«مردم در مقابل هزینه‌ای که برای سرویس اینترنت پرداخت می‌کنند باید اینترنت باکیفیتی هم دریافت کنند.» این بخشی از اظهار نظر وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به پایین بودن کیفیت اینترنت کشور در حاشیه یکی از نشست‌های خبری است. محمود واعظی، بارها در گفت‌و‌گوهای مختلف خود از تلاش وزارت ارتباطات دولت تدبیر و امید برای بالا بردن کیفیت اینترنت در کشور سخن گفته است. هرچند از نگاه آمار در سه سال گذشته تعداد کاربران، میزان پهنای باند(داخلی و بین‌المللی) و توسعه شبکه زیرساخت‌های ارتباطی کشور با افزایش و بهبود قابل توجهی همراه بوده است اما همچنان کاربران اینترنت از سرویسی که دریافت می‌کنند راضی نیستند. کافی است سری به صفحه‌های شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت پرسرعت در شبکه‌اجتماعی مانند اینستاگرام بزنید. اکثر کامنت‌های کاربران این شرکت‌ها را شکایت در خصوص پایین بودن سرعت، قطع و وصل بیش از حد و اختلال در سرویس‌هایشان در برمی‌گیرد. اما چه عواملی باعث شده با وجود تمام برنامه‌ها و سیاستگذاری‌های ویژه وزارت ارتباطات در حوزه اینترنت، همچنان کیفیت اینترنت حلقه مفقود شده توسعه ارتباطات در کشور باشد؟
شبکه‌های فرسوده و قدیمی
شبکه زیرساخت، مخابرات و شرکت‌های سرویس‌دهنده اینترنت پرسرعت عوامل تأثیرگذار در کیفیت اینترنتی است که هر کدام از ما استفاده می‌کنیم. براساس آنچه مدیرعامل شرکت زیرساخت در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران به آن اشاره داشت، شبکه زیرساخت کشور به عنوان تنها متولی واردات پهنای باند در سه سال گذشته با تغییرات و توسعه قابل توجهی همراه بوده است اما در مقابل شبکه مخابرات کشور نتوانسته همراه با توسعه زیرساخت شبکه خود را توسعه دهد.
علی عظیمی، مدیر فنی و زیرساخت یکی از شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت پرسرعت، در گفت‌و‌گو با «ایران»، بزرگترین معضل این شرکت برای ارائه اینترنت با کیفیت به کاربرانش را فرسوده بودن شبکه کابل مسی مخابرات استانی اعلام می‌کند و می‌گوید: «براساس آمارهایی که در اختیار داریم به دلیل «نویز» داشتن روی شبکه کابل مسی مخابرات، کاربران ما نمی‌توانند سرویسی با سرعت بالاتر از ۲ مگ داشته باشند. در حال حاضر در دنیا با توجه به ورود خدمات نسل سوم و بالاتر همراه اما همچنان ۶۰ درصد از بازار در اختیار شرکت‌های اینترنت پرسرعت ثابت (ADSL) است.»
به باور وی اگر اینترنت ثابت با وجود اینترنت همراه هنوز توانسته سهم قابل توجهی از بازار را در اختیار داشته باشد به این خاطر است که تمام کشورهای توسعه یافته به سمت توسعه شبکه ارتباطی خود براساس فیبرنوری پیش رفته‌اند. شبکه‌ای که به کاربران شرکت‌های اینترنتی اجازه می‌دهد با سرعت ۵۰ یا ۱۰۰ مگابیت برثانیه به اینترنت اتصال داشته باشند.
عظیمی تأکید می‌کند اگر شرکت مخابرات ایران هرچه سریعتر شبکه خود را براساس فیبرنوری توسعه ندهد و در این زمینه چاره اندیشی نداشته باشد بزودی سهم عمده بازار ایران در اختیار اپراتورهای تلفن همراه قرار می‌گیرد.
در حالی عظیمی تأخیر مخابرات در توسعه شبکه خود براساس فیبرنوری را عامل اصلی کاهش کیفیت اینترنت در کشور اعلام می‌کند که سال گذشته سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی(رگولاتوری) با تغییر در پروانه‌های شرکت‌های اینترنتی و ارائه پروانه‌های جدید در این زمینه به نام ارتباطات ثابت یا FCP اعلام کرد با این پروانه‌ها شرکت‌های فعال در این بخش می‌توانند از سد انحصار شرکت مخابرات در بخش شبکه انتقال بگذرند و با فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب و فیبرکشی، سرویس‌های موردنظرشان را به کاربران ارائه کنند. عظیمی دلیل اصلی رغبت نداشتن شرکت‌های دارنده FCP به سمت ایجاد زیرساخت براساس فیبرنوری را هزینه بالای آن اعلام می‌کند و می‌افزاید: «هزینه فیبرکشی برای شرکت‌های اینترنتی بسیار بالاست و از طرفی در این زمینه آنها با مخالفت‌های نهادهایی مانند شهرداری روبه رو هستند که براحتی به آنها اجازه فیبر کشی را نمی‌دهد. از سوی دیگر با اجرای مصوبه ۲۳۷(کاهش قیمت اینترنت) درآمد دارندگان پروانه FCP با کاهش قابل توجهی روبه رو بوده است. به همین دلیل دیگر انگیزه و امکان ارائه ایجاد شبکه بر بستر فیبر نوری باقی نمی‌ماند.» او راه حل خروج از این بحران را داشتن طرح‌های مشارکت شرکت‌های FCP با شرکت مخابرات می‌داند تا با شریک شدن این شرکت با سود دارندگان FCP آنها حاضر به همکاری و توسعه شبکه خود شوند.
