازگشت دارد و این اقتصادی نیست. به همین دلیل شرکت‌هایی که مجوز FCP دارند و می‌توانند با شبکه‌سازی و سرمایه‌گذاری همانند مخابرات، تلفن ثابت و اینترنت واگذار کنند، این سرمایه‌گذاری را انجام نمی‌دهند.
درست در شرایطی که امیدها به سرمایه‌گذاری FCPها به یاس تبدیل شده خبر خرید سهام ایرانیان‌نت توسط MTN تبصره دیگری بر بازار هنوز گشوده نشده این اپراتورها است.
آنها که فیبر نوری را تنها مسیر رقابتی شدن بازار می‌دانند و با تمدید انحصار ایرانیان‌نت این عرصه را بسته تلقی می‌کنند حالا با رقیب دیگری مواجهند.
سرمایه‌های خصوصی به بازار می‌آیند؟
به این ترتیب حالا پرسش کلیدی اینجاست که آیا وعده سرمایه‌گذاری ۲۰ هزار میلیارد تومانی بخش خصوصی تا پایان سال جاری محقق می‌شود؟
در شرایطی که سرمایه‌گذاری FCPها به مانع برخورد کرده، اما معاون وزیر ارتباطات وعده سرمایه‌گذاری ۲۰ هزار میلیارد تومانی در حوزه ICTرا تا پایان سال جاری داده است. قنبری می‌گوید: ما طی این مدت سعی کردیم با سرمایه‌گذاری چهار هزار میلیارد تومانی بخش خصوصی را نیز تشویق به ۱۲ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کنیم که تا پایان امسال قرار است این رقم به ۲۰ هزار میلیارد تومان برسد.
