روز شنبه دهم بهمن‌ماه بود که رسانه‌ها به نقل از یک مسوول سازمان فناوری اطلاعات ایران خبر از برنامه‌ریزی دولت برای ایجاد ۹ هزار شرکت جدید در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات دادند که با وجود هزار شرکت فعلی، تعداد این شرکت‌ها به ۱۰ هزار عدد افزایش یابد.
خسرو سلجوقی عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات ایران در همایش نحوه ایجاد کسب‌وکار دانش‌بنیان در حوزه ICT در سالن ولایت اردبیل گفته بود: در حال حاضر یک هزار شرکت در حوزه ICT در کشور فعالیت می‌کنند که با برنامه‌ریزی‌های انجام شده این آمار در مدت زمان مشخص به ۱۰ هزار مورد افزایش می‌یابد.
وی با بیان اینکه فضای کسب‌وکار و اشتغال در حوزه ICT بسیار بالا است، افزود: باید با برنامه‌ریزی‌های انجام شده فضای کسب‌وکار و اشتغال را در حوزه ICT افزایش دهیم تا با تحقق این امر شاهد پویایی اقتصاد کشور باشیم.
اگرچه این مقام مسوول جزییات بیشتری در خصوص چگونگی و زمان این جهش ده برابری در تعداد شرکت‌های فاوا ارایه نکرد، اما همین اظهارنظر، واکنش‌هایی را در پی داشت که خسرو سلجوقی نیز تلاش کرد به این ابهامات و پرسش‌ها به شکل مکتوب پاسخ دهد.
مجموع گفت و شنود برخی مدیران فاوا با خسرو سلجوقی ارایه کننده طرح ایجاد ۹ هزار شرکت جدید در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در پی می‌آید و قضاوت در خصوص احتمال موفقیت یا عدم موفقیت طرح مذکور به عهده خوانندگان باشد.
روی نیروی کار خارجی حساب شده است؟
امیرحسین سعیدی از فعالان قدیمی صنف فناوری اطلاعات در خصوص چگونگی و امکان تحقق چنین موضوعی به طرح پرسش‌هایی پرداخت.
وی گفت: با توجه به وضعیت فعلی شرکت‌ها که بعضاً از پرداخت حقوق ماهیانه عاجز هستند، آیا قرار است شرکت‌های تازه تأسیس بر خیل مشکلات امروزی اضافه شوند یا کارهایی هست که بعد از تأسیس آنها اعلام خواهد شد؟
وی ادامه داد: شرکت‌های فعلی برای استخدام یک نیروی کارآمد باید ماه‌ها تلاش کنند لذا پرسش دیگر این است که تأمین نیروهای شرکت‌های آتی چگونه خواهد بود؟ آیا از چین یا دیگر کشورهای دوست وارد خواهند شد یا تدبیری دیگر در کار است؟
سعیدی با طرح این پرسش که آیا شرکت‌های خارجی که بعد از برجام به ایران می‌آیند منظور مسئول محترم است یا منظوری دیگر مطرح است، گفت: حالا که دولت با اعداد و ارقام مشخص قصد برنامه‌ریزی دارد، ما نیز مشتاق نحوه محاسبه ۹ هزار شرکت جدید در این حوزه هستیم تا هر کمکی که می‌توانیم انجام دهیم.
خسرو سلجوقی: بدیهی است نقش و وظایف دولت‌ها ایجاد زمینه برای شرکت‌های ناتوان و افزودن بر مشکلات شرکت‌های موجود نیست و موضوع جذب نیروی انسانی و کمبود نیرو در بازار مربوط به تعداد نیست بلکه موضوع کمبود نیروی ماهر است بطوریکه هم اکنون بیش از هفتصد هزار نفر نیرو در رشته‌های مربوط به فناوری اطلاعات جویای کار وجود دارد ولی فاقد مهارت هستند که این مشکل با برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت قابل جبران است.
انشاءلله با توجه به مشارکت دولت با سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور و بعضی از اعضای آن و در قالب پرداخت وجوه اداره شده که در دست اقدام است و جناب آقای مهندس سعیدی به این موضوع اشراف کامل دارند و غرض از پرسش این سؤال برای شفاف‌سازی برنامه دولت و نصر بوده است. حضور شرکت‌های خارجی در ایران باید با توجه به توان‌افزایی نیروی انسانی موجود کشور و همچنین توان‌افزایی شرکت‌های داخلی اتفاق بیفتد و علاوه بر تأمین نیروی انسانی موردنظر شرکت‌های داخلی امکان صادرات خدمات و نیروی انسانی و محصول توسط شرکت‌های داخلی فراهم شود.