موانع پیش روی توسعه فیبرنوری
با وجود افزایش دسترسی به اینترنت از طریق تلفن‌همراه اما همچنان دسترسی به اینترنت پرسرعت ثابت جایگاه خود را در دنیا حفظ کرده است. اما داستان بازار ایران متفاوت از هر بازاری در دنیا رقم می‌خورد. حالا بسیاری از شرکت‌های اینترنتی به خاطر قابل رقابت بودن تعرفه خدمات ۳G و ۴G با تعرفه اینترنت پرسرعت و اجرا نشدن مصوبات رگولاتوری در این خصوص برای جلوگیری از دامپینگ در این بازار، نگران از دست دادن سهم خود در بازار اینترنت پرسرعت هستند. فعالان بازار اینترنت پرسرعت بر این باورند تا زمانی که شبکه مخابراتی کشور بر بستر فیبرنوری گسترش پیدا نکند تا آنها سرویس‌های با کیفیت و پرسرعتی را در اختیار کاربران شان بگذارند، معضل کیفیت سرویس اینترنت در کشور حل نخواهد شد. اما داوود زارعیان، سخنگوی شرکت مخابرات ایران، معضل کندی و کیفیت پایین اینترنت در کشور را تنها یک عامل نمی‌داند و معتقد است که عوامل متعددی در این زمینه دخیل هستند. او در گفت‌و‌گو با «ایران»، در این خصوص یک طرف ماجرا را خود کاربران می‌داند و اعلام می‌کند که در حال حاضر بسیاری از کاربران به جای درخواست سرعت بالا، خواهان داشتن حجم ترافیکی بالا هستند. زارعیان با اشاره به آمارهایی در این زمینه می‌گوید: «براساس گزارش‌هایی که از رفتار مشترکان اینترنت مخابرات به دست آورده‌ایم، ۶۳ درصد کاربران درخواستی برای داشتن اینترنت ۲ یا یک مگ ندارند و خواهان اینترنت با سرعت ۱۲۸ یا حتی ۶۴ کیلو بیت بر ثانیه اما با حجم بالا هستند. این گروه نمی‌خواهند اینترنت با سرعت بالا داشته باشند تا حجم سرویس‌شان را سریع مصرف نکنند.» وی عامل دیگر تأثیرگذار بر کیفیت سرویس اینترنت کاربران را شبکه زیرساخت و مخابرات می‌داند و می‌افزاید:«درست است که در سه سال گذشته بخش‌های مختلف شبکه شرکت زیرساخت توسعه پیدا کرده است اما همچنان این شرکت بخشی از پهنای باند را از بسترهای قدیمی خود به کشور منتقل و در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد. اما در شبکه مخابرات به خاطر مسائل مختلف از جمله تحریم‌ها تجهیزات برای توسعه شبکه به صورت تکه تکه نصب شده که نیاز است این تجهیزات به شکل یکپارچه در آید کاری که مخابرات در حال انجام آن است.» براساس اظهارات وی سرمایه‌گذاری مخابرات برای توسعه شبکه خود بیش از شرکت‌های دیگر بوده است به طوری که در هفت سال گذشته در شبکه همراه و ثابت نزدیک به ۱۵ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده است.
زارعیان همچنین توسعه شبکه زیرساختی کشور براساس فیبرنوری را تنها وظیفه مخابرات نمی‌داند و معتقد است در این خصوص اپراتور چهارم و دیگر شرکت‌های اینترنتی نیز مسئول هستند. به باور وی وقتی در کشور اپراتوری انحصاری به عنوان فیبرنوری وجود دارد که وظیفه‌اش رساندن فیبر به منازل است، پس مخابرات نمی‌تواند بسرعت در این زمینه فعال باشد. سخنگوی شرکت مخابرات در این خصوص می‌گوید: «برای اینکه از مشکلات شبکه مسی کم کنیم مجموعه اقدام هایی مانند بردن زیرساخت شبکه خود به سمت IP انجام داده‌ایم. از سوی دیگر در تلاش برای توسعه شبکه خود براساس IMS NVN هستیم. یعنی کل شبکه هوشمند می‌شود و برخی از مشکلاتی که الان در بخش کیفیت اینترنت با آن روبه رو هستیم از بین خواهد رفت.»
در حالی که توپ کیفیت نامطلوب اینترنت پرسرعت در کشور بین بازیگران این بازار در چرخش است، باید منتظر ماند و دید چه زمانی کیفیت اینترنت کشور به استاندارد مطلوب خواهد رسید.
