پارک های فناوری مُهره گمشدهِ گردشگری ایران

صنعت گردشگری ایران برای استفاده بهتر از ظرفیت طبیعی و باستانی کشور، می بایست همراه با فناوری های روز دنیا در عرصه های مختلف مجازی و سخت افزاری حرکت کند تا حضور فعال تری در اقتصاد ۱۲۰۰ میلیارد دلاری گردشگری سالانه دنیا داشته باشد.

در دنیایی زندگی می کنیم که بیش از ۳ میلیارد کاربر اینترنت، هزاران مقصد گردشگری را از طریق دنیای آنلاین شناسایی و انتخاب کرده و بخشی از ظرفیت اقتصاد ۱۲۰۰ میلیارد دلاری گردشگری سالانه جهان را از طریق گردشگری مجازی دنبال می کنند. فناوری اطلاعات و ارتباطات بخش جدایی ناپذیر از اقتصاد سایبر توریسم شده و به نظر می رسد روز به روز به واسطه انقلاب شبکه های اجتماعی و جنبش های اینترنتی در عرصه گردشگری، باید شاهد تحولات نوین در عرصه گردشگری مجازی باشیم.

صنعت گردشگری به عنوان ابزاری برای ترویج صلح و توسعه پایدار در دنیای هزاره سوم میلادی، یکی از صنایع رو به رشد و پول ساز برای بخشی از جمعیت کره زمین به شمار می رود. در برخی از کشور های دنیا مانند آمریکا، فرانسه، اسپانیا، ترکیه، ایتالیا و کشورهای جنوب شرق آسیا، صنعت گردشگری بخشی از GDP آن ها را تشکیل می دهد. به همین خاطر، نگاه تخصصی و حرفه ای به توسعه صنعت گردشگری در  دستور کار قرار گرفته و برای توسعه ظرفیت های همه جانبه آن، فکر و برنامه ریزی هوشمندانه می شود.

سخت افزار و نرم افزار در  عرصه گردشگری، حرف اول را می زند. تولید و طراحی و ارائه این قابلیت ها برای کمک به صنعت گردشگری، در بسیاری از کشور های دنیا مانند مالزی و سنگاپور و ژاپن، الهام بخش فناوری های نوین گردشگری در کشور های مختلف دنیا شده است. کشور ۴ فصل ایران نیز که ۲۰ میلیارد دلار درامد ارزی از گردشگری خارجی را می بایست در افق ۱۴۰۴  نشانه گرفته است، خود را مجهز به این ظرفیت های علمی کند.

ناگفته پیداست که برای توسعه و رونق صنعت گردشگری، الزامات مطالعاتی، تحقیقاتی، عملیاتی و میان بخشی فراوانی مورد نیاز هست تا بستر برای تکاپوی نهادهای فعال در این عرصه فراهم شود. این صنعت، فراخور مقتضیات مکانی و زمانی خود، صنعتی راهبردی تلقی شده و می تواند درآمد زایی های مولد تلفیقی را برای یک کشور به ارمغان آورد. در واقع، همان طور که صنعت گردشگری به خروجی های صنایع دیگر مانند فناوری اطلاعات و ارتباطات، تبلیغات، بسته بندی، حمل و نقل و امثالهم وابسته هست، از طرفی، نیازمند تعامل بهینه در مختصات های علمی  و فناوری این علوم جهت توان افزایی ورودی های خود نیز به شمار می آید. یکی از بهترین مراکزی که می تواند خروجی های نیاز سنجی شده و اثربخشی را در اختیار صنعت گردشگری قرار بدهد، مراکز رشد و پارگ های علمی و فناوری هستند که روز به روز بر تعداد آن ها در دنیا افزوده می شود.

تجربیات جهانی در عرصه پارک های گردشگری

حتی در کشورهایی که مقصد گردشگری طراز اول در قاره های آسیا و اروپا محسوب نمی شوند مانند کره جنوبی، نقش پارک های علم و فناوری در تحقیق و تولید محصولات و خدمات مرتبط با عرصه گردشگری کشورهای جهان و مدیریت بهینه فرآیندهای مرتبط، از جایگاه والایی برخوردار هست. پارک های علم و فناوری و حتی مراکز رشد (accelerator) ها می توانند بستر مادی و معنوی رشد ایده های خلاق مرتبط با صنعت گردشگری را در فضایی تعاملی با صنایع گوناگون و با کم ترین سطح بروکراسی فراهم کنند و تا مراحل تجاری سازی (commercialization)، ایده ها را پشتیبانی کنند. حتی طراحی خوشه های صنعتی-گردشگری (Tourism-Industrial Clusters)  که در تحرک بخشی به بدنه های علمی و صنعتی علاقمند به فعالیت در عرصه گردشگری و تمرکز گرایی به آن ها تاثیر بسزایی دارد، در بستر این پارک های علم و فناوری دنبال می شود.