ایجاد شرکت‌های جدید دستوری نیست
حسین طالبی از دیگر کارشناسان حوزه فاوا نیز از منظر دیگری به موضوع برنامه‌ریزی برای ایجاد ۹ هزار شرکت جدید از سوی دولت نگاه کرده و می‌گوید: اصولاً تأسیس شرکت جدید دستوری نیست بلکه تأسیس یا تعطیل شرکت‌ها بسته به تقاضای بازار دارد نه خواست صرف دولت. لذا هزاران دستور و برنامه‌ریزی برای ایجاد شرکت‌های جدید هم که انجام بشود به این بستگی دارد که دولت و بخش خصوصی بتوانند آن‌قدر تقاضا و کار جدید تعریف کنند که توجیه تأسیس شرکت‌های جدید باشد. البته امید می‌رود این شرکت‌های جدید نقش تولید محصولات و خدمات را ایفا کنند نه دلالی فروش محصولات خارجی را.
طالبی به پدیده منفی دیگری نیز اشاره کرد و گفت: درحال حاضر طبق امار شورایعالی انفورماتیک نزدیک به ۲ هزار شرکت کامپیوتری داریم که بخش قابل ملاحظه‌ای از آنها، وان-من-کمپانی هستند که نقش دلالی را در صدور فاکتور فروش برای فروشگاه‌هایی بازی می‌کنند که قصد فروش تجهیزات کامپیوتری را به سازمان‌های دولتی دارند.
وی ادامه داد: در غیر این صورت و با ایجاد فضای غیرواقعی تعدادی جوان وارد عرصه مدیریت و شرکت‌داری می‌شوند که نتیجه آن شکست و افتادن به مشکلات متعدد مالیاتی و بیمه‌ای خواهد بود.
سلجوقی: این نظریه کاملاً مورد تأیید است و هیچ موقع دستوری نمی‌توان شرکت ایجاد کرد و همینطور در خیلی از بخش‌های دیگر از جمله کاهش دستوری سود منابع مالی و باید توجه به بازار و پویا بودن بازار توجه بیشتری کرد.
شرکت‌های خصوصی واقعی ایجاد نمی‌شوند
علی شمیرانی روزنامه‌نگار حوزه ICT نیز در خصوص احتمال افزایش تعداد شرکت‌های ICT و چگونگی آن گفت: موضوع افزایش احتمالی تعداد شرکت‌های فاوا در آینده به دلایلی قابل درک هست. نخست اینکه اگر به فهرستی از ثبت شرکت‌ها نگاه بشود یکی از مقاطع اوج افزایش تعداد شرکت‌های جدید همزمان با آغاز به کار دولت‌های جدید هست که عموماً هم با تغییر دولت‌ها حذف می‌شوند. علت حیات و ممات این شرکت‌ها نیز روشن است.
وی ادامه داد: دومین پیک افزایش تعداد و ثبت شرکت‌های جدید به ارایه طرح‌های محرک بازار بازمی‌گردد، مثل اجرای برنامه تکفای سابق و یا ایجاد تقاضای مصنوعی مثل طرح جویشگر ملی و حمایت از استارت آپ‌ها و امثالهم.
به گفته شمیرانی در دو سال اخیر نسل جدیدی از شرکت‌ها در حوزه فاوا در حال شکل‌گیری هستند و خارجی‌های زیادی وارد حوزه فاوا و تعداد زیاد دیگری هم در راه هستند که با توجه به توان بالای مالی و ایجاد شرکت‌های متعدد و تو در تو تعداد شرکت‌ها را افزایش می‌دهند. البته به این موضوع، شرکت‌های خصولتی و وابسته به بانک‌ها را که در سال‌های اخیر وارد حوزه‌های مختلف ICT شده‌اند را نیز می‌توان افزود.
وی گفت: اما اینکه عدد ۹ هزار شرکت از طریق افزایش ورود سرمایه‌گذاران و شرکت‌های وابسته دولتی و بانکی ایجاد شود چندان روشن نیست و مثلاً چرا گفته نشده ۴ هزار شرکت یا ۱۵ هزار شرکت جدید در راه هستند، لذا این موضوع مبنای روشنی ندارد که بتوان در مورد آن بحث کرد.
