مرکز شتاب دهی،استارت آپ ها و کارآفرینی واژه هایی است که به کرات شنیده و دیده میشود.بطوری که گاهی صاحبان ایده برای شروع دچار سردرگمی می شوند که از کجا شروع کنند.در این گفتگو صحبت های دکتر امیدی را می شنویم. دکتر امیدی قبل از تصدیگری ریاست اداره کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان اصفهان بعنوان معاون توسعه فناوری شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، عضو شورای علمی چند دوره جشنواره شیخ بهایی و رویداد ایده شو بودند و در این زمینه دستی بر آتش داشتند.
جناب دکتر امیدی بعنوان اولین سوال ،پیشنهاد شما به صاحبان ایده برای شروع یک ایده و طرح کارآفرینی خود چیست؟
قبل از پاسخ دادن به این سوال بهتر است مقدماتی را بیان کنم که مطمئنا توجه به آن در پاسخ دادن به بقیه سوالات شما کمک میکند. اولا توجه داشته باشید وقتی صحبت از شروع یک ایده و طرح کارآفرینی می‌کنیم، هدف این است که یک کسب و کار پایدار در قالب یک شرکت شکل بگیرد. این کسب وکار برای پایدار بودن باید بتواند در شرایط موجود با همه رقابت ها و مشکلات روی پای خود بایستد و تولید درآمد کند.
ثانیا باید بدانیم در شکل گیری یک شرکت موفق از یک ایده، سه عامل مهم باید وجود داشته باشند: تیم مناسب، ایده مناسب و بازار مناسب. تیم مناسب شامل مجموعه افرادی است که با توانمندی در حوزه های مختلف فنی و کسب و کار و با انگیزه و صرف وقت کافی برای رسیدن به هدف در یک فضای دوستانه تلاش میکنند. ایده مناسب آن است که در زمان داده شده و با هزینه پیش بینی شده به صورت موفق قابل تحقق باشد. بازار مناسب نیز وجود تقاضا برای محصول یا خدمات ارائه شده است به گونه‌ای که درآمد مورد نظر برای بقای کسب و کار و گسترش آن را تامین کند.
حال در پاسخ به سوال شما باید گفت که صاحبان ایده اول باید قصد راه اندازی یک کسب کار با تمام شرایط آن را داشته باشند و در اینجا منظور صرفا اجرای یک پروژه نیست. بنابراین غیر از پرداختن به ایده باید تیم خود را به درستی و با دقت شکل دهند چرا که داشتن تیم خوب مهمترین عامل موفقیت است. بعد از شکل گرفتن تیم باید برنامه کسب وکار براساس اصول مناسب بنا نهاده شود که دراین مسیر وجود افراد مربی و راهنمای با تجربه و دلسوز بسیار ضروری است. همچنین هرجا که ممکن باشد باید از امکانات و تسهیلاتی که دولت و موسسات حامی کارآفرینی برای فعالین این حوزه فراهم میکنند استفاده نمود.
اصولا چه طرحها و ایده هایی شانس تبدیل شدن به یک کسب و کار را دارد؟
همانگونه که گفته شد برای ایجاد کسب و کار، ایده و طرح مناسب تنها یکی از عوامل موفقیت است. ایده مناسب باید با سایر عوامل موفقیت همراه باشد. کسی که به ایجاد کسب و کار فکر میکند، ممکن است به ده‌ها ایده فکر کند که از لحاظ فنی توانایی انجام همه آنها را هم داشته باشد. اما باید این ایده‌ها را با افراد با تجربه که نگاه بهتری به بازار دارند در میان گذاشت و با مشورت و بهره گیری از تجارب مشاورین زبده ایده بهتر را انتخاب کرد و روش اجرا را بر اساس تجربه آنها شکل داد تا راه ورود به بازار صحیح انتخاب شود.
