درباره شبکه ملی اطلاعاتی که افتتاح شد

قرار بود شبکه ملی اطلاعات یک شبکه مستقل داخلی (اینترانت) در ایران باشد که کارکردی درست شبیه به اینترنت اما با رویکردی داخلی دارد و سرورها، زیرساخت‌ها و اتصالات آن به صورت کامل در داخل کشور قرار بگیرند و درنتیجه این شبکه به‌طور کلی از اینترنت مستقل باشد.آن‌طور که مسوولان وزارت ارتباطات می‌گویند، برای اتصال با اینترنت جهانی اما شبکه ملی اطلاعات از طریق اتصالاتی به اینترنت جهانی هم متصل شده و از همین طریق هم امکان اتصال ایرانی‌ها را به شکل غیرمستقیم به اینترنت فراهم کرده است.
بر اساس اظهارات موجود، شاید بتوان گفت مهم‌ترین کارکرد و نتیجه اجرای شبکه ملی اطلاعات حفظ امنیت سایبری کشور باشد چرا که در صورت بروز حمله سایبری به سایت‌های متصل به تاسیسات داخلی کشور به راحتی می‌توان ارتباط اینترنت جهانی را با شبکه ملی اطلاعات قطع و خطر را مهار کرده و برطرف کرد.
گفته می‌شود شبکه ملی اطلاعاتی که روز یکشنبه هفته گذشته و با کلیک معاون اول رییس‌جمهوری افتتاح شد، از دو بخش اختصاصی و عمومی تشکیل شده است. بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر و بخش عمومی برای ارایه خدمات به کاربران عمومی طراحی شده است و این دو بخش در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر اتصال دارند.

بر اساس اطلاعاتی که در مراسم افتتاح این شبکه منتشر شده است، یکی از مسایلی که در شبکه ملی اطلاعات مطرح بوده است مساله شناسایی تک‌تک افراد متصل به اینترنت در کشور است. تا قبل از اجرای این طرح چنانچه کسی از طریق اینترنت تخلفی انجام می‌داد با توجه به ساماندهی نداشتن اطلاعات آی‌پی کاربران پیدا کردن فرد متخلف با مخاطرات فراوانی همراه بود. اما در راستای تحقق فاز اول شبکه ملی اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات آی‌پی یا شناسه‌های عددی تمام کاربران ایرانی را ساماندهی و جمع‌آوری کرده است و از این طریق شناسایی فرد متخلف آسان‌تر میسر می‌شود.
علاوه بر این وجود شبکه ملی اطلاعات باعث می‌‌شود از انتقال ترافیک‌های اضافی جلوگیری شود و امکان بازمهندسی و استفاده‌های بهینه از نشانی‌های اینترنتی وجود داشته باشد.

به گفته متولیان فعلی این شبکه، سه فاز برای اجرای شبکه ملی اطلاعات تعیین و در نظر گرفته شده است که برای هر یک برنامه‌های خاصی جهت اقدامات کوتاه‌مدت در نظر گرفته شده است. در فاز اول که به استقرار شبکه مربوط می‌شود و هفته گذشته مقارن با هفته دولت عملیاتی شد، ظاهرا خدمات دولت الکترونیکی و سایر خدمات ویدیویی داخلی روی بستر شبکه ملی اطلاعات قرار گرفت. همچنین امکان ارایه انواع خدمات نوین از قبیل پرداخت موبایل روی بستر شبکه ملی اطلاعات میسر شد.
دسترسی به پهن‌باند ثابت و سیار و دسترسی به محتوا و خدمات داخلی در سراسر کشور از دیگر دستاوردهای اجرایی شدن فاز اول شبکه ملی اطلاعات است.
بنابر اعلام سازمان فناوری اطلاعات ایران با اجرای فاز اول این طرح دسترسی به پهن‌باند سیار در شهرهای بزرگ و دسترسی به پهن‌باند ثابت در کل کشور در قالب شبکه ملی اطلاعات میسر شده است.
همچنین **طبق وعده وزارت ارتباطات قرار است فاز دوم شبکه ملی اطلاعات که هدف آن ایجاد رشد در این شبکه است در دهه فجر امسال اجرایی شود و به موجب آن امکان استفاده از خدمات ویدیویی اچ‌دی با هزینه مناسب در کلانشهرها میسر می‌شود.**
فاز سوم و آخر شبکه ملی اطلاعات نیز که قرار است در آن شبکه به بلوغ کامل برسد، سال آینده در روز جهانی مخابرات عملیاتی خواهد شد و به موجب آن قرار است تمام خدمات از جمله دسترسی به ویدیو‌های اچ‌دی و خدمات ابری پهن‌باند در تمام شهرهای کوچک و بزرگ کشور قابل دسترسی شود.