سلجوقی: ایجاد شرکت‌های جدید ممکن است یک وابستگی به همزمانی تشکیل دولت‌ها و همچنین به طرح‌ها و برنامه‌های جدید دولت‌ها شود و نمی‌توان این رابطه را منکر شد ولی گذشته از این نباید روند جهانی تشکیل شرکت‌های کوچک و متوسط که در کشورهای توسعه‌یافته نیز محور توسعه اقتصادی این کشورها را تشکیل می‌دهد از نظر دور داشت.
همچنین باید به نقش فناوری‌های پیشرفته همانند فناوری ارتباطات و اطلاعات و ریز فناوری و زیست‌فناوری و امثالهم در تغییر اندازه شرکت‌های بزرگ به شرکت‌های کوچک و متوسط اشاره کرد و علاوه بر این در سال‌های اخیر و آینده استفاده از رایانش ابری اشاره کرد که بنا بر گزارش‌های جهانی با این فناوری دنیا با انفجار کارآفرینی مواجه خواهد شد و این یعنی ایجاد شرکت‌های کوچک و متوسط محور توسعه خواهد بود و بدیهی است کشور ما از این فرایند و روند جهانی نمی‌تواند فاصله بگیرد و انشاء الله با پسا برجام این موضوع بیشتر اتفاق خواهد افتاد.
این اعداد بر اساس میانگین سرمایه‌گذاری اعم از داخلی و خارجی که در کشور برآورد می‌شود باید صورت پذیرد محاسبه شده است. ضمن اینکه این تعداد باید بیشتر از این‌ها هم باشد و همانطور که طبیعت هر سامانه‌ای است که به ازای هر چند تولد تعدادی مرگ هم وجود دارد و این نرخ توسط سازمان دیده‌بان جهانی کارآفرینی (GEM) در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری از هر ده سرمایه‌گذاری نه مورد شکست می‌خورند ولی همان یک مورد موفق جبران اقتصادی نه مورد سرمایه‌گذاری را می‌کند و در کنار این نرخ اگر شرکتی بدون حضور در مراکز رشد و پارک‌ها و یا شتاب‌دهنده‌ها تشکیل شود نرخ موفقیتش کمتر از سی درصد است و بالعکس در صورت حضور در مراکز بیان شده نرخ موفقیت بیش از ۷۰ درصد است.
آیا ۹ هزار ایده و مدیر جدید داریم؟
مسعود شکرانی یک کارشناس دیگر حوزه فاوا نیز معتقد است، حذف و ظهور شرکت‌ها در تمام حوزه‌های کاری امری طبیعی و بدیهی است و در نمونه‌ای اخیر می‌توان به سرنوشت شرکت بزرگی همچون نوکیا اشاره کرد که به ناچار از بازار رقابت کنار رفت.
وی گفت: پس اصل تلاش شرکت‌های خصوصی برای بقا و ظهور شرکت‌های جدید قابل درک است، اما در شرایط حاضر کشور، پرسش‌هایی برای تحقق این موضوع وجود دارد. گفته شده دولت برای ایجاد ۹ هزار شرکت فاوا برنامه‌ریزی کرده است. این اصلاً اشکالی ندارد و خیلی هم خوب است اما باید به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که آیا ما ۹ هزار ایده برای ایجاد کسب‌وکارهای جدید داریم؟ آیا ۹ هزار فرد وجود دارند که توانایی و دانش ایجاد شرکت و شرکت‌داری داشته باشند.
شکرانی گفت: پس شرکت‌هایی که موجود هستند و در حال تعطیلی هستند چه می‌شود؟ آیا دلیل خاصی برای این وضعیت وجود ندارد و اصولاً در شرایط حاضر شرکت‌های جدید قادر به ظهور و بروز هستند.
سلجوقی: به نظر می‌آید در این بخش نیز زیرساخت‌هایی در کشور ایجاد شده و باید ایجاد شود تا زمینه حضور دانش‌آموختگان برای نوآوری بیشتر فراهم شود هم اکنون تعداد ۱۸۷ مرکز رشد و ۳۷ پارک علم و فناوری و پنج کریدور علم و فناوری و حدود نه شهرک علمی و فناوری و ۱۴ شتاب‌دهنده و ۳۳ شرکت سرمایه‌گذار جسورانه و تعدادی فرشتگان کسب‌وکار و تعدادی تأمین‌کننده سرمایه جمعی (۱- اهداء ۲- پاداش ۳- وام ۴- سهام) تشکیل شده است و برنامه‌ریزی‌شده است حداقل بتوانیم با مشارکت بخش خصوصی حداقل در هر شهری یک شتاب‌دهنده و یک سرمایه‌گذاری جسورانه تشکیل شود و این‌ها زمینه‌سازی برای پرورش دارندگان ایده را فراهم کنند.