بنابراین ایده خوب و روش کسب و کار بهتر آن است که مورد تایید مشاورین با تجربه قرار گیرد. این موضوع اهمیت وجود مربی و مشاور توانمند در پیشرفت کسب و کار را نشان میدهد. اگر مسیر موفقیت شرکتهای بزرگ را در ایران و کشورهای دیگر مطالعه کنیم خواهیم دید که جویندگان کسب و کار موفق تا چه حد به استفاده از تجارب دیگران اعتقاد داشتند و از آن بهره برده اند.
توصیه ی شما به کارآفرینان در حوزه ی فناوری اطلاعات،فعالیت در کدام بخش هاست؟
فناوری اطلاعات حوزه بسیار وسیعی است و کاربردهای متنوعی دارد و بازار آن بسیار بزرگ است. کارآفرینان باید با تکنولوژی‌های حوزه کار خود آشنایی عمیق داشته باشند و روند پیشرفت بازار و نوع محصولات و خدمات ارائه شده و عوامل بازار را در سراسر جهان مطالعه کنند و بشناسند. با توجه به اینکه تغییرات تکنولوژی در این حوزه بسیار سریع است شناخت بازار جهانی برای انتخاب نوع محصول یا خدمت مورد نظر و پیش بینی استقبال بازار از آن بسیار مهم است. بخش مورد نظر بر اساس توانایی‌های تیم و شرایط بازار انتخاب میشود و به این صورت در همه آنها جا برای موفقیت وجود دارد.
به نظرتان مهمترین مشکلات بر سر راه ایده ها چیست؟
اگر ایده درست انتخاب شود یعنی شدنی باشد و بازار خوبی هم منتظر آن باشد، بعد از آن مشکل فقط میتواند در نحوه اجرای آن باشد. امروزه روش عملی کردن یک ایده کسب و کار به صورت علمی مدون شده و تدریس میشود و مشاورین بسیاری هستند که میتوانند در این راه کمک کنند تا ریسک شکست را کاهش دهند.
آیا با برگزاری رویدادهای متفاوت استارت آپی سرمایه گذاران داخلی تمایل به مشارکت دارند؟
تا کنون موارد زیادی از علاقه سرمایه‌گذاران به مشارکت در ایده‌های مطرح شده در این رویدادها بوده است. بهرحال این رویدادها کمک میکند که سرمایه‌گذار فرصت آشنایی با تیم‌ها و طرح‌های نوآورانه را پیدا کند و علاقه او به سرمایه‌گذاری جلب شود.
علت عدم استقبال سرمایه گذاران از طرحها و ایده ها چیست؟
اصولا انگیزه مهم سرمایه‌گذار خصوصی کسب سود و درآمد است. وقتی می‌بینیم در کشورهای دیگر حجم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی بالا است یک دلیل عمده آن پایین بودن سود بانکی است. مثلا در کشوری که سود دراز مدت سرمایه گذاری در بانک زیر ۵ درصد است، یک سرمایه گذار حاضر میشود برای سود بالاتر ریسک مشارکت در یک شرکت نوپا را بپذیرد. اما وقتی سود بانک مثلا ۱۸ تا ۲۰ درصد باشد دیگر این کسب وکار باید خیلی جذاب باشد که سرمایه‌گذار سود قطعی با این درصد بالا را رها کند و برای سود بیشتر از این ریسک را بپذیرد. من امیدوارم با تلاش دولت برای کاهش نرخ سود بانکی شاهد گردش بیشتر پول در بازار تولید و اقتصاد باشیم.
با توجه به عدم ریسک بخش خصوصی، گویا دولت و نهادهای مرتبط حمایت هایی را صورت میدهند. نقش حمایتی دولت را چگونه می بینید؟
در شرایطی که بخش خصوصی انگیزه کمتری برای سرمایه‌گذاری با شرایط ریسک بالا را دارد، لازم است دولت از طریق نهادهای مختلف مثل مراکز رشد، پارکهای علم و فناوری و صندوق‌های کارآفرینی حمایت‌های لازم را ارائه دهد. به این ترتیب دولت باید این خلاء را با حمایت‌های خود پر کند تا کسب و کارهای نوپا با تکیه بر این حمایت‌ها بتوانند شکل بگیرند و رشد کنند.