کره جنوبی که امروزه یکی از قوی ترین WIFI های جهان را در اختیار شهروندان و گردشگران این کشور قرار داده و در صنعت ICT از پیشگامان محصولات و خدمات گسترده به شمار می رود، با آن که در عرصه گردشگری قاره کهن، در Top 10 قرار ندارد، اما تلاش کرده تا به هابی برای توسعه خدمات و محصولات گردشگری در شرق و جنوب شرق آسیا شود. از طریق پرتال visitkorea.or.kr امروزه می  توان اخرین دستاوردهای صنعت گردشگری این کشور را با همکاری مراکز رشد رصد کرد.

(کره جنوبی سایت های گردشگری متعدد و انگلیسی زبان شیکی برای جذب گردشگر راه اندازی کرده است)

سازمان گردشگری کره با همکاری پارک های علم و فناوری این کشور ( http://www.ssp.re.kr) توانسته اند در طراحی و ارائه محصولات و خدمات گسترده گردشگری به فعالان این عرصه، دستاوردهای خوبی داشته باشند.  این قضیه برای مراکز رشد کشور ژاپن نیز صادق است، چرا که بسیاری از محصولات و خدماتی که امروزه در صنعت گردشگری این کشور برای میزبانی خوب المپیک ۲۰۲۰ توکیو http://tokyo2020.jp/en   مشاهده می کنیم، محصول تعامل پارگ های فناوری و گردشگری این کشور با شرکای اروپایی و آمریکایی به شمار می آید.

ژاپنی ها از الان که ۴ سال تا رقابت های المپیک تابستانی وقت است، آماده اند. ظرفیت های پارک های فناوری و مطالعاتی گردشگری آن ها از الان آماده میزبانی رقابت ها و میزبانی گردشگرانی هستند که به کشور چشم بادامی ها هجوم خواهند آورد. گردشگری صنعتی، گردشگری روستایی و گردشگری سلامت و امثالهم در ژاپن، آماده پذیرایی از علاقمندان عنوان شده است.  پارگ  های فناوری و مراکز رشد گردشگری در ژاپن، رفتاری چند بخشی و گسترده دارند و با مراکز علمی مرتبط با گردشگری حرفه ای در سراسر جهان در تعامل هستند.

(جدید ترین تصویر از سایت رسمی المپیک ۲۰۲۰توکیو ژاپن)

شهر علمی سوکوبا (Tsukuba Science City) در واقع پایتخت فناوری گردشگری ژاپنی هاست که هم گردشگران داخلی و بین المللی و هم علاقمندان به سرمایه گذاری و تحقیقات در عرصه های مرتبط با گردشگری، می توانند از طریق مراکز رشد و کارآفرینی، طرح ها و ایده های خود را برای رونق گردشگری دنبال کنند. این شهر علمی، در یک دهه اخیر میزبان بیش از ۲۰ هزار محقق در عرصه های مختلف علمی و گردشگری بوده است. پس، روزگاری که افراد حقیقی با دانش ضعیف در عرصه گردشگری فعالیت می کردند، گذشته و صنعت گردشگری، افکار و برنامه ها و مسلح شدن به فناوری های جدید را طلب می کند تا گردشگر را در کشور ترغیب و مشتاق و راضی نگه دارد.

(پارک علم و فناوری سوکوبا ژاپن می تواند نمونه خوبی برای توسعه گردشگری علمی در ایران باشد)

الزام تخصص  گرایی در صنعت گردشگری

خروجی وجود چنین مراکز پیشرفته و تعاملی فرصت آفرین، ظرفیت سازی برای فعالیت های مرتبط با صنعت گردشگری را سبب می شود. نصب و استقرار دستگاه های پذیرش بار و مسافر در فرودگاه های توکیو و سئول، خود نمونه آشکار این تعامل موفق در بستر پارک های فناوری گردشگری به شمار می رود که سازمان توسعه گردشگری ژاپن (jnto.go.jp) آن ها را هدایت می کند.

بنابراین، تجربه موفق کشورهای آسیایی در توسعه مراکز رشد و پارک های فناوری در عرصه گردشگری می تواند برای کشور ما نیز الگو باشد. سابقه استقرار و توسعه پارک های  علم و فناوری در ایران، قدمت طولانی ندارد، اما در عرصه های داروسازی، نانوفناوری و پزشگی، بازدهی این مراکز که در سطح کشور نیز پراکنده است، بعضا به صادرات محصولات و خدمات نیز منتهی گردید.  وقتی برای ایده های خلاق در عرصه فناوری اطلاعات و رشد start-up های این حوزه، مراکز رشدی مانند سرآوا وجود دارد و نمونه های موفقی را نیز سبب می شود، برای رونق کارآفرینی در عرصه گردشگری نیز، بایستی چنین مراکز تسهیل گر  و تسریع کننده مادی و معنوی نهادینه شوند.