لازم است برای رشد هشت درصدی جهشی و بسیجی اقدام کنیم و شاید در این حرکت همانند زمان دفاع مقدس دولت کمترین نقش را ایفا می‌کرد و این مردم بودند حتی با کمک مالی در حد یک تخم‌مرغ و حضور در صحنه دفاع مقدس با پوتین و بدون پوتین و با دست خالی و غیره این همراهی را داشتند و در این صحنه اقتصادی و بیکاری نیز بخش خصوصی حضور پر رنگ‌تری باید داشته باشد. اقتصاد مقاومتی بدون حضور مردم امکان‌پذیر نیست.
تجربه موفقی در حمایت از خصوصی‌ها نداریم
فرزاد جعفری یک کارشناس دیگر حوزه IT می‌گوید: برای پاسخ به موضوع برنامه‌ریزی دولت برای ایجاد هزاران شرکت جدید بد نیست سری به سرنوشت وام‌های وجوه اداره شده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران و سازمان فناوری اطلاعات ایران در سال گذشته برای حمایت از طرح‌های فناورانه بزنیم و ببینیم نتیجه چه شد و واقعاً چه اتفاقی افتاد.
وی گفت: در خصوص حمایت‌هایی از این دست اصولاً سه دسته به سمت طرح‌های مذکور می‌آیند. دسته نخست جوان‌هایی کم‌تجربه هستند که تصور می‌کنند با صد میلیون تومان وام می‌توانند شرکت‌دار شوند در حالی که نمی‌دانند دارند وارد یک رینگ خونین می‌شوند آن هم بدون تجربه.
وی ادامه داد: دسته دوم هم برخی شرکت‌ها هستند که به نوعی از آنها به‌عنوان اربابان رانت یاد می‌شود و از هر شرایطی برای بهره‌گیری از وام‌های فاوا و صرف آن در اموری دیگر همچون ملک استفاده می‌کنند و کاری هم با فاوا ندارد. دسته سوم هم شرکت‌هایی هستند که به واسطه رکود بازار اصولاً به سمت استفاده از وام‌ها نمی‌روند.
سلجوقی: سازمان فناوری اطلاعات ایران وجوه اداره شده نداشته و ندارد و این منابع در اختیار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و بنا بر سیاست‌های وزارت مذکور شرکت‌های کوچک و متوسط و فاقد توان مالی نمی‌توانند از این وجوه استفاده کنند و به دلیل ضرورت ارایه برنامه کسب‌وکار امکان حضور اربابان رانت خیلی فراهم نیست و شاید بخشی از عدم جذب کامل همین منابع هم به دلایل ذکر شده است؛ و بخشی هم از عدم جذب در تأیید این نظریه به دلیل رکود بازار بوده است.
حوزه فاوا مشکل نیروی انسانی دارد
حمید بابادی‌نیا دیگر کارشناس حوزه فناوری اطلاعات نیز معتقد است: مشکلات شرکت‌های خصوصی حوزه فاوا هیچ وقت بصورت کامل آسیب‌شناسی نشده و دوستان بدون اطلاع از وضعیت بنگاه‌های خصوصی حوزه آی‌تی نسخه می‌نویسند در حالی که ما باید در این مقطع آمادگی شرکت‌ها را به لحاظ فنی بالا ببریم چون در پسابرجام به نظرم حرف نخست را ارایه خدمات مهندسی خواهد زد. یعنی شرکت‌هایی که نیروهای تخصصی و قوی دارند موفق‌ترند و اینجاست که ابتدا باید سراغ بحث پایبندی و رعایت حفظ و نگهداری نیروها را مطرح کرد که یکی از موارد مسائل مالی است.
وی ادامه داد: ولی از آن مهم‌تر ملزم بودن بخش خصوصی به رعایت یک سری تعهدات حرفه‌ای در مهاجرت نیروها بین شرکت‌ها است که آن‌هم باید توسط صنف محقق شود.
علی کیانپور دیگر کارشناس فناوری اطلاعات معتقد است از جمله الزامات توازن و ایجاد تقاضا در بازار فناوری اطلاعات تعطیل شدن صدها شرکت دولتی وابسته به دولت، بانک‌ها و شبه‌دولتی است که البته محال است و هر تقاضایی نیز در بازار شکل گیرد توسط این شرکت‌ها جذب می‌شود.