در خصوص طرح جدید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای اعطای تسهیلات به توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای کاربردی توضیحاتی بفرمایید.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به طور خاص علاقه‌مند به حمایت از شکل گیری کسب و کارهای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است. برای این منظور پیش بینی شده است که از محل وجوه اداره شده این وزارتخانه به کسب کارهای این حوزه وام داد شود. اطلاعات مربوط به درخواست برای این وام روی سایت وزارتخانه موجود است که علاقه‌مندان میتوانند به آن مراجعه کنند. اعلام اخیر وزارتخانه برای اعطای تسهیلات به توسعه کنندگان نرم‌افزارهای کاربردی شامل افراد حقیقی و شخصیت‌های حقوقی میشود و مبلغ آن تا حدود ۱۵۰ میلیون ریال است.
از مراحل گزینش و انتخاب ایده ها با توجه به انتقاداتی که در خصوص اعطای این تسهیلات وجود دارد، بگویید
ارائه درخواست برای این وام از روی سایت وزارتخانه انجام میشود و قرار است در پایان تیرماه کارگروه‌های بررسی طرحها تشکیل شوند و در مورد درخواست‌ها تصمیم بگیرند. با توجه به اینکه این مرحله که اخیرا اعلام شده است جدید است و حداکثر مقدار وام زیاد نیست، پیش بینی میشود مراحل آن ساده تر و روال تصویب آن سریع‌تر باشد.
آیا شیوه ی حمایتی دولت از کسب‌وکارهای نوین با وام و تسهیلات صحیح است؟با توجه به احتمال شکست یک طرح،ممکن است بعد از مدتی با انبوه کارآفرینان بدهکار روبرو شویم.
البته باید دقت شود که برای یک شرکت نوپا و کسب و کاری که هنوز افق روشنی برای کسب درآمد ندارد گرفتن وام ممکن است بهترین گزینه نباشد. معمولا مراحل تولید یک محصول یا خدمت جدید چند مرحله دارد. در ابتدا ایده‌پردازی و بررسی بازار است و بعد از آن اثبات عملی بودن ایده با ساختن نمونه اولیه است. سپس نوبت به صنعتی‌سازی و بعد تجاری سازی میرسد. معمولا در مراحل اولیه بهتر است نقدینگی لازم از طریق سرمایه‌گذاری و مشارکت تامین شود و گرفتن تسهیلات بیشتر برای مرحله صنعتی سازی و تجاری سازی است که افق روشنی برای کسب درآمد و اطمینان از توانایی بازپرداخت وام وجود داشته باشد. در هنگام تصویب وام برای متقاضیان باید این موضوع توسط کمیته بررسی کننده در نظر گرفته شود و البته خود متقاضیان هم باید به ریسک هایی که سر راه آنهاست واقف باشند.
نقش دانشگاه های اصفهان در کارآفرینی را چگونه می بینید؟
دانشگاهها مرکز پرورش متخصصین و مهد نوآوری و بستر رشد کارآفرینان هستند. تمام مراکز رشد و پارکهای فناوری ورودیهای خود را از دانشگاهها می‌گیرند و اصولا رمز موفقیت مراکز رشد و کانون‌های کارآفرینی ارتباط نزدیک با دانشگاهها است.
مرکز شتابدهی مشاهیر و پردیس تولید محتوای اصفهان دو نمونه ی هستند که شعارشان حمایت از کسب و کارهای نوپاست.به نظر شما آیا موفق بوده اند؟ از عملکردشان آمار و خروجی شفاف ارایه داده اند؟
پردیس تولید محتوی یک تلاش گروهی بخش خصوصی و دولتی و دانشگاه‌های استان است که در حال شکل‌گیری است. با توجه به اینکه هنوز این کار کاملا اجرا نشده است قضاوت در مورد عملکرد آن بسیار زود است ولی امیدواریم به عنوان یک مدل موفق بتواند در خدمت شهر و استان اصفهان باشد. مرکز شتابدهی مشاهیر هم خود مرکزی نوپا است که با حمایت شرکت مخابرات شکل گرفته است. با توجه به جایگاه شرکت مخابرات در بازار فناوری اطلاعات استان امید است این مرکز بتواند در شکل دهی کسب و کارهای این حوزه موفق باشد.