CDN مخفف سه کلمه انگلیسی “Content Delivery Network” است که می‌توان آن را به فارسی “شبکه توزیع محتوا” ترجمه کرد. این شبکه توزیع محتوا یک شبکه بزرگ از سرورهایی است که در چندین نقطه دنیا مستقر شده‌اند و در مناطق جغرافیایی متفاوتی قرار دارند.
آنطور که متولیان فعلی شبکه ملی اطلاعات گفته‌اند با استفاده از CDN با توجه به موقعیت جغرافیایی کاربر محتوای مورد نظر او از نزدیک‌ترین سروری که اطلاعات در آن وجود دارد برای هر کاربر ارسال می‌شود. برای مثال اگر شما در شهر اراک باشید به جای آنکه اطلاعات درخواستی شما از پایگاه آمریکا بیاید به صرفه‌تر است که این اطلاعات از سرورهای شهر اصفهان برای شما ارسال شوند.
توجه داشته باشید که سرویس CDN در افزایش سرعت تحویل محتوا و پهنای باند در سایت‌های پرترافیک بسیار موثر است. همچنین این سرویس باعث می‌شود که اگر اطلاعات موجود در یک سرور به‌طور ناخواسته مثلا از سرور تهران پاک شد این اطلاعات در سرور شیراز هم موجود و قابل دسترسی باشند.
همانطور که می‌دانید خطراتی نظیر حملات هکری و خطر سوختن سرورها در اثر درست کار نکردن سیستم تهویه هوا در محل استقرار هر سرور، ریسک نگهداری اطلاعات فقط در یک مرکز داده خاص را افزایش می‌دهد. همین سال گذشته در کشور خودمان خرابی سرورهایی که اطلاعات یک ارایه‌دهنده وبلاگ در آن ذخیره شده بود باعث پاک شدن اطلاعات بسیاری از کاربران این سایت اینترنتی شد و مشکلات و خسارات زیادی را به وجود آورد.
لذا در چنین مواردی سرویس CDN می‌تواند مثل یک نسخه پشتیبان قوی عمل کند و جلوی از دست رفتن اطلاعات و وارد شدن خسارات جبران‌ناپذیر را بگیرد.
بر اساس اطلاعات ارایه‌شده در فاز اول اجرای شبکه ملی اطلاعات شرکت مخابرات ایران و همراه اول سعی دارند CDN یکپارچه خود را علاوه بر تهران در شهرهای تبریز، مشهد و شیراز راه‌اندازی کنند.
همچنین گفته می‌شود چند شرکت خصوصی هم CDNهای خود را علاوه بر تهران در تبریز، مشهد، شیراز، اصفهان، اهواز، کرمان، آمل، بابل، ساری، قم، کرج و رشت مستقر کرده‌اند.

در همین حال شرکت ارتباطات زیرساخت مدعی است که در راستای شبکه ملی اطلاعات چیزی حدود ۵۷ هزار کیلومتر فیبرنوری و مراکز تبادل ترافیک داده ملی ایجاد کرده است.
همچنین زیرساخت ادعا دارد که با راه‌اندازی مراکز تبادل داده شبکه ملی اطلاعات به عنوان هسته اصلی این شبکه، تعرفه دسترسی به پهنای باند را کاهش داده است و موجب تمایز ترافیک داخلی و خارجی در شبکه ملی اطلاعات نیز می‌شود.
بر همین اساس با کاهش هزینه‌ها توسط شرکت زیرساخت دسترسی‌های مردم به اطلاعاتی که روی سرورهای داخلی نگهداری می‌شود کم‌هزینه‌تر می‌شود. همچنین با راه‌اندازی مراکز تبادل داده شبکه ملی اطلاعات توسط شرکت زیرساخت تعرفه سرویس‌های داخلی از این پس چیزی حدود یک سوم سرویس‌های بین‌الملل برای کاربر نهایی هزینه خواهد داشت.
زیرساخت مدعی است که با دسترسی به شبکه ملی اطلاعات سرعت و کیفیت دسترسی به اینترنت نیز افزایش می‌یابد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در مجموع باید گفت، **اگرچه فاز نخست طرح شبکه ملی اطلاعات با مزایایی که برای اجرای آن ذکر شد، روز یکشنبه هفته گذشته رسما افتتاح شد و رسانه‌های زیادی مطابق معمول صرفا به پوشش اخبار و سخنرانی‌های این مراسم پرداختند، اما از گوشه و کنار زمزمه‌ها و شنیده‌هایی مبنی بر برخی ابهامات در خصوص آنچه راه‌اندازی شد به جریان افتاده است.**
زمزمه‌هایی که احتمالا در روزهای آینده شکل علنی‌تری به خود خواهد گرفت. البته در صفحه ۲ همین شماره تلاش کرده‌ایم تا گوشه‌ کوچکی از ابهامات مذکور را واکاوی کنیم و در هفته‌های آتی نیز نظر به رونمایی از بخش‌های دیگر این شبکه به بررسی دقیق‌تر نحوه اجرای شبکه ملی اطلاعات خواهیم پرداخت.
به همین جهت از آنجا که در وزارت ارتباطات، مسوولیت راهبری شبکه ملی اطلاعات در دقایق پایانی رونمایی از فاز نخست آن از سازمان فناوری اطلاعات به شرکت ارتباطات زیرساخت منتقل شد، به نظر می‌رسد این شرکت می‌بایست اطلاع‌رسانی بیشتر و دقیق‌تری را در دستور کار بگذارد.