همکاری مراکز رشد و پارگ  های فناوری گردشگری می تواند بستر را برای ترغیب فعالان خصوصی این صنعت به ایده پردازی و تجاری سازی محصولات و خدمات خود که کشور به شدت به آن ها نیاز دارد، فراهم کند. ما هنوز در بسیاری از حوزه های مربوط به گردشگری از صنعت موزه داری گرفته تا تبلیغات و بازاریابی این عرصه، نیازمند محصولات و خدمات شایسته و بایسته هستیم که فقدان آن ها احساس می شود. برای همین هست که برای رونق گردشگری ایران در افق ۱۴۰۴ و پس از آن، عزم جدی مسئولان نیاز هست. این عزم، از طریق تقویت بنیان های مراکز رشد و پارگ های فناوری که بتواند ایده های مندرج در تحقیقاتی دانشگاهی، ژورنالی و پایان نامه ای را به واقعیت های ملموس نزدیک کند، قابل حصول هست. فعالیت های مطالعاتی در عرصه گردشگری و رونق آن  در ایران خیلی قوی نیست و این ماموریت را می توان در بستر چنین پارک ها و مراکز رشدی، قوی تر و حرفه ای تر دنبال کرد.

مراکز رشد گردشگری در ایران

راه اندازی مرکز رشد گردشگری تالش  http://www.gilanchto.ir  در سال های های اخیر که برای استقرار شرکت های دانش بنیان در زمینه پژوهش گردشگری تدارک دیده شده است، و قرار هست حمایت شوند، یکی از اقداماتی به شمار می رود  که باید در همه شهرهای کشور نهادینه شود. همکاری اداراتی چون اداره آموزش و پرورش، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و پارک علم و فناوری استان ها و هم چنین ظرفیت های شرکت های دولتی و خصوصی در عرصه های مرتبط، می تواند پارگ های رشد گردشگری در ایران را غنی کند.

برگزاری نخستین دوره استارت آپ ویکند (startup weekend)‌ گردشگری کشورمان (http://swtourism.ir)که خرداد ماه سال پیش در مجموعه تاریخی کاخ نیاوران برگزار شد و با استقبال علاقمندان عرصه های مرتبط با گردشگری نیز همراه شد، خود نشان دهنده اهمیت مراکز رشد و پارک های فناوری برای بستر سازی ایده های خلاق جوانان در این وادی هست. استفاده از ظرفیت های دانشگاهی و NGO ها برای حمایت های مادی و معنوی و پشتیبانی مراکز مالی و اعتباری کشور،می تواند فرهنگ کارآفرینی و استارت آپ در عرصه گردشگری ایران را رونق ببخشد. رونقی که برای نیل به آرمان های ۲۵ میلیون گردشگر تا ۱۰ سال آینده، باید به آن توجه شایانی مبذول داشت.

استارت آپ ویکند های گردشگری در یزد، رشت  ، بوشهر نشان داد که نگاه فناورانه به توسعه گردشگری مجازی ایران، می تواند نیروهای بسیاری را وارد عرصه عملیاتی کند که ماحصل آن، کمک به صنعت گردشگری مهجور مانده ایران در عصر پسا برجام است.

همه این فعالیت ها و حمایت از شرکت های دانش بنیان دانشگاهی (UNIVERSITY SPINOOF COUNTRIES) در عرصه گردشگری در قالب بستری که پارگ های فناوری گردشگری و مراکز رشد در این حوزه تدارک می بینند، تعالی صنعت گردشگری مولد و موثر ایران را در پی خواهد داشت. ما باید به روزی برسیم که فعالیت در عرصه صنعت گردشگری تخصصی ایران، هم چون حوزه های نفت و گاز و پتروشیمی و خدمات پزشگی، با نگاه راهبردی مردم و مسئولان همراه شود و هم چون برخی از کشور  های دنیا، شمار گردشگران خارجی به اندازه جمعیت کشور باشد.

برای خلاص شدن از دلارهای نفتی آسیب پذیر اقتصاد سنتی ایران، چاره ای به روی آوردن به مراکز کارآفرین و رشد و توسعه دهنده های فناوری های نوین در حوزه گردشگری نداریم و می بایست زمینه آن پیش از آغاز عصر ۱۴۰۰ در کشور فراهم شود. اپ نویس ها، طراحان سایت و کلیه افرادی که در تولید و طراحی بستر های نرم افزاری و به خصوص سخت افزاری گردشگری در ایران می توانند فعالیت کنند، باید با حمایت سازمان گردشگری و مراکز مسئول، در بستر پارگ های فناوری گردشگری به میدان آمده و موتور گردشگری علمی و حرفه ای در ایران را به جلو هدایت کنند.