اتاق بازرگانی چگونه میتواند در امر آموزش و ایجاد ارتباط میان سرمایه گذاران و کارآفرینان مفید باشد؟
در اتاق بازرگانی هم تجربیات ارزشمندی در حوزه مدیریت و هدایت کسب و کار وجود دارد و هم امکان جلب سرمایه‌گذاری برای کسب و کارها وجود دارد. در صورت وجود یک ارتباط منسجم با مراکز کارآفرینی می‌توان از این پتانسیل بهره بسیار برد.
گستردگی برگزاری رویداد و مراکز کار آفرینی با توجه به سردرگمی کارآفرینان را مثبت میدانید ؟آیا راه حلی برای اجتماع وجود دارد؟
درصوتیکه این رویدادها توسط مراجع با صلاحیت اجرا نشوند آن تاثیری که انتظار میرود را نخواهند داشت. متاسفانه گاهی بعضی مفاهیم مثل مرکز رشد و شتابدهنده یا رویدادهای کارآفرینی به گونه‌ای مطرح میشوند که گویی برای ورود به این عرصه مسابقه‌ای درمی‌گیرد. در چنین شرایطی ممکن است همان سردرگمی که شما به آن اشاره میکنید رخ دهد و لازم است بیشتر دقت نمود و بیشتر از خدمات مراکز معتبرتر و با تجربه بهره برد.
دیده میشود که بعضی از سازمانهای متولی فناوری اطلاعات هر ازگاهی حامی بعضی از رویدادها می شوند که عملا جز نامشان چیزی عاید کارآفرینان و برگزارکنندگان نمیشود. توصیه ی شما در این خصوص چیست؟
با توجه به تنوع و تعدد اینگونه رویدادها جلب حمایت از سازمانهای دولتی برای این موضوع عموما کار دشواری است و بهتر است قبل از برگزاری این چنین رویدادها منابع موجود و امکان مشارکت سازمانهای متولی به دقت بررسی شود و در صورت امکان روشهای کسب درآمد برای خودکفایی مالی رویداد نیز مورد بررسی قرار گیرند. گاهی حمایت معنوی این سازمانها و حمایت و درج نام آنها برای اعتبار بخشیدن به رویداد میتواند مفید باشد.
اگر مورادی مطرح نشد و شما تمایل به اعلام دارید بفرمایید
در اینجا مایلم به دانش‌آموختگان دانشگاهها و آنها که علاقه‌مند به ایجاد کسب وکار متعلق به خود هستند عرض کنم که لازم است برای قدم گذاشتن در این راه تا میتوانند از تجربه کسانی که این کار را با موفقیت انجام داده اند و یا حتی کسانی که چند بار شکست خورده‌اند درس بگیرند. در دنیای غرب برای این تجربه خیلی ارزش قائل هستند و من اطلاع دارم که کسی برای اینکه چند کلمه از یک کار آفرین موفق بشنود مسافت طولانی را سفر کرده و وقت بسیار صرف نموده تا فرصتی برای پرسیدن چند سوال و گرفتن چند نصیحت داشته باشد.
نکته دیگر اینکه شخصیت و دانش و توانایی‌های فردی هریک از افراد تیم عامل بسیار مهمی در موفقیت کسب و کار است. باید علاوه بر دانش فنی حوزه کاری، خود را با علوم مرتبط با کسب و کار، اقتصاد، مدیریت و مهارت های فردی مثل توانایی نوشتن، روش ارائه خوب و از این قبیل آشنا کنید. کارآفرین موفق باید بسیار اهل مطالعه باشد و هیچگاه از یادگرفتن بازننشیند. اگر افراد تیم توانمند باشند ممکن است نداشتن سرمایه یا حتی مناسب نبودن ایده و عدم استقبال بازار را با تدبیر مناسب جبران کنند. اما اگر تیم ضعیف باشد هر مشکل ساده بر سر راه میتواند کسب وکار را به سادگی منجر به شکست کند.