سلجوقی: حداقل بنده علاوه بر اینکه در بخش غیردولتی مدیرعامل شرکت بوده‌ام و مشکلات بخش خصوصی را از نزدیک لمس کرده‌ام ضمن اینکه همیشه با سازمان نصر و اعضای محترم آن از نزدیک در ارتباط هستیم و در اتاق‌های درب بسته تصمیم و صحبت نمی‌کنیم و با شفافیت و با همراهی تصمیم گرفته می‌شود.
ولی فکر کنم صرف ایجاد محدودیت برای نقل‌وانتقال نیروی انسانی از طریق الزام و یا تعهد ایجاد کردن این مشکل و نیاز بازار را پاسخگو نخواهد بود و لازم است در کنار این برنامه در خصوص مهارت‌آموزی سرمایه‌گذاری بیشتر و دقیق‌تری به عمل آوریم و این تعداد نیروی انسانی جویای کار فاقد مهارت را که به اشتباه در اکثر اسناد برنامه‌ای به‌عنوان فرصت بیان می‌شود بدون مهارت‌آموزی فرصت نیست بلکه اگر این ضعف جبران شود این ظرفیت به فرصت قابل‌تبدیل شدن است.
طرح‌های حمایتی متولیان چابک می‌خواهد
مهندس پرپنچی مدیر یک شرکت نرم‌افزاری نیز می‌گوید: این موضوع بیش از هر چیز نیازمند شفاف‌سازی بیشتر است تا بتوان قضاوت بهتری در خصوص آن داشت اما آنچه مسلم است اکثر سازمان‌های متولی در حوزه فاوا ٱنقدر بدنه لخت و سنگینی دارند که تصمیمات از نوع حمایتی یا هر نوع دیگر در بدنه محو می‌شوند و اکثر پیگیری‌ها خسته‌کننده و بی‌نتیجه می‌ماند.
وی ادامه داد: لذا قبل از هر چیز فکر می‌کنم ابتدا باید سازمان متولی این امر چابک باشد و بهترین فنّاوری‌ها را به خدمت بگیرد تا بلکه امیدی به تحقق امور از طریق شرکت‌های نرم‌افزاری باشد.
پرپنچی افزود: با فرض به وجود آمدن ده‌ها هزار شرکت IT دیگر که نه فضای رشد و توسعه دارند و نه حمایت خاصی می‌شوند یا در نطفه می‌میرند و یا با بدهی‌های سنگین آثار اجتماعی مخربی به وجود می‌آورند.
حسن صحراپور کارشناس فناوری اطلاعات نیز معتقد است: البته بدون دل بستن به پیش‌فرض ذهنی نسبت به ارایه نقطه نظر ایجاد ۹ هزار شرکت جدید فاوا بد نیست در صورت امکان نسبت به ارایه پیشنهاد به‌طور کامل اقدام شود. وی ادامه داد: لیکن پیشنهاد می‌کنم نمایندگان صنف با عنایت به سفر اخیر ریاست محترم جمهور و سفر بعدی (عنقریب به اتریش و بلژیک) در اسرع وقت جلسه‌ای با وزیر محترم و یا حتی‌المقدور نماینده ذی‌ربط وزیر داشته باشند، مضافاً به اینکه صرفاً موضوعات مستقیم و مرتبط با وزارت فاوا مطرح نباشد زیرا چنانچه قراردادهای خرید هواپیما‌ها و قراردادهای نفتی و حتی بانکی بخواهد عملاً اتفاق بیفتد بسیاری از شرکت‌های کوچک و بزرگ صنف را در خصوص کلیه فرآیندهای بازرگانی پشتیبانی علاوه بر فرآیندها و کسب‌وکارهای مستقیم فناوری اطلاعات درگیر می‌کند.
صحراپور گفت: توصیه این حقیر این است افرادی انتخاب شوند که صرفاً به منافع زودگذر شرکتی توجه نداشته باشند و بتوانند یک هسته قوی جهت حضور در جلسات و مذاکرات بازرگانی آتی ایجاد کنند.
سلجوقی: پیشنهاد ارایه‌شده بسیار ضروری است و باید سازمان نصر به‌عنوان نماینده صنف حضور بیشتری در این تعاملات داخلی و خارجی داشته باشد و برای تشکیل ساختارهای جدید از جمله ایجاد خوشه‌های اقتصادی و امثالهم بیشتر متمرکز شود.
(منبع:عصرارتباط